Kroniek van de week: zeer voorbarige euforie over regering-De Croo

Het ging deze week over de eerste maatregelen van de regering De Croo, haar vage regeerprogramma, slordige begrotingstabellen en de vele kabinetten. En over het mondmaskerdebacle. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.

1. Extatisch

Er was een lichte euforie merkbaar na de persconferentie van de nieuwbakken premier Alexander De Croo (Open VLD) en de oude vertrouwde minister van Volksgezondheid, Frank Vandenbroucke (SP.A), over de nieuwe coronamaatregelen. Eindelijk een empathische, heldere, optimistische en authentiek uitleg, zo klonk het. De reacties in de pers waren soms bijna extatisch, terwijl het eigenlijk om een gewone persconferentie ging, zoals die hoort te gaan.

De verrukking is dan ook alleen maar verklaarbaar omdat de vorige persconferenties, gehouden door voormalige premier Sophie Wilmès (MR), van een abominabel niveau waren. De laatste persconferentie die ze gaf, werd zelfs door VRT-journalist Ivan De Vadder omschreven als ‘de meest zinloze persconferentie ooit’.

Met andere woorden: één normale persconferentie maakt van de regering-De Croo nog geen goede bestuursploeg. Daar is meer voor nodig. Veel meer. En het begint met een duidelijk regeerprogramma en heldere begrotingstabellen. Daar ontbreekt het nog steeds aan. We komen er dadelijk op terug.

2. Mondmaskers

Maar eerst nog even terug naar de aanpak van de coronacrisis door de vorige regeringen. Het mondmasker staat symbool voor het falende beleid dat werd gevoerd: eerst waren er onvoldoende mondmaskers, ze werden afgeraden want ze zouden ‘een vals gevoel van veiligheid geven’, dan werden er mondmaskers aangekocht die niet voldeden aan de kwaliteitseisen, daarna duurde het nog een hele tijd eer ze verplicht werden in bijvoorbeeld supermarkten…

Er zijn heel wat verantwoordelijken aan te duiden voor dit slechte beleid. Voormalig minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) hoort daar zeker bij. In deze Kroniek is al in april uit de doeken gedaan hoe de strategische voorraad aan mondmaskers onder haar bewind in 2017 werd vernietigd en nooit opnieuw werd aangevuld.

En dat ondanks het feit er op het essentieel belang van voldoende mondmaskers werd gewezen in het plan dat in 2006 werd opgesteld om een grieppandemie aan te pakken. En daarna werden dat plan en het belang van de mondmaskers nog verschillende keren herhaald. Geen enkele bewindvoerder of verantwoordelijke kan zeggen dat hij of zij niet wist hoe belangrijk mondmaskers zijn in de strijd tegen een pandemie.

Tot nu toe werd gedacht dat de mondmaskers vernietigd waren omdat ze slecht waren bewaard en/of omdat ze na al die jaren niet meer aan de kwaliteitseisen voldeden. Dat wordt weerlegd in een reportage van Pano die afgelopen week werd uitgezonden: uit tests van enkele mondmaskers die de verbrandingsoven toen niet haalden, blijkt dat ze nog altijd goed werken. En dus zeer nuttig zouden zijn geweest tijdens de coronacrisis.

Met andere woorden: het vernietigen van de stock van 38 miljoen mondmaskers was een gruwelijke fout, die ons coronadoden heeft gekost. In de Pano-uitzending komt De Block daarover niet verder dan: ‘Het is wat het is.’ De Block is sinds kort geen minister meer, eigenlijk had ze al meer dan een half jaar geleden ontslag moeten nemen, toen het vernietigen van de strategische voorraad mondmaskers bekend werd.

Premier De Croo verdedigde partijgenote De Block afgelopen week in het parlement. Volgens hem baseerde zij zich op een rapport van de voorganger van Sciensano, het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid. ‘Daarin stond duidelijk dat de maskers niet meer te gebruiken waren.’ Maar Pano ontdekte net dat er nooit is getest of de maskers onbruikbaar waren geworden.

Ondertussen is Maggie de Block Kamerfactieleider voor de Open VLD. ‘Het is wat het is’: onbegrijpelijk en een zoveelste deuk in de geloofwaardigheid.

3. Flou

Zo zijn we terug bij de regering-De Croo, die een zeer flou regeerakkoord afleverde en de bijbehorende begrotingstabel (waarin je in principe kunt zien waaraan er geld wordt uitgegeven en waar dat geld vandaan moet komen) is een soep. Professor economie Tom Verbeke (KULeuven, campus Brussel) noemt het op Twitter ‘slordig’, de Gentse econoom Gert Peersmans zei in Knack: ‘De begroting is niet in orde, de tabellen zijn vaag en grotendeels nog niet gespecificeerd.’ Dat is véél belangrijker dan een persconferentie die eindelijk eens een normaal verloop kent.

Een voorbeeld van de vaagheid is het optrekken van de minimumpensioenen tot 1500 euro, een van de belangrijke verkiezingsthema’s. Wat de regering-De Croo op dat punt zal doen, is er nog steeds onduidelijk. Ja, ze wil het optrekken ‘richting 1500 euro’, zo staat in het regeerakkoord. Wat we daarbij zeker weten, is dat het niet 1500 euro zal zijn, wel ‘richting’ 1500 euro.

