Nooit eerder had de Vlaming zoveel overgewicht en viel het werken hem zo zwaar als het voorbije jaar. Gelukkig was er in 2019 ook heel wat goed nieuws over onze gezondheid te melden.
Minder koffie drinken, minder vapen, minder werken,… Zoek je nog inspiratie voor goede voornemens? Misschien kan onderstaand gezondheidsnieuws uit 2019 inspiratie bieden om je leven over een andere boeg te gooien.
1. We werken ons kapot
Uit de werkbaarheidsmonitor van 2019 blijkt dat minder dan de helft van de Vlamingen een werkbare job heeft. Nooit eerder waren de resultaten zo slecht. Vooral de werkstress piekt. 840.000 werknemers (36,8 procent) hebben psychische vermoeidheidsproblemen. Een op de zeven of 310.000 werknemers zitten in een ‘acute en problematische’ situatie. Ze zitten tegen een burn-out aan.
De pensioenbevraging van HR-dienstverlener Securex doet daar nog een schepje bovenop. Daarin zegt maar liefst 63 procent van de werknemers in België niet te kunnen werken tot aan de wettelijke pensioenleeftijd. Opmerkelijk: de grootste obstakels om te werken tot 65 jaar zijn eerder van psychologische dan fysieke aard. 44 procent van de werknemers zegt dat de mentale werkbelasting hen niet toelaat te werken tot 65.
Wat is er toch aan de hand met de werkende Belg?
‘We gaan kapot aan het ideaalbeeld waaraan we proberen te beantwoorden’, zegt de Gentse hoogleraar psychologie Paul Verhaeghe in Knack. ‘Werkelijk alles draait rond werk. We werken ons te pletter en we zijn er trots op. Je identiteit is je professionele identiteit. Dat is iets van de laatste tien à vijftien jaar. Het foute van dat dwingende, op neoliberale leest geschoeide ideaalbeeld, is dat alles altijd moet blijven groeien: de economie moet groeien, wij moeten groeien. Er is een soort collectieve waanzin om steeds meer, harder en beter te doen. En dan brand je op. In die zin is de term ‘burn-out’ niet slecht gekozen.’
Ook Knack.be-columnist Tommy Browaeys, die zelf een burn-out overwon, maakt eenzelfde analyse: ‘Veel mensen gaan ten onder aan een soort voortschrijdend verlangen. Ze zijn bereid nu stevig af te zien om later gelukkig te zijn. Maar later komt misschien nooit. Ze zitten vaak gevangen in een gouden kooi en veronderstelde valse zekerheden zoals een vaste baan. Het gros van de werknemers zoekt daarom wettelijke achterpoortjes om toch vroeger te stoppen met werken omdat ze op hun tandvlees zitten.’
Hoewel het probleem van burn-out ondertussen bekend is, bestaat er nog steeds verwarring over. Psychiater Damiaan Denys waarschuwt ervoor om een dipje te benoemen als een burn-out. ‘Mensen moeten accepteren dat werken soms gewoon onaangenaam is omdat het tempo of de druk te hoog ligt’, aldus Denys. ‘Iedereen wil altijd en overal gelukkig zijn, zich goed voelen en zijn leven volledig op orde en onder controle hebben. Angst, eenzaamheid of verdriet hoort daar niet meer bij. Maar dat kan natuurlijk niet. Lijden hoort bij het leven.’
2. We waren nooit eerder zo dik
Als de opening van een eerste Belgische filiaal van fastfoodketenKentucky Fried Chickeneen item is in het nationale nieuwsbulletin én als men er ook nog eens in lange wachtrijen voor staat aan te schuiven, weet je dat er iets mis is met de voedingsgewoonten van een land. Dat werd ook bevestigd door de resultaten van de zesde Gezondheidsenquête die Sciensano afnam bij meer dan 10.000 Belgen. De voorbije 20 jaar is de gemiddelde Belg alleen maar dikker geworden. Bijna de helft van de Belgen heeft overgewicht en 15,9 procent is obees. Zelfs bij kinderen is er een stijging in overgewicht.
Overgewicht en een jarenlang ongezond eetpatroon heeft negatieve gevolgen en dat beseffen we vaak niet. ‘Ons voedingspatroon maakt ons ziek’, schreef schrijvende dokter Staf Henderickx onlangs in zijn column voor Knack Weekend. ‘De hele voedselproductie – van landbouw tot verkoop – is steeds meer in handen van industriële multinationals. Voedselproductie is onderdeel van de internationale concurrentiestrijd. In dat gevecht zijn de wetten simpel: wie het goedkoopste en best verkoopbare product aflevert, wint. Maar de best verkoopbare voedselproduct is niet het gezondste.’
