‘In de komende twee weken zal Zelensky voor onmogelijke militaire keuzes komen te staan’

‘We naderen nu een kritieke fase in de Russische invasie van Oekraïne’, schrijft Roger Housen. Hij staat stil bij de cruciale keuzes die de Oekraïense president de komende dagenen weken zal moeten maken op militair vlak.

De ‘keuze van Sophie’ verwijst naar een uiterst moeilijke beslissing die iemand moet nemen. Het betreft een situatie waarin geen uitkomst te verkiezen is boven een andere omdat beide resultaten even onwenselijk zijn. Dit vreselijk dilemma is gebaseerd op de verscheurende tweestrijd van het hoofdpersonage uit de verfilmde roman ‘Sophie’s Choice‘ van William Styron: bij haar aankomst in het concentratiekamp van Auschwitz dwongen de kampbewakers de Poolse Sophie te kiezen welk van haar twee kinderen verder mocht leven en welk niet.

We naderen nu een kritieke fase in de Russische invasie van Oekraïne. Hierin zal de Oekraïense president Zelensky dezelfde onmogelijke keuzen als het personage Sophie moeten maken, maar nu op militair vlak. Het zullen beslissingen zijn waarvan het overleven van zijn land zal afhangen.

Nadat de Russische aanval de voorbije tien dagen grotendeels was stilgevallen, moeten we er nu van uitgaan dat het Kremlin zijn strategie inmiddels aangepast heeft en zijn operationele aanpak bijgestuurd werd. De Russische troepen hebben zich de afgelopen week geherconditioneerd: formaties werden gehergroepeerd, verliezen vervangen en eenheden herbevoorraad. Daarnaast hebben we de bevestiging dat er beduidende troepenversterkingen vanuit de oostelijke militaire districten van Rusland op weg zijn naar Oekraïne. Dit zal resulteren in nieuwe pogingen om het momentum te heroveren, met nog krachtiger aanvallen, met nog meer grondtroepen en een verdere toename van het gebruik van artillerie, raketten, thermobarische wapens en luchtbombardementen.

De komende twee weken zullen daarom beslissend zijn. De oorlog zal echter nog niet voorbij zijn achter veertien dagen. Alle signalen uit Moskou wijzen er immers op dat de Russen niet geneigd zijn tot terugkrabbelen of afremmen, waardoor de strijd bovenal nog dodelijker gaat worden voor de Oekraïners.

De belangrijkste vraag is nu verschoven van ‘hoe lang het de Russische troepen zou kosten om Oekraïne te veroveren’ naar ‘kan Oekraïne Rusland bevechten tot de strijd zal vastlopen in een patstelling’? Want voor Oekraïne staat de oorlog militair niet verliezen gelijk aan winnen, zelfs wanneer nog maar de helft van zijn strijdkrachten operationeel zouden zijn. Terwijl dit voor Moskou zou neerkomen op een nederlaag, zeker wanneer president Zelensky nog in het zadel zou zitten. Een impasse op het slagveld staat voor Oekraïne bijgevolg gelijk aan een militaire overwinning.

Om dit resultaat te behalen staan de Oekraïense regering en het Oekraïense leger echter voor een aantal cruciale militair-strategische keuzes. Zij gaan in de komende periode drie beslissingen moeten nemen die stuk voor stuk van grote invloed kunnen zijn op de uitkomst van de oorlog.

De Oekraïense troepen in het oosten tegenover de Donbas dreigen omsingeld, afgesneden en mogelijk in de pan gehakt te worden. Russische troepen rukken op naar het zuiden vanuit Kharkiv en naar het noorden vanuit Melitopol. Het klem zetten van ongeveer één derde van de Oekraïense troepen Oost van Dnipro zou een aanzienlijke winst betekenen voor Rusland en een gevaarlijke ontwikkeling voor Oekraïne.

Zal Oekraïne in staat zijn deze eenheden terug te trekken voordat ze door Russische troepen worden afgesneden? En als Oekraïne deze eenheden wil redden, betekent dit dat het grootste deel van zijn grondgebied ten oosten van de rivier de Dnjepr aan Rusland moet worden afgestaan? Dit zal een moeilijke beslissing worden voor president Zelensky. Vandaar deze eerste cruciale strategische keuze: op welk punt trekt Oekraïne zijn troepen in het oosten terug zodat ze kunnen overleven voordat ze afgesneden worden?

De Oekraïners moeten ook hun westgrens blijven beveiligen en het westelijk deel van hun grondgebied beschermen. Zij moeten ervoor zorgen dat de westerse hulp kan blijven toestromen en dat ze dit strategisch bastion voor de herconditionering van hun eigen troepen in handen kunnen houden. Kunnen en zullen de Russen troepen inzetten om deze transporten te dwarsbomen en de militaire installaties aldaar aan te vallen? Vandaar de tweede grote strategische keuze: moet Oekraïne troepen naar het westen van zijn grondgebied sturen? En hoeveel middelen kunnen zij zich veroorloven in deze regio in te zetten om er een Russische interventie te voorkomen? Want dit zou mogelijk impliceren dat Oekraïne de havenstad Odessa moet opgeven, wat economisch erg veel pijn zou doen.

Ten slotte, hoe slechter de oorlog voor Rusland verder verloopt, hoe groter het risico van een escalatie tot het gebruik van chemische en biologische wapens. De Amerikaanse president Joe Biden heeft er ten andere op 21 maart expliciet naar verwezen. Westerse inlichtingendiensten waarschuwen al enkele dagen voor een Russische ‘valse vlag’-operatie die als voorwendsel zou kunnen dienen voor het gebruik van toxische gassen en ziektekiemen tegen de Oekraïense bevolking en strijdkrachten.

Dit zou de derde grote strategische beslissing voor Oekraïne betekenen. Gaat de regering in Kiev dan zelf ook proberen de oorlog zo bloedig mogelijk te maken voor de Russen? Of gaat het gebruik van massavernietigingswapens de Oekraïense wil en vastberadenheid om te vechten aantasten en president Zelensky dwingen tot een staakt-het-vuren?

De Oekraïners gaan hun militaire strategie de komende periode moeten aanpassen als zij hun vaderland succesvol willen blijven verdedigen. Dit zal in de komende dagen ‘onmogelijke’ beslissingen van hen vergen. Met mogelijk pijnlijke en vergaande gevolgen voor de uiteindelijke uitkomst van deze oorlog, met inbegrip van hun onderhandelingspositie.