Factcheck: massaal bekeken filmpje van ‘bezorgde’ West-Vlaamse vader bevat meerdere onwaarheden over coronavaccins

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In een filmpje dat viraal gaat op sociale media uit een West-Vlaming zijn bezorgdheid over het coronabeleid en de vaccinatiecampagne. Zijn betoog bevat een aantal feitelijke onwaarheden over de coronavaccins.

Op 14 juni plaatst een man een filmpje online. ‘Moeite van het bekijken‘, schrijft hij erbij. Zijn bericht wordt 525 keer gedeeld en bereikt 42.300 Facebookgebruikers. Hij post het filmpje diezelfde dag nog eens. Dat bericht wordt 118 keer gedeeld en door 10.800 mensen gezien.

De man in de video stelt zichzelf voor als Michael Laperre, getrouwd en vader van vier kinderen. Hij heeft het 20 minuten durende filmpje met de titel ‘Aan alle wakkere vaders (en moeders)‘ gepost op de videowebsite Vimeo, waar het al 14.100 keer is bekeken. Hij postte het op 13 juni ook op zijn eigen Facebookpagina, waar het al 28.800 mensen bereikte.

De man vertelt in het filmpje dat hij genoten heeft van de vaderdagattenties van zijn kinderen, maar dat hij minder blij werd van het ‘cadeautje van de regering’ dat hij twee dagen eerder in de bus kreeg: de uitnodiging voor zijn coronavaccin, verstuurd door het Agentschap Zorg en Gezondheid.

Onwaarheden

De bijlage bij de uitnodiging tot vaccinatie, waarin wordt uitgelegd waarom je je best laat vaccineren, is volgens hem een ‘opsomming van onwaarheden’. Terwijl hij die ‘onwaarheden’ probeert te weerleggen, vertelt de man echter enkele feitelijke onjuistheden. Hij geeft in de video geen verifieerbare bronnen en onze mail, waarin we hem naar die bronnen vroegen, blijft onbeantwoord.

We weerleggen hieronder de voornaamste claims uit de video.

1- De vaccins beschermen wél tegen het coronavirus

De coronavaccins zouden volgens de man niet beschermen tegen covid-19 (04:43). Hij baseert zich voor die uitspraak op ‘de vele online getuigenissen van verpleegkundigen en artsen’, die in de ziekenhuizen mensen met covid-19 zien die nochtans al een eerste of tweede vaccin hebben gekregen.

Het zijn beweringen die al langer circuleren op sociale media maar die niet met de feiten overeenstemmen, zoals eerder is gebleken uit een Knack-factcheck. Uit een op 11 juni gepubliceerde studie van Sciensano is gebleken dat slechts een heel klein deel van de Belgen die volledig gevaccineerd zijn, daarna nog positief testte op covid-19. Van de 1.421.067 personen die op 31 mei volledig geïmmuniseerd waren, liepen er nog 4526 een covid-19-infectie op, of 0,32 procent. Bovendien veroorzaakt de grote meerderheid van de doorbraakinfecties – besmettingen bij mensen die volledig gevaccineerd zijn – geen symptomen. Ook een studie in Israël heeft aangetoond dat het vaccin een zeer hoge beschermingsgraad biedt tegen een mogelijke covidinfectie.

Ondertussen weten we wél dat gevaccineerden na slechts één prik maar weinig beschermd zijn tegen de oprukkende deltavariant – eerst de Indiase variant genoemd – van het coronavirus. Uit cijfers van Public Health England – het Britse Sciensano – blijkt dat een eerste vaccindosis slechts 33 procent bescherming biedt tegen ziekte na besmetting met de deltavariant, terwijl dat na twee dosissen 81 procent is. In De Zevende Dag op 20 juni 2021 gaf minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) ook toe dat hem dat zorgen baart.

2- De coronavaccins zijn wél getest en gecontroleerd op veiligheid, betrouwbaarheid en kwaliteit

Volgens de man in het filmpje zijn de vaccins helemaal niet getest op veiligheid, betrouwbaarheid en kwaliteit (05:54), en de manier waarop het vaccin werkt is volgens hem altijd verboden geweest in Europa.

Het is een bezorgdheid die wel vaker wordt uitgesproken, vooral omdat de vaccins zo snel ontwikkeld werden. Die bezorgdheid blijkt echter onterecht, zoals al bleek uit eerdere factchecks van Knack.

Dat een vaccin erg snel is ontwikkeld, wil niet zeggen dat er is toegegeven op kwaliteit en veiligheid, benadrukte vaccinologe Isabel Leroux-Roels (UZ Gent) in een gesprek met Knack.

Voor die snelle ontwikkeling van de covid-19-vaccins bestaan een aantal verklaringen. Om te beginnen is het zo dat het onderzoek naar covidvaccins absolute voorrang kreeg bij onderzoeksinstellingen en bedrijven. Ook werden de onderzoeksfases voor de covid-19- vaccins parallel opgestart en overlapten ze gedeeltelijk. ‘En de administratieve ‘wachttijden’ tussen alle stappen van het onderzoek en de registratie werden drastisch ingekort’, legde professor Leroux-Roels uit.

