Parlementslid Georgië: ‘Het Westen heeft ruimte geschapen voor Poetins aanvalsdrift’

‘Veel te lang zijn jullie er foutief van uitgegaan dat de oorlogen in Georgië en Oekraïne niet veel met het Westen te maken hebben’, vertelt Georgisch parlementslid Teona Akubardia.

Een kleine maand na de grootschalige Russische inval in Oekraïne houden velen in Georgië de adem in. Niet zonder reden. Sinds de vijfdaagse Russisch-Georgische oorlog in 2008 wordt ongeveer twintig procent van ’s lands oppervlakte door de door Poetin gesteunde separatisten bezet. De administratieve grenzen die na het wapengekletter werden overeengekomen, worden door het Kremlin nauwelijks gerespecteerd.

Dat heeft een flinke weerslag op de politiek in het Kaukasusland. Wie in het Georgische parlement op de vijfde verdieping aankomt, ziet naast een als trofee dienst doende vleugel van een neergehaalde Russische bommenwerper meteen Europese en NAVO-vlaggen staan. Enkele honderden meters verderop, op het Vrijheidsplein in het historische centrum van hoofdstad Tbilisi, staat een aanzienlijk infocentrum over de Europese Unie en de NAVO.

‘Wij zijn al veertien jaar in oorlog met Rusland’, verduidelijkt Teona Akoebardia. Akoebardia is parlementslid voor de Georgische oppositiepartij Strategy Aghmashenebeli en vicevoorzitter van het parlementaire defensie- en veiligheidscomité. De 44-jarige politica studeerde onder meer Strategische Studies aan Kings College en Internationale Betrekkingen aan het Royal College of Defence Studies in Londen. Later behaalde ze een doctoraat in de Geschiedenis rond het Russische buitenlandbeleid. Tussen 2014 en 2018 was ze vicevoorzitter van de intussen afgeschafte Nationale Veiligheidsraad. Knack sprak haar in Georgië enkele dagen voor de start van de Oekraïneoorlog en nam opnieuw contact met haar op via Zoom.

Hoe kijkt u naar hetgeen er in Oekraïne gebeurt?

Teona Akoebardia: De Russische invasie van Oekraïne is simpelweg een voortzetting van het revisionistische beleid dat Vladimir Poetin al sinds de eeuwwisseling voert. Poetin wil het multilateralisme en de Europese veiligheidsarchitectuur op de schop. Een geheim is dat niet. Met een voorstel voor het zogenaamde Europese Veiligheidsverdrag in 2008 stelde de voormalige Russische president Dmitri Medvedev al voor om de machts- en veiligheidsverhoudingen in de Euro-Atlantische ruimte helemaal te hertekenen. Rusland voert al veel langer een oorlog met het Westen op Georgisch en Oekraïens grondgebied uit. Veel te lang zijn jullie er evenwel foutief van uitgegaan dat die oorlogen niet veel met het Westen te maken hebben. Dat heeft tot zelfgenoegzaamheid geleid, stond geloofwaardige afschrikking in de weg en heeft ruimte geschapen voor Poetins aanvalsdrift.

Het Westen was naïef?

Akoebardia: Ja, al denk ik soms wel eens dat men het uit gemakzucht niet wilde zien. Denk maar aan het Amerikaanse resetbeleid ten opzichte van Rusland dat voormalige Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton voerde. Het Kremlin lachte toen openlijk in zijn vuistje. Het Strategische Concept van de NAVO uit 2010 streefde met Rusland een constructief partnerschap gebaseerd op wederzijds vertrouwen na, terwijl toen al duidelijk was dat de doeleinden van Poetin niet verzoenbaar waren met de opvattingen die het Westen erop nahoudt.

Wat had er dan wel moeten gebeuren?

Akoebardia: Als Poetin zwakte ziet, is dat voor hem het signaal om door te gaan. Als het Westen reeds na de vijfdaagse oorlog in 2008 concrete voorstellen had geformuleerd over toetreding tot de NAVO of de Europese Unie, dan hadden vandaag veel problemen voorkomen kunnen worden. Rusland stond toen veel zwakker en Poetin had daardoor beseft dat zijn acties het tegenovergestelde effect teweegbrengen. Quod non. Het is eigenlijk pijnlijk om te moeten vaststellen dat vooral de dapperheid van de Oekraïense bevolking – en niet zozeer Poetins grootschalige invasie – nu voor een mentaliteitswijziging zorgt. En het blijft ook nu afwachten hoe duurzaam de reactie van het Westen zal blijken.

In welke mate doet deze invasie u denken aan de vijfdaagse oorlog tussen Rusland en Georgië?