Ook natuurarts Stef Mintiens, auteur van ‘Opnieuw Echt Eten’, is niet mals voor onze eetgewoontes. ‘We staan er als consument niet altijd bij stil wanneer we gehaast met onze winkelkar langs de schappen, gevuld met zakjes en doosjes, navigeren. Ook al zijn we goed opgeleid en zelfbewust, toch laten we ons voortdurend om de tuin leiden door de gewiektse voedingsindustrie, met alle gevolgen voor onze gezondheid van dien, van prikkelbare darmsyndroom tot allergieën.’
Lees ook: ‘Hef echte taksen op ongezonde voeding’
3. Maar… we kunnen er zelf iets aan doen
Levensstijl als medicijn wint steeds meer aan belang. Onderzoek toont aan dat je zelf heel wat kunt doen om chronische ziekten zoals diabetes type 2, kanker, dementie en hart- en vaataandoeningen te voorkomen, of – als je al chronisch ziek bent – je levenskwaliteit kunt verbeteren. In zijn boek ‘Je Levensstijl als Medicijn’ zette medisch Antropoloog aan de Vrije Universiteit Brussel Reginald Deschepper zeven pijlers van een gezonde levensstijl op een rij: minder stress, meer bewegen, een gezonde voeding, sociale steun, voldoende slaap, een positieve mindset en een gezonde omgeving.
Op beleidsvlak blijft levensstijlgeneeskunde echter nog grotendeels een blinde vlek. Zo wordt in ons land de begeleiding bij een diëtist niet terugbetaald. Ook voor de behandeling van leefstijlgerelateerde ziekten wordt nog steeds voornamelijk medicatie ingezet, terwijl medicijnen vooral de symptomen bestrijden zonder de onderliggende oorzaken aan te pakken. Huisarts Servaas Bingé pleit in een interview met Knack.be voor een systeemshift in de gezondheidszorg: ‘We zitten in een systeem waar we als arts beloond worden om een zo hoog mogelijk volume te draaien. Dan is het voor ons veel makkelijker om patiënten naar huis te sturen met een pilletje dan hen levensstijlbegeleiding te geven. Een reorganisatie van de zorg dringt zich op. Artsen kosten heel wat aan de maatschappij. Waarom voeren we het beroep van de algemene gezondheidscoach dan niet in? Dat zijn economisch goedkopere profielen die wél een uur kunnen vrijmaken om samen met de patiënt de zaken op een rijtje te zetten. De rol van de arts kan dan verschuiven naar gezondheidscoördinator op het moment dat er inderdaad curatieve beslissingen moeten worden genomen. Want dat zal altijd nodig blijven.’
Lees ook:
Hoe kun je je levensstijl inzetten om kanker te voorkomen?
Heb jij een bourgondische lever? Er bestaat slechts 1 therapie
4. Voor het eerst weten we hoeveel kopjes koffie per dag veilig zijn
Onderzoekers van de University of South Australia hadden dit jaar belangrijk nieuws voor de koffiedrinkers onder ons. Ze stelden vast dat zes of meer koppen koffie per dag drinken schadelijk kan zijn voor je gezondheid. Vanaf 6 koppen neemt het risico op hartziekten met 22 procent toe. Dat te veel cafeïne een hoge bloeddruk kan veroorzaken, is op zich niet nieuw, maar het is wel voor het eerst dat onderzoekers een bovengrens aangeven voor veilig koffiegebruik. ‘Zoals bij veel dingen draait het allemaal om matiging. Overdrijf je, dan zal je gezondheid er de rekening voor gepresenteerd krijgen’, aldus de onderzoekers.
5. Vlaanderen voelde mee met Frank Deboosere
Vlaanderen leefde in 2019 erg mee met Frank Deboosere. Onze bekendste weerman moest dit jaar noodgedwongen zijn fiets aan de haak hangen. Door te veel artrose kan hij lange verplaatsingen met de fiets niet meer aan. Wellicht kreeg het nieuws zoveel aandacht omdat artrose een van de meest voorkomende chronische aandoeningen in ons land is. Er bestaat geen behandeling voor en de wetenschap weet er nog niet alles over, maar de wereld van het kraakbeen begint zich stilaan te openen. Onderzoekers bestuderen nu bijvoorbeeld of de verstoring van de kraakbeencellen al dan niet onomkeerbaar is om op die manier uiteindelijk vanuit verschillende hoeken gerichte oplossingen te vinden. Een belangrijke tip om artrose af te remmen is alvast om te blijven bewegen. Elke dag opnieuw! Trek echter niet ineens vanuit het niets alle registers open, zoals vaak gebeurt na Nieuwjaar of andere momenten van plechtige beloften. Je bouwt beter voorzichtig op, zodat het kraakbeen de tijd krijgt om glucosamine en aanverwante stoffen aan te maken, zich vol te zuigen met vocht en weer strak gespannen klaar te staan om de druk- en wrijfkrachten van de extra beweging op te vangen. Omdat artrose langzaam voortschrijdt, zal je op een gegeven moment wel iets minder intensief en lang kunnen bewegen, zoals onze weerman.