Nog veel belangrijker is dat het debat over het optrekken van het minimumpensioen de echte discussie verdringt: de hervorming van het pensioenstelsel. Een regering die echt begaan is met de pensioenen maakt werk van een eenvoudiger, transparanter en rechtvaardiger pensioenstelsel. Zoals in Knack al stond: ‘In 2013 werd een Commissie Pensioenhervorming opgericht. Die experts kwamen vier jaar later met heel concrete, onderbouwde plannen voor de noodzakelijke pensioenhervorming. De voorbije regeringen deden daar niets mee, en ook de regering-De Croo lijkt er geen werk van te willen maken.’

Frank Vandenbroucke was voorzitter van die Commissie Pensioenhervorming. Benieuwd hoe hij naar dit alles kijkt nu hij minister is in de regering-De Croo. Zou hij er toch nog voor kunnen zorgen dat deze regering eindelijk werk maakt van de noodzakelijke pensioenhervorming?

4. Kabinetten

Naast het regeerprogramma en de begrotingstabel kunnen de eerste stappen van een regering nog op een andere manier worden beoordeeld: aan de hand van het aantal ministeries en kabinetten. De regering-De Croo telt het maximale aantal ministers dat de grondwet toelaat, 15. Over het aantal staatssecretarissen is er niets bepaald, de regering-De Croo heeft er 5. Dat is niet alleen meer dan de regering-Wilmès (13 ministers, geen staatssecretaris), maar ook dan de regering-Michel (14 ministers en 4 staatssecretarissen).

Maar je moet niet alleen kijken naar het aantal ministers en staatssecretarissen, maar ook naar het aantal kabinetten. De regering-De Croo telt zeven vicepremiers, drie meer dan de regering-Michel, vier meer dan de regering-Wilmès. Een vicepremier heeft niet alleen een kabinet voor zijn vakgebied (bijvoorbeeld Justitie of Financiën), maar ook voor het algemene beleid. Dat betekent dat het aantal kabinetten bij de regering-De Croo veel hoger zal liggen bij de vorige regeringen.

Een bedenking daarbij: moet elke regeringspartij wel een vicepremier hebben, aangezien de liberalen, de socialisten en zeker de groenen zich tijdens de onderhandelingen profileerden als ‘één familie’? Zou één vicepremier per politieke familie dan niet kunnen volstaan als men toch zo sterk met elkaar verbonden is als men toen beweerde?

Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert en CD&V-voorzitter Joachim Coens hebben al gezegd dat de wil bestaat om in de regering-De Croo ‘af te slanken’. Ze willen ’tonen dat het aantal kabinetsleden niet stijgt’. En ook de socialisten spreken van een afgeslankte ‘regeringsmachine’. Of dat er ook echt van komt? Daarvoor is het wachten op de cijfers van het aantal cabinetards onder de regering-De Croo.

Maar het is wel een veeg teken dat de ex-ministers van de regering-Wilmès (gevormd door MR, Open VLD en CD&V) de volgende jaren nog een beroep zullen doen op twee door de staat betaalde medewerkers. Die regeling werd ooit ingevoerd om te vermijden dat ex-regeringsleden plots zonder omkadering komen te zitten, ‘maar de laatste jaren is ze uitgegroeid tot een symbool van een oude politieke cultuur’, zo schreef de krant De Standaard. ‘Zo werden zulke medewerkers tijdens de vorige legislatuur ingeschakeld als privéchauffeur, campagnehulp of partijmedewerker.’ De regeringspartijen beloofden daar een eind aan te maken, maar dat blijkt niet het geval te zijn.

Tien van de dertien ministers uit de regering-Wilmès maken geen deel uit van de regering-De Croo. De Standaard nam contact met hen op, en zes van hen geven aan een beroep te zullen doen op de twee medewerkers. Het gaat daarbij steeds om oud-kabinetsmedewerkers. Twee ex-ministers, Philippe De Backer (Open VLD) en Marie-Christine Marghem (MR), zeggen nog niet beslist te hebben. CD&V’ers Pieter De Crem en Nathalie Muylle waren niet bereikbaar. Tot daar de goede voornemens.

5. Cadeaujob

Ex-CD&V-minister Kris Peeters, die nu in het Europees Parlement zit, is door de regering-De Croo voorgedragen als vicevoorzitter van de Europese Investeringsbank. Dat is een van de benoemingen die ook tijdens de regeringsonderhandelingen en het verdelen van de postjes worden bedisseld.

Twee jaar geleden maakte Knack een lijst van de meest begerenswaardige cadeaujobs voor uitgerangeerde politici. Dit valt er onder meer te lezen: ‘Nog een Europees vehikel is de Europese Investeringsbank (EIB) in Luxemburg, die leningen verstrekt “voor projecten die bijdragen tot de EU-doelstellingen”. (…) België moet al bijna een jaar een naam doorspelen voor het vicevoorzitterschap van de EIB, maar de regering-Michel raakt er niet uit. (…) Eerst deed ook de naam van Didier Reynders de ronde, maar hij wil alleen maar naar de EIB gaan als hij er voorzitter kan worden. Premier Michel zou het liefst een Franstalige aanduiden. De EIB-vicevoorzitter krijgt een jaarloon van 276.000 euro bruto.’

Twee jaar later werd het dus Kris Peeters, al die tijd werd de job niet ingevuld. Misschien zegt dat voldoende.