‘De ene milieuregelgeving is de andere niet’

Bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans stelt vast dat niet alle aspecten van de milieuhandhaving in Vlaanderen even kordaat worden aangepakt.

Op 19 mei keurde het Vlaams parlement een decreet goed dat de procedure voor het verkrijgen van milieuvergunningen moet ‘optimaliseren’. Het betekent concreet dat verzet tegen plannen moeilijker wordt. Zo moeten burgers een persoonlijk belang kunnen aantonen en vanaf het begin al hun argumenten op tafel gooien. De bedoeling is ‘vertraging en manifeste obstructie vermijden’. Er moeten knopen kunnen worden doorgehakt!

Op 23 februari had een meerderheid in het parlement al maatregelen goedgekeurd, waarmee ‘buitenstaanders’ moeilijker milieuproblemen kunnen aankaarten of bijsturen. Ook daarvan was de hoofdbedoeling ‘vervelende situaties’ vermijden.

Misschien mogen we het voorbeeld van de PFOS-vervuiling van het chemisch bedrijf 3M in de Antwerpse haven wel als voorbeeld gebruiken van waar het in feite om gaat. Twintig jaar lang werd de zware vervuiling zo goed als volledig genegeerd. Zelfs in 2017, toen de autoriteiten via een mail uitgebreid over de kwestie geïnformeerd werden, kozen ze ervoor om niets te doen, inbegrepen niet te communiceren. Blijkbaar was het niet de bedoeling slapende honden wakker te maken. Nu die toch wakker zijn, schieten onze politici in actie en roepen ze zelf luid om een parlementaire onderzoekscommissie. Het is de wereld op zijn kop.

De feiten kwamen recent (opnieuw) aan de oppervlakte toen bouwheer Lantis van de Oosterweelverbindingswerken rond Antwerpen geconfronteerd werd met de vervelende kwestie van de zwaar vervuilde grond en niet wist wat ermee aan te vangen. Lantis sloot een dading met 3M om juridische procedures te vermijden, en engageerde zich daarbij tot het op zich nemen van het grootste deel van de kosten verbonden aan het wegwerken van de vervuiling. Een mooi en tegelijk vuil voorbeeld van hoe een vervuiler zichzelf buiten schot kan plaatsen. Nood breekt wet – de werken moeten vooruit, het heeft al lang genoeg geduurd… De burger die met zijn eieren en sla blijft zitten, wegens officieel oneetbaar verklaard, stond erbij en keek ernaar.

Het kan effectief ergerlijk zijn dat vertragingsprocedures het streven naar gerechtigheid bemoeilijken, zeker als het opzichtig gebeurt, zoals in de zaak van de dood van de onfortuinlijke student Sanda Dia die een barbaars doopritueel niet overleefde. Je voelt zo aan je water dat sommige advocaten van de beklaagden vast van plan zijn om alle mogelijke achterpoortjes te openen en de zaak zo lang mogelijk te laten aanslepen om hun cliënten toe te laten hun studies af te ronden en hun beroepsleven aan te vatten voor ze eventueel veroordeeld worden. De familie van het slachtoffer staat erbij en kijkt ernaar.

Een minder beladen schoolvoorbeeld van gerechtelijk procedurepleiten bleek uit een arrest van het Antwerpse Hof van Beroep van 10 juni jongstleden. De advocaat van een Nederlandse jager die op 6 september 2019 met een kompaan gewapend betrapt werd in een verboden zone van een militair domein in hartje Limburg, startte na de doorverwijzing van zijn cliënt naar de correctionele rechtbank eind vorig jaar een procedureslag, onder meer rond de kwestie wie een klacht tegen de betrapte jager kon indienen.

De man was op 9 augustus 2019 in hetzelfde verboden gebied ook met zijn zoon gefotografeerd door een wildcamera van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Beide instanties hebben in de brede regio wildcamera’s hangen om vooral wolven te monitoren – de zone is die waarin in 2019 de onfortuinlijke wolvin Naya aan haar einde kwam, wat de zaak uiteraard een uitzonderlijk cachet geeft. De advocaat betoogde dat de camerabeelden niet als evidentie mochten worden gebruikt, omdat de camera’s niet voldoen aan de wettelijke bepalingen voor camerabewaking!

Het Hof van Beroep veegde de eisen kordaat van tafel en vonniste de doorverwijzing naar de correctionele rechtbank. De demarche van de advocaat is mislukt. Het betreft een bestuurslid van de Hubertus Vereniging Vlaanderen (HVV), zeg maar de jagerslobby, die zich graag als natuurvriendelijk profileert, maar er nooit graten in ziet om betrapte stropende jagers uit de wind te zetten. Iedereen heeft recht op verdediging heet het dan… Dat is correct, maar de advocaat in kwestie is nooit te beroerd om echte natuurliefhebbers scherp terecht te wijzen als ze de milieuvriendelijkheid en efficiëntie van bepaalde jachtpraktijken in vraag stellen. Zijn geloofwaardigheid is bij deze onder het absolute nulpunt gezakt.

In de marge van dit verhaal werd duidelijk dat onze natuurwachters geen camera’s mogen gebruiken om hun gebieden te vrijwaren van natuurmisdrijven in de breedste betekenis van de term. Onze steden hangen vol camera’s die courant gebruikt worden om misdrijven op te helderen, maar voor onze natuur mag het niet, tenzij in het uitzonderlijke geval van toestemming door een procureur na het formuleren van een expliciete en gemotiveerde vraag door de natuurinspectie.

Er zijn al zaken geweest waarin de natuurinspectie geen gebruik mocht maken van camerabeelden van het INBO om juridisch heikele stroperijkwesties uit te klaren. Soms filmen jagers zichzelf bij hun overtredingen, met hun eigen wildcamera’s die ze bij aas of stroppen plaatsen. Als die in beslag genomen worden, kunnen ze als dader geïdentificeerd worden. Maar het mag alleen als de identificatie ‘per ongeluk’ gebeurt.

Misschien moet iemand eens werk maken van een aanpassing van de wetgeving zodat actief cameragebruik voor de bescherming van