Afscheidnemend Vlaams minister-president Geert Bourgeois trekt de Europese lijst voor N-VA. Maar waar zal zijn partij in het Europees Parlement terechtkomen? ‘Daar liggen de mensen momenteel niet wakker van’, aldus Bourgeois.
Geert Bourgeois (67) is bezig aan zijn laatste weken als Vlaams minister-president. Als N-VA-lijsttrekker voor de Europese verkiezingen is hij tegen de zekerheid grenzende waarschijnlijkheid zeker van een zitje in het Europees halfrond in Brussel en Straatsburg. ‘Tien minuten wandelen van het huidige kantoor’, zo werd Bourgeois verteld toen hij begin januari onverwachts in De Ideale Wereld opdook.
Hoewel Bourgeois een tweede termijn als minister-president best zag zitten – hij wilde enkel wijken voor partijvoorzitter Bart De Wever -, ziet hij met het nodige enthousiasme zijn nieuwe functie tegemoet. ‘Ik heb me de afgelopen jaren bijzonder intensief beziggehouden met het Europese niveau’, klinkt het. ‘Denk maar aan de brexit en het CETA-vrijhandelsakkoord met Canada. Bovendien was ik de eerste minister-president die een diepgaande Vlaamse visie op Europa heeft uitgewerkt. De mensen kennen mijn betrokkenheid.’
Het lijkt alsof u naar aanloop van de Europese parlementsverkiezingen nog niet bijzonder prominent in beeld bent gekomen. Klopt dat?
Bourgeois: Ik ben nog maar pas met mijn campagne begonnen. Afgelopen week had ik mijn eerste debat in vijf jaar tijd. Als minister-president heb ik zolang mogelijk gewacht om in de arena af te dalen, maar er staan er nog wel enkele op de agenda. En zoals altijd ligt de focus in de media vooral op de binnenlandse niveaus, minder op het Europese.
Waarom is N-VA de enige partij in Vlaanderen die pas na de verkiezingen zal aankondigen tot welke fractie ze zal behoren?
Bourgeois: Daar is het nu echt nog te vroeg voor. Er beweegt zoveel achter de schermen dat pas na de verkiezingen duidelijk zal worden hoe het Europese partijlandschap er zal uitzien. Zeker nu de Britten alsnog zullen deelnemen aan de Europese verkiezingen. Mensen liggen er momenteel niet wakker van waar we uiteindelijk zullen belanden. Het is vooral belangrijk dat we in een fractie terechtkomen waar we voldoende bewegingsvrijheid hebben.
Behoren die liberalen voor jullie nog steeds tot de mogelijkheden? De gesprekken met Guy Verhofstadt sprongen de vorige keer op het allerlaatste moment af. Vormt de figuur Verhofstadt voor jullie nog steeds een struikelblok?
Bourgeois: Hoewel het er naar uitziet dat Verhofstadt geen fractievoorzitter zal blijven (Verhofstadt sluit die piste nochtans niet uit, nvdr.), is het heel moeilijk in te schatten wat hij precies wil. Hij noemt zichzelf intussen een eurocriticus, maar pleit nog steeds voor een Europees imperium en wil tal van bevoegdheden naar Brussel overhevelen. Bovendien wil hij het Catalaans lidmaatschap bij de Europese Unie tegenhouden terwijl hij wel begrip heeft voor het Schotse onafhankelijkheidsreferendum. Er zit geen lijn in zijn overtuigingen.
U zei onlangs dat u niet met extreme partijen wil zetelen, maar sloot een samenwerking met Italiaans Lega-voorzitter Matteo Salvini niet uit. Die heeft intussen een nieuwe fractie (EAPN) gevormd met onder meer het Vlaams Belang. Is die fractie nog een optie?
