‘Wat zijn de effectiefste maatregelen tegen de klimaatverandering?’

Stijn Bruers van Effectief Altruïsme Belgie staat stil bij de gevaren van klimaatalarmisme, en staat stil bij de meest efficiënte manieren hoe je als individu iets kan doen om de klimaatverandering tegen te gaan.

Met de vele overstromingen, bosbranden en het nieuwe alarmerende VN-klimaatrapport kunnen we er niet meer naast kijken. Het klimaat verandert sneller dan verwacht. Alvast veel sneller dan wat klimaattwijfelaars hebben verwacht. Toch kom je ze tegen: mensen die twijfelen dat het klimaat echt wel zo rampzalig aan het veranderen is. We kunnen ze vergelijken met de coronatwijfelaars die twijfelen of corona echt wel erger is dan een seizoensgriep.

In de media zien we nu veel alarmerende boodschappen over het klimaat. Ik wil er nog een schepje bovenop doen. In een recente studie in het wetenschappelijk vakblad Nature wordt een eerste berekening gemaakt van de ‘mortality cost of carbon’, de sterftekost van CO2. Er werd enkel gekeken naar de temperatuurdoden: het extra aantal mensen dat sterft door hogere temperaturen en hittegolven (min het aantal mensen dat minder sterft door zachtere winters en minder koudegolven). Neem dan een gemiddeld Belgisch gezin van vier personen. De totale hoeveelheid CO2 en andere broeikasgassen dat die gezinsleden uitstoten over hun hele leven, veroorzaakt deze eeuw een extra klimaatdode door extremere temperaturen. Ik herhaal: voor elk gezin is er een extra klimaatdode. Zonder extra klimaatmaatregelen kunnen er tegen het jaar 2100 zo’n 80 miljoen mensen sterven door klimaatverandering. Dat is evenveel als het aantal doden bij de tweede wereldoorlog.

Dus we staan met de klimaatverandering deze eeuw voor het equivalent van een wereldoorlog. Je zou denken dat al deze alarmerende boodschappen in de media de klimaattwijfelaars wel wakker schudden. Maar die alarmsignalen zouden wel eens contraproductief kunnen werken en de klimaattwijfel aanwakkeren. Dat blijkt bijvoorbeeld uit psychologisch onderzoek. Als mensen een alarmerende boodschap te horen krijgen, dan worden ze vaak fatalistisch en gaan de kop in het zand steken. Behalve wanneer de boodschap gepaard gaat met een duidelijk, concreet, haalbaar handelingsperspectief. Als mensen geconfronteerd worden met een ramp, dan willen ze iets zinnigs kunnen doen. Als mensen niet weten wat te doen, dan voelen ze zich zo hulpeloos dat ze passief het noodlot aanvaarden en de ramp zelfs in twijfel durven te trekken. Dat zagen we bij de coronapandemie en bij de klimaatverandering.

In de media zou meer aandacht moeten komen voor wat mensen kunnen doen tegen de klimaatverandering. De landbouw en industrie kunnen allerlei maatregelen nemen, de overheid kan een CO2-taks invoeren en dorpen en steden beter wapenen tegen overstromingen en hittegolven.

Maar laten we hier ook even kijken naar wat gewone individuen kunnen doen.

We kunnen iets meer plantaardig in plaats van vlees eten, iets vaker de fiets dan de auto nemen, minder eten verspillen, en zuiniger omgaan met energie door de kamertemperatuur een graadje lager te zetten en zuinigere apparaten te gebruiken. Dat zijn maatregelen die niets kosten, voor iedereen haalbaar zijn en onze klimaatimpact verlagen. Zo kan je elk jaar meer dan een ton CO2 besparen. Maar daar zit niet de grote winst. Het grote voordeel van die maatregelen is dat ze niet enkel kosteloos zijn, maar geld besparen. Een gemiddelde Belg verspilt jaarlijks honderden euro’s aan energie, dus we spreken al gauw over besparingen van enkele honderden euro’s per jaar door die individuele gedragsmaatregelen. Als we dat uitgespaarde geld nu eens doneerden aan de effectiefste klimaatdoelen? Dan hebben we een dubbele positieve impact voor het klimaat.

Zo komen we bij het ‘effective environmentalism’ of effectief ecologisme, een stroming binnen het effectief altruïsme dat op zoek gaat naar de effectiefste klimaatmaatregelen. Uit onderzoek blijkt dat een kleine minderheid van klimaatdoelen gerust tientallen keren kosteneffectiever zijn dan de grote meerderheid. Met hetzelfde bedrag kan je pakweg honderd keer meer CO2-uitstoot verminderen, als je het geeft aan de effectiefste klimaatdoelen. Om er een concreet bedrag op te plakken: de effectiefste klimaatdoelen kunnen een 1 ton CO2 in de atmosfeer vermijden aan een kostprijs van 1 euro.

Een bedrag van 1.000 euro kan dan al voldoende zijn om evenveel CO2 te vermijden als wat een gemiddelde Belg over haar ganse leven uitstoot. Dat wil zeggen dat met 4000 euro iemands leven kan gered worden van een hittedood door klimaatverandering. Dat is best goedkoop. Denk even terug aan de klimaatslachtoffers van de recente overstromingen in Wallonië. Enkele tientallen mensen kwamen daarbij om het leven door de klimaatverandering. Stel dat je een drenkeling kon redden tijdens die overstroming, maar je verliest tijdens de reddingsactie je portefeuille. Hoeveel euro ben je bereid te verliezen om dat leven te redden? Ik durf te wedden dat je er wel 4.000 euro voor over hebt. Dat is 1 euro per week over een leven van 80 jaar, minder dan wat een gemiddelde Belg wekelijks aan energie en voeding verspilt.

Goed, wat zijn dan die effectiefste klimaatdoelen precies? Dat zijn onder andere organisaties die onderzoek en ontwikkeling bevorderen van ‘clean technologies’, klimaatvriendelijke technologieën. De twee grote klimaatboosdoeners zijn de fossiele brandstoffen en de veeteelt, dus bij klimaatvriendelijke technologieën denken we vooral aan ‘clean energy’ en ‘clean protein’. Nieuwe energiebronnen zoals wind, zonne- en kernenergie, en opslagsystemen zoals batterijen, kunnen fossiele brandstoffen vervangen. En diervrije eiwitten zoals celkweekvlees kunnen dierlijke voeding zoals vlees, eieren en zuivel vervangen. Om het nog concreter te maken, denken we aan het Founder’s Pledge Climate Change Fund en het Good Food Institute.

Een laatste simpele effectieve strategie tegen de klimaatverandering, is een mailtje sturen naar onze ministers en volksvertegenwoordigers om bijvoorbeeld een vleestaks in te voeren. Als de overheid dat geld aanwendt voor extra financiering van onderzoek naar klimaatvriendelijke, diervrije voeding, krijgen we een ook hier een dubbele bonus voor het klimaat.

Stijn Bruers is econoom en voorzitter van Effectief Altruïsme België.