Die snelle ontwikkeling van de coronavaccins lukte ook omdat sommige technologieën die gebruikt werden om ze te bouwen, al eerder waren gebruikt voor andere vaccins. Enkele farmaceutische bedrijven hadden verder al ruime ervaring met onderzoek naar kandidaat-vaccins tegen het sars- en het mersvirus. Die vaccins richten zich ook op het ‘stekeleiwit’ dat door het coronavirus wordt gebruikt om in onze cellen binnen te dringen. ‘Door dat eerdere onderzoek was de basis al gelegd voor het huidige vaccin’, zegt Leroux-Roels.

De in ons land gebruikte vaccins zijn allemaal goedgekeurd door het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA), zoals we op 2 februari 2021 al uitlegden in een factcheck. Op dat moment ging het over de vaccins van Pfizer, Moderna en AstraZeneca. Op 11 maart 2021 keurde het EMA ook het vaccin van Johnson & Johnson goed.

3- De vaccins zijn geen gentherapie

Ook de claim dat de coronavaccins gentherapie zijn (06:10) en ons DNA zouden veranderen, is allesbehalve nieuw, en werd al in eerdere Knack-factchecks door specialisten weerlegd.

Bij klassieke vaccins worden antigenen toegediend onder de vorm van verzwakte of geïnactiveerde virussen. Ons immuunsysteem reageert op die antigenen door antistoffen aan te maken die ons tegen de ziekte beschermen.

Een aantal coronavaccins, waaronder dat van Pfizer en dat van Moderna, werkt met de nieuwe mRNA-techniek. Die bestaat erin dat het vaccin niet de hele genetische code – het DNA – van het virus bevat, maar alleen die van het zogenaamde ‘spike-eiwit’ of ‘S-eiwit’, het stekelvormige eiwit waarmee het coronavirus onze cellen binnendringt. Met die genetische code – het mRNA – kan het lichaam dat eiwit zelf produceren en immuniteit opbouwen.

Volgens sommigen kan die techniek tot ‘genetische mutaties’ leiden. Die bezorgdheid is volgens specialisten onterecht. Vaccins kunnen ons DNA niet veranderen, noch het herstelmechanisme van het DNA ontregelen, want dat mRNA komt niet in de buurt van ons DNA, legde vaccinologe Corinne Vandermeulen uit in een telefonisch interview met Knack. ‘Het blijft aan de buitenkant van de celkern, terwijl het DNA in de celkern zit.’

‘Geen enkel vaccin is in staat om ons DNA te veranderen’, bevestigde ook vaccinologe Isabel Leroux-Roels. ‘Er zijn verschillende vaccins die de genetische informatie voor het S-eiwit bevatten – onder de vorm van DNA of mRNA – maar die kunnen onze genetische huishouding niet aantasten, want dat DNA of mRNA wordt niet in onze eigen genen geïntegreerd. Het DNA of mRNA wordt met behulp van de ‘machinerie’ van onze cellen omgezet naar het S-eiwit. De spiercellen rond de prikplek in onze bovenarm gaan dus na de vaccinatie kortstondig het S-eiwit zelf produceren en dat zet het immuunsysteem ertoe aan om antistoffen aan te maken. Dat mRNA wordt daarna weer afgebroken.’

4- De dierproeven werden niet overgeslagen bij de ontwikkeling van de vaccins

Volgens de man in het filmpje zijn de dierproeven overgeslagen bij het ontwikkelen van de coronavaccins (06:18). Dat klopt niet. Alle vaccins tegen covid-19 die in ons land gebruikt worden, zijn op dieren getest. Wel konden sommige dierproeven worden ingekort en mocht de eerste fase van het onderzoek op mensen al worden opgestart terwijl de dierproeven nog liepen, omdat de gebruikte vaccintechnologie al eerder was getest, zoals u in deze factcheck kunt lezen.

Uit het beoordelingsrapport van het Europese geneesmiddelenagentschap (EMA) over het Moderna-vaccin, dat een samenvatting bevat van alle beschikbare preklinische en klinische gegevens, lezen we dat Moderna zijn vaccin testte op muizen, ratten, hamsters en apen. (Hoofdstuk 2.3: Non-clinical aspects)

Pfizer/BioNTech testte zijn vaccin op muizen, ratten en apen. Die tests zijn beschreven in het beoordelingsrapport van het EMA. AstraZeneca werkte voor de dierproeven met muizen, varkens, fretten en apen, zo zegt het EMA-rapport over dat vaccin. Uit het EMA-beoordelingsrapport van het coronavaccin van Johnson & Johnson blijkt dat Johnson & Johnson zijn kandidaat-vaccin bij apen testte.