Akoebardia: De manier waarop het Kremlin te werk gaat, volgt steevast hetzelfde draaiboek dat we eigenlijk al sinds de Tsjetsjeense oorlog kennen: het ontkent de legitimiteit van democratisch verkozen regeringen, het beweert de etno-Russische bevolking in het buitenland te beschermen, en het erkent de vermeende autonomie van regio’s op andermans grondgebied. Door een combinatie van economische strafmaatregelen en militair ingrijpen probeert Moskou vervolgens een Russisch gezinde marionettenregering aan de macht te brengen. Het is een beproefde salamistrategie die het Westen ervan moet weerhouden om assertief te reageren. Ik hoop dat men nu eindelijk zal beseffen dat zulke ogenschijnlijk kleine stappen doelbewust deel uitmaken van Poetins grotere escalatieladder. Wie daar niet op reageert, geeft Poetin net het signaal om door te gaan. Dat was zo in Georgië, en dat is nu weer het geval. We hebben op dertig jaar tijd drie oorlogen met Rusland gekend – wij kennen het gevaar maar al te goed.

Enkele Oost-Europese landen zoals de Baltische staten en Polen waarschuwen dat Poetin niet in Oekraïne zal stoppen. Heerst er in Georgië nog meer waakzaamheid dan voordien?

Akoebardia: De dreiging dat Rusland Georgië volledig zou binnenvallen is zeker na 2008 nooit verdwenen. In onze eerste nationale veiligheidsstrategie na de Vijfdaagse Oorlog hebben we geschreven dat Rusland de soevereiniteit van Georgië niet accepteert, met inbegrip van onze keuze voor democratie en ons onafhankelijk binnenland- en buitenlandbeleid. Dat klinkt bekend in de oren, niet? Tegen de achtergrond van de Oekraïneoorlog bewijst die meer dan tien jaar oude vaststelling vandaag nog steeds haar relevantie. En daarom houden we ons hart vast. Als Rusland erin slaagt om zijn politieke doeleinden in Oekraïne te vervolmaken, zal het die conclusies ten opzichte van Georgië en Moldavië doortrekken. Dus we zijn nog meer dan voordien op onze hoede. Ik wil bovendien nog benadrukken dat de Russische bezetting van Georgië na bijna vijftien jaar niét voorbij is. Rusland verstevigt en institutionaliseert grenzen op ons grondgebied en breidt de bezette gebieden stukje bij beetje uit. Het ontvoert, mishandelt en vermoordt Georgische burgers die weerstand bieden. Het voert cyberaanvallen uit en verspreidt voortdurend nepnieuws. Het sponsort pro-Russische bewegingen en mediaorganisaties om het land te verdelen. Je kan het daglicht niet ontkennen: de Russische oorlog tegen Georgië is nog steeds gaande.

Oekraïne en een aantal Europese lidstaten pleiten voor een no-flyzone boven Oekraïne om de bombardementen op burgerdoelen te stoppen. Volgens analisten een gevaarlijk idee dat een nieuwe Wereldoorlog kan veroorzaken.

Akoebardia: Dat klopt, maar het Westen kan evenmin blijven toekijken hoe de Oekraïense bevolking door Russische bombardementen wordt bestookt. Een no-flyzone herbergt risico’s, maar dan moet het Westen wel een raketafweersysteem en luchtdoelrakketten voorzien waarmee de Russische beschietingen kunnen worden tegengehouden. Wees evenwel niet naïef. De argumenten die het Kremlin aanhaalt om Oekraïne aan te vallen, bewijzen dat Rusland geen onderbouwde voorwendselen nodig heeft om de huidige situatie nog verder te doen escaleren. Het doet wat het wil. Hoe vaak heeft het intussen het luchtruim van Oost-Europese landen geschonden? En hoe vaak heeft het geprobeerd om democratische instellingen in het Westen te verzwakken? Het is een straatje zonder einde.

Georgië heeft intussen een officiële aanvraag ingediend om lid te worden van de Europese Unie. Vooral West-Europese landen, waaronder België, staan daar niet voor te trappelen.

Akoebardia: Ik begrijp dat men geen overhaaste beslissingen wil nemen en ben me er absoluut van bewust dat er in ons land, onder meer op vlak van corruptie en democratische standaarden, veel werk aan de winkel is. Ik hoop dat de oorlog in Oekraïne duidelijk maakt in wat voor een moeilijke context Georgië zich eigenlijk bevindt. Het spijt me om het zo cru te stellen, maar jullie moeten beseffen dat de keuze van Georgië en Oekraïne voor het Westen een heleboel mensenlevens heeft gekost. En dan heb ik het niet alleen over de oorlogen met Rusland. Als niet-NAVO-land voorzag Georgië met momenten de grootste troepenmacht per hoofd van de bevolking in Afghanistan. Bij de recente Afghanistancrisis deed de luchthaven van Tbilisi dienst als cruciale doorvoerhaven om de evacuatie zo vlot mogelijk te laten verlopen. Zulke inspanningen drukken een wensdroom uit waar we al bijna vijftien jaar naar toewerken. De status van kandidaat-lidstaat zou in de praktijk misschien niet heel veel veranderen, maar wel een belangrijk signaal geven dat het de Europese Unie menens is. Vorig jaar hebben Moldavië, Georgië en Oekraïne nog een memorandum ondertekend waarin we onze paden richting Europese integratie op elkaar proberen af te stemmen. Georgië ademt Europese Unie. Hopelijk blazen jullie de kaars niet uit.