Bourgeois: Nee, Salvini heeft daarmee onze rode lijnen overschreden. We hebben de Alternative für Deutschland in 2016 uit de ECR-fractie gezet en zijn niet van plan om daar opnieuw mee te zetelen. Wij profileren ons heel duidelijk: we volgen niet de blinde eurofielen, die steeds meer Europa willen, maar evenmin de extreme eurosceptici. Wij willen niet meer Europa, maar een beter Europa.
Er moet een strengere controle gebeuren aan de buitengrenzen. Anders is het dweilen met de kraan open.
Het Nederlandse Forum voor Democratie wil ook tot de ECR toetreden. Vormt de partij van Baudet voor u een probleem?
Bourgeois: Zij moeten zich eerst nog aanmelden en dan moet er binnen de fractie over gestemd worden. Ik ga daar nu niet op vooruit lopen, maar het Forum voor Democratie is niet vergelijkbaar met extreemrechtse partijen zoals die van Marine Le Pen of het Vlaams Belang.
N-VA onderhoudt een nauwe band met de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging. Maar in elke fractie die voor jullie tot de mogelijkheden behoort, zit een anti-Catalaanse partij. Vox zal waarschijnlijk tot de ECR toetreden, de Partido Popular maakt deel uit van de EVP en de ALDE heeft onder impuls van Ciudadanos de partij van Carles Puigdemont verbannen. Wat betekent dat voor jullie?
Bourgeois: Dat is inderdaad een moeilijkheid, maar dat wil niet zeggen dat we binnen zo’n fractie niet kunnen ijveren voor de Catalaanse zaak. N-VA heeft bijvoorbeeld voor het sanctiemechanisme tegen Polen gestemd, terwijl de Poolse regeringspartij PiS deel uitmaakt van onze fractie. Bovendien is het nog afwachten geblazen of Vox daadwerkelijk naar de ECR gaat. Ook daarover zal de fractie dan moeten beslissen.
Het migratievraagstuk was de afgelopen jaren een van de hete hangijzers in de Europese Unie. Hoe kunnen we volgens u een nieuwe vluchtelingencrisis voorkomen?
Bourgeois: We moeten onze buitengrenzen beter bewaken en ervoor zorgen dat vluchtelingen in de eigen regio op humane wijze terechtkunnen en in lokale centra asiel kunnen aanvragen. Hebben ze recht op bescherming, dan kunnen ze via een eerlijke verdeelsleutel over de Europese lidstaten gespreid worden. Maar wie niet in aanmerking komt, moet terug naar het land van oorsprong. Het is toch totaal onverantwoord dat enkel de Zuid-Europese landen moeten opdraaien voor een probleem dat ons allen aangaat? Alle lidstaten moeten hun steentje bijdragen, ook die in Oost-Europa.
Wat als Hongarije en Polen zoals nu weigeren om deel te nemen?
Bourgeois: Als zulke landen blijven niet willen meedoen, moeten we durven te overwegen om hen daar financieel voor te straffen. Er vloeit enorm veel geld van West-Europa naar Oost-Europa waarop we kunnen beknibbelen. Het kan niet dat je van de voordelen wil genieten zonder de lasten mee te dragen.
Ook België is haar verplichtingen in kader van het Europese spreidingsplan niet nagekomen. Nochtans heeft uw partijgenoot en minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon die verbintenis in 2015 mee ondertekend.
Bourgeois: Dat is een federale bevoegdheid waar ik geen gedetailleerde uitspraken over kan doen. België heeft in ieder geval veel meer inspanningen gedaan in vergelijking met andere Europese lidstaten.
Hebben we Italië en Griekenland niet botweg in de kou laten staan?
Bourgeois: Er waren een aantal Europese afspraken die niet meer houdbaar bleken zoals de Dublinregels waarop een aantal landen zich beroepen om alles bij de landen van aankomst te laten en zelf de andere kant op te kijken. Er moet een strengere controle gebeuren aan de buitengrenzen. Anders is het dweilen met de kraan open.