5 – De coronavaccins zorgen niet voor ‘duizenden doden’ en ‘nog veel meer duizenden met permanente schade’

Volgens de man verzwijgt ‘de officiële propaganda’ dat duizenden mensen sterven na het coronavaccin en dat duizenden anderen er permanente schade aan overhouden, zoals bijvoorbeeld spasmen of een gezichtsverlamming (07:58).

Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) houdt de bijwerkingen bij die zijn gemeld na toediening van een covid-19-vaccin in België en publiceert wekelijks een cumulatief overzicht van die gemelde bijwerkingen.

In het meest recente overzicht, van 17 juni 2021, lezen we dat tot en met 15 juni 2021 in ons land 5.639.068 mensen ten minste één dosis van een covidvaccin hebben gekregen, en dat in de Europese geneesmiddelenbewakingsdatabank Eudravigilance 6008 Belgische meldingen van bijwerkingen werden geregistreerd, waarvan er 4072 als ernstig worden beschouwd.

In 163 van de 6008 Belgische meldingen ging het om een overlijden. Het feit dat deze overlijdens geen gemeenschappelijk klinisch beeld vertonen is volgens het FAGG een eerder geruststellend element, net als het feit dat de overlijdens zich voordeden na uiteenlopende tijdsspannes. Bij de evaluatie van de overlijdens werd ook rekening gehouden met klinische aandoeningen of verschijnselen aanwezig vóór de vaccinatie en het natuurlijk verloop van deze aandoeningen, en met de algemene toestand van de patiënt.

Er is een duidelijk onderscheid tussen overlijdens door vaccinatie en overlijdens na vaccinatie. In totaal wordt slechts bij 4 van de 163 gemelde overlijdens het oorzakelijk verband met het vaccin waarschijnlijk geacht. In één geval is er sprake van capillair leksyndroom en in één geval van immuun trombocytopenie. Die twee overlijdens zijn waarschijnlijk gelinkt aan vaccinatie met AstraZeneca. De andere twee overlijdens zijn een gevolg van het ’trombose en trombocytopenie-syndroom’ (TTS), na vaccinatie met het Janssen-vaccin en met AstraZeneca. TTS is een zeer zeldzame bijwerking en wordt beschreven in de SKP (de samenvatting van de productkenmerken) en de bijsluiter van het Janssen-vaccin en in de SKP en de bijsluiter van het AstraZeneca-vaccin.

Misleidende verhalen

Ook over mogelijke bijwerkingen zoals spasmen doen op het internet nogal wat verhalen de ronde. In veel gevallen gaat het om misleidende verhalen, zoals al is gebleken uit eerdere factchecks van Knack (zoals deze en deze).

Ook gezichtsverlamming – gekend als de ziekte van Bell (Bell’s palsy) werd al eerder naar voor geschoven als een mogelijk gevolg van een coronavaccin, maar een oorzakelijk verband is nog niet bewezen. Bell’s palsy is een tijdelijke verlamming van de aangezichtsspieren langs één kant, die in de meeste gevallen binnen enkele weken of maanden vanzelf weer geneest.

In een rapport van het Amerikaanse federale voedsel- en geneesmiddelenagentschap FDA over het coronavaccin van Pfizer/BioNTech lezen we (op de pagina’s 6 en 38) dat het syndroom werd vastgesteld bij vier proefpersonen uit de testgroep. Aan de covid-19-vaccinproeven van Pfizer/BioNTech namen ongeveer 40.000 mensen deel, van wie de helft het vaccin kreeg (de testgroep) en de helft een placebo (de controlegroep). Vier mensen op ongeveer 20.000, dat is ongeveer dezelfde frequentie als je kunt verwachten bij de algemene bevolking: gezichtsverlamming van Bell treft 20 tot 32 mensen per 100.000 per jaar, volgens de Belgische website Gezondheid en Wetenschap.

Ook in het rapport van het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) over het Pfizer/BioNTech-vaccin wordt melding gemaakt van vier proefpersonen met een gezichtsverlamming (op pagina 107 en op de pagina’s 112-113). Het EMA zegt in dat rapport dat het niet kan uitsluiten dat er een causaal verband zou bestaan tussen het vaccin en de verlammingsverschijnselen.

‘Gezichtsverlamming is geen bijwerking die we al bij vaccins hebben gezien’, zegt vaccinologe Isabel Leroux-Roels (UZ Gent). ‘Dit is natuurlijk een nieuw soort vaccin, dus het is niet onmogelijk, maar bij de dierproeven is het syndroom alvast niet opgetreden. We volgen dit uiteraard op. Maar, zelfs als er een causaal verband zou zijn, dan nog zou het vaccin vanwege die zeldzame bijwerking niet van de markt worden gehaald. Zeker omdat Bell’s palsy een meestal niet zo ernstige en bijna altijd tijdelijke aandoening is, die ook wel eens voorkomt na een verkoudheid of virale infectie.’