6. Ook politici zijn geen supermensen
Ook Angela Merkel had af te rekenen met gezondheidsproblemen. De hele wereld maakte zich afgelopen zomer zorgen om de tot drie keer toe trillende Duitse bondskanselier. Het eerste incident was volgens haar entourage te wijten aan uitdroging door het warme weer. Enkele glazen water brachten toen soelaas.
De vrees om opnieuw te trillen was bij Merkel zodanig groot, dat dat de twee volgende keren een nieuwe trilaanval uitlokte, zo luidde haar uitleg. Het ging deze keer niet om een fysiek probleem, maar om iets dat ’tussen de oren’ zat. ‘Ik geloof dat het, net zoals het onverwachts is gekomen, ook weer gewoon zal verdwijnen’, zei Merkel toen. En dat bleek ook zo te zijn. De wereld kon opnieuw opgelucht ademhalen.
Lees ook: Na derde trilaanval: waarom Angela Merkel niet over haar gezondheid communiceert
7. Pia stal het hart van Vlaanderen
Vlaanderen maakte dit jaar kennis met het gezicht van de zeldzame en ongeneeslijke genetische spierziekte spinale musculaire atrofie (SMA) via baby Pia uit Wilrijk. Een hielprik bij de geboorte had dit echter kunnen voorkomen, iets wat in Wallonië gebeurt, maar niet in Vlaanderen. De massale aandacht voor de sms-actie voor Pia leverde niet alleen het beoogde miljoenenbedrag op voor een levensreddende injectie, maar ook een initiatief van de Vlaamse overheid om de screening van SMA via de hielprik dan mogelijk toch in te voeren. Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke (CD&V) heeft daarover een advies gevraagd aan de Vlaamse werkgroep Bevolkingsonderzoek. Baby Pia stelt het ondertussen goed.
8. Eerste vaccin tegen ebola op de markt
In 2019 werd eindelijk een vaccin tegen ebola gevonden. De klinische proeven van het vaccin werden al gestart in 2015, middenin de ebola-uitbraak in West-Afrika. Het vaccin zal op de Europese markt worden gebracht als “Ervebo”. Het biedt bescherming tegen het ebolavirus bij de mens na een eenmalige toediening en dient voor mensen van 18 jaar en ouder. In Congo werd het vaccin van Merck al toegediend aan iets meer dan 237.165 mensen. Een tweede vaccin (Ad26-ZEBOV-GP) dat werd ontwikkeld door het Belgische Janssen Pharmaceutica wordt ook in Congo toegediend.
9. Vapen met illegale vullingen is dodelijk
Voor het eerst zijn er in 2019 dodelijke slachtoffers gevallen door de e-sigaret. Meer dan 2400 Amerikanen werden in het ziekenhuis opgenomen door ‘e-cigarette or vaping product use associated lung injury‘ of EVALI. Er vielen in totaal ook 50 doden. Ook in ons land was er een eerste ‘vape-dode’ te betreuren, een jongen van 18 jaar. Hij liep een longontsteking op nadat hij een e-sigaret gebruikt had met een vulling met CBD, de niet-psychoactieve stof van cannabis. Het zijn dus niet de elektronische sigaretten of vapers zelf die gelinkt zijn aan EVALI, maar wel de illegale cannabisvullingen.
De e-sigaret had bij rokers lang de reputatie ‘beter’ te zijn dat echte sigaretten omdat er geen teer of rook vrijkomt. Maar dat imago is tanend. Al blijven experts erbij dat vapen mensen effectief kan helpen om van het roken af te raken, dat ontegensprekelijk wel verschillende vormen van kanker veroorzaakt. Bij rokers die stoppen met behulp van de e-sigaret is 18 procent na een jaar nog steeds rookvrij, in vergelijking met 9,9 procent van de mensen die nicotinevervangers gebruiken.
10. Mogelijk eerste medicijn tegen dementie
We eindigen met de meest hoopvolle medische doorbraak van 2019: een medicijn dat niet alleen dementie lijkt tegen te gaan, maar het voor het eerst ook terugdraait bij muizen. Tot nu toe bestonden de meeste dementiemedicijnen uit het aanpakken van de opeenhoping van amyloïde plaques tussen de zenuwcellen in de hersenen van mensen met de ziekte van Alzheimer, de meest voorkomende vorm van dementie. Onderzoekers van de universiteit van Californië richten zich nu op de ontsteking in het brein om dementie tegen te gaan.
Daarnaast kondigde ook een Amerikaanse farmaceutisch bedrijf dat het een medicijn heeft ontwikkeld dat de ziekte van Alzheimer mogelijk vertraagt. Als het medicijn aducanumab wordt goedgekeurd, wordt dat ongetwijfeld een van de belangrijkste momenten in de moderne geneeskunde.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