Helaas is de brexit mijn paradepaardje geworden
U sprak daarnet over lokale asielcentra. Dat voorstel circuleert intussen al enkele decennia, maar nog nooit kwam er schot in de zaak. De Afrikaanse Unie heeft onlangs nogmaals herhaald dat ze zoiets niet ziet zitten. Staan uw voorstellen niet te ver van de politieke realiteit?
Bourgeois: Er vloeit momenteel ontzettend veel geld van Europa naar Afrika voor ontwikkelingssamenwerking. De Europese Unie kan daar echter wel voorwaarden aan koppelen, zoals goed bestuur, economische ontwikkeling om mensen een toekomst te bieden in eigen land en regionale ontschepingsplatformen. Ik denk dat we sommige landen op die manier kunnen overtuigen om mee te werken. Ook bij de Turkijedeal is dat gelukt.
Aan welke landen denkt u zoal?
Bourgeois: Ik zal daar nu geen concreet antwoord op geven. Dat moet zorgvuldig bekeken worden. Ik ben natuurlijk geen migratiespecialist, maar het spreekt voor zich dat het ook om Noord-Afrikaanse landen moet gaan.
Vrezen zulke landen na de Arabische opstanden niet vooral dat ontschepingsplatformen opnieuw voor instabiliteit kunnen zorgen?
Bourgeois: Dat is inderdaad de dubbele moeilijkheid. Het Westen heeft in het verleden zelf ook fouten gemaakt, waar het nu mee voor opdraait. Frankrijk en de Verenigde Staten hebben door hun interventies in Noord-Afrika en het Midden-Oosten voor meer instabiliteit en chaos gezorgd. Dat zorgt er niet alleen voor nieuwe migratiestromen, maar maakt het bovendien moeilijker om de migratie vanuit Centraal-Afrika te controleren.
De N-VA wil ook dat de internationale verdragen, zoals de Conventie van Génève en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens worden aangepast.
Bourgeois: Die verdragen zijn tot stand gekomen in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog en corresponderen niet meer met de huidige actualiteit. We moeten een duidelijkere scheiding maken tussen oorlogsvluchtelingen en andere migranten. Wie niet in aanmerking komt voor asiel of weigert een aanvraag in te dienen, moet veel gemakkelijker teruggestuurd kunnen worden. Enkel op die manier kunnen we een streng maar rechtvaardig migratiebeleid voeren.
U heeft zich de afgelopen jaren intensief met de brexit bezighouden, waarvoor u zelfs van de oppositiepartijen lof kreeg toegeworpen. Hoe heeft u die periode ervaren?
Bourgeois: Helaas is de brexit mijn paradepaardje geworden. De brexit heeft bijzonder veel weg van een Grieks drama, maar voorlopig zonder de onverwachte plotwending. Alles wat fout kon lopen, is ook fout gelopen. De Britse regering is totaal onvoorbereid aan de onderhandelingen begonnen. Wat betekent brexit means brexit nu eigenlijk? Ik denk niet dat ze daar drie jaar na het referendum al meer over weten.
Vreest u voor de economische impact op Vlaanderen en België?
Bourgeois: Uiteraard. Vanaf de eerste dag werd meteen duidelijk dat de brexit in elke vorm rampzalig is voor onze Vlaamse economie. Uit een impactstudie die ik heb besteld en die de KU Leuven heeft bevestigd, blijkt dat een harde brexit 28.000 banen zou kosten en het Vlaams bruto binnenlands product met 2,6 procent zou dalen. Dat kunnen wij niet alleen absorberen. Daarom pleit ik voor een Brexit-aanpassingsfonds om de meest getroffen economieën te ondersteunen. Ik wil bovendien dat het toepassingsbereik van het Europees globalisatiefonds wordt uitgebreid. Momenteel kunnen enkel grote bedrijven met meer dan 500 werknemers daar een beroep op doen wanneer ze grote verliezen lijden door externe factoren, maar ook kleinere ondernemingen moeten daar van kunnen genieten.
De brexit kent alleen maar verliezers?
Bourgeois: Absoluut. Daarom moeten we ook na de brexit op zoveel mogelijk vlakken zo nauw mogelijk samen blijven werken met het Verenigd Koninkrijk. Ik blijf wel benadrukken dat visserij onderdeel moét uitmaken van het akkoord over de toekomstige handelsrelatie. We mogen dat traditionele partnerschap niet zomaar opgeven. Daarom wil ik niet meestappen in de punitieve logica die Guy Verhofstadt hanteert. Hij wil de Britten een lesje leren om een voorbeeld te stellen voor de rest van de Europese Unie.
Hoe verloopt de samenwerking met het federale niveau als het over de brexit gaat?
Bourgeois: Ik heb premier Charles Michel meteen na het referendum gesproken en heb hem gezegd dat we alle zeilen moeten bijzetten om zo nauw mogelijk met de Britten te blijven samenwerken. Ik ben tevreden dat hij die lijn heeft overgenomen en dat we op dat vlak dezelfde prioriteiten bepalen. We kunnen het ons niet permitteren om hierover te strijden.
Koen Lenaerts zei onlangs dat de Unie een gemeenschap is van verantwoordelijkheid en solidariteit, maar wel in die volgorde. Dat vind ik een wijze uitspraak.
Uit onderzoek van Open Democracy bleek onlangs dat de Brit Syed Kamall, de voorzitter van de ECR-fractie, deel uitmaakt van de European Research Group. Die wil dat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie verlaat zonder akkoord. Is het niet vreemd dat uw partij wordt voorgezeten door iemand die de Vlaamse economie de dieperik wil injagen?
Bourgeois: (verrast) Nu ja, hij is geen N-VA’er. Ook in andere fracties zitten ideologische hardliners. Nogmaals, we hebben in de ERC alle vrijheid om in volledige autonomie beslissingen te nemen. Bovendien heerst er binnen Europese fracties veel meer pragmatisme dan op nationaal niveau. Dat is ook niet onlogisch, want je moet veel meer partijen met elkaar verenigen.
Na de bezwaren van Paul Magnette besloot het Europees Hof van Justitie dat het CETA-akkoord met Canada niet in strijd is met het Europees recht. Is dat een opluchting voor u?
Bourgeois: Ik vond de uitspraak zo belangrijk dat ik ze rechtstreeks online heb gevolgd. Daarmee bevestigt het Hof dat het getoeter van Magnette pertinent onjuist was. Zulke verdragen worden jarenlang voorbereid op Europees niveau, maar er wordt natuurlijk teruggekoppeld naar de lidstaten. Het Waals Gewest heeft dat nooit bijzonder serieus genomen en is daarom in een ideologische kramp geschoten. Tot mijn grote ontsteltenis blijven ze zich zelfs na deze uitspraak tegen het akkoord verzetten.
Frans president Emmanuel Macronwil niet dat de Europese Unie een beperkt handelsverdrag met de Verenigde Staten sluit omdat het Trump het klimaatakkoord van Parijs niet respecteert. Een goed idee?
Bourgeois: Ik vind van niet. Eerst en vooral zijn er tal van Amerikaanse staten, waaronder Californië, die zich wel aan de afspraken van het klimaatakkoord willen houden. Bovendien blijven we de duurzaamheidscriteria hoe dan ook opnemen in zo’n akkoord. Ten slotte kan zo’n beperkt akkoord ervoor zorgen dat we een handelsoorlog met de Verenigde Staten kunnen voorkomen. Zulke kansen moet je gewoonweg grijpen.
Waar wil de N-VA de komende jaren in Europa nog werk van maken?
Bourgeois: Intern moeten we de Unie versterken als ze een meerwaarde biedt: de interne markt verder verdiepen, de bankenunie voltooien en de kapitaalmarkten stroomlijnen. Maar wel met de nodige budgettaire orthodoxie als voorwaarde. Koen Lenaerts (voorzitter van het Europees Hof van Justitie, nvdr.) zei onlangs dat de Unie een gemeenschap is van verantwoordelijkheid en solidariteit, maar wel in die volgorde. Dat vind ik een wijze uitspraak.
Daarnaast moet de Europese Unie haar burgers beter beschermen. Als er wantrouwen is ten aanzien van Europa komt dat omdat een aantal mensen zich te weinig beschermd voelen. Dat verklaart vandaag de dag mede het succes van extremistische partijen. Een betere bescherming aan onze buitengrenzen, maar ook intern moeten we het welvaartstoerisme indijken. Wat ons betreft mogen mensen uit een andere lidstaat slechts zes maanden in België komen werken, al moet dat wel aan dezelfde voorwaarden gebeuren met gelijk loon voor gelijk werk op dezelfde plaats en moeten ze hier sociale bijdragen betalen. Anders verliezen onze Vlaamse arbeiders hun job.
Wat we op nationaal of regionaal niveau kunnen aanpakken, moeten we ook zo behouden
Ten slotte moet de Europese Unie een ambitieuzer buitenlands beleid uitwerken zonder imperiale aspiraties te koesteren. We zijn een economische wereldspeler, maar maken in ons buitenlands beleid veel te weinig gebruik van.
Het Europees buitenlandbeleid loopt momenteel stroef omdat het unanimiteit vereist in de Europese Raad. Wilt u dat net zoals Verhofstadt naar gekwalificeerde meerderheid veranderen?
Bourgeois: Dat kan voor een aantal zaken. Het is bijvoorbeeld beschamend om te zien hoe de Europese Unie momenteel niet met een stem spreekt over de schrijnende situatie in Venezuela. Uiteraard moeten alle landen het eens zijn om de procedure aan te passen, maar wij staan daar zeker voor open. Al wil ik niet dat Duitsland en Frankrijk op eigen houtje het buitenlands beleid van de Europese Unie kunnen bepalen.
Dat betekent natuurlijk een soevereiniteitsoverdracht. Bij zo’n gekwalificeerde meerderheid word je als lidstaat soms gedwongen om mee te doen.
Bourgeois: Dat klopt, maar enkel op die manier kan de Europese Unie iets betekenen op het wereldtoneel. Aparte lidstaten staan machteloos tegenover de Verenigde Staten of China. Zo dacht Amerikaans president Donald Trump Duitsland met importheffingen op auto’s onder druk te zetten. Maar nadat het hem duidelijk werd dat de EU exclusief bevoegd is voor buitenlandse handel, moest hij daar simpelweg op terugkomen.
Versta me niet verkeerd: wat we op nationaal of regionaal niveau kunnen aanpakken, moeten we ook zo behouden. In tegenstelling tot Verhofstadt willen we niet dat Europa ons fiscaal en sociaal beleid gaat bepalen. Op die manier kunnen we even goed de lidstaten afschaffen en onze interne democratie opgeven.
Grijpt de Unie momenteel al teveel in de bevoegdheden van de lidstaten in? De Italiaanse regering werd verkozen met duidelijke beloftes, zoals de verhoging van de lonen en de verlaging van de pensioenleeftijd. Dat kan ze niet waarmaken door de strenge Europese begrotingsregels uit het verleden.
Bourgeois: Eens je in het verleden een akkoord hebt gesloten, moet je dat ook volledig respecteren. Ik vraag me af of de beloftes van Italiaanse regering houdbaar wel zijn. Want binnen afzienbare tijd zouden de Italianen vooral zichzelf tegenkomen. Elk jaar stijgt de levensverwachting in de Europese Unie gemiddeld twee tot drie maanden. Willen we de levenskwaliteit van de gepensioneerden blijven bewaken, dan zal iedereen iets langer aan de slag moeten blijven. Ik ben er voor alle duidelijkheid een groot voorstander van dat de overheid voldoende publieke investeringen doet – wat wij in Vlaanderen opnieuw doen met 3,55% van ons BBP -, maar daarvoor moet je nu eenmaal eerst de boeken op orde hebben.
Verkiezingen 2019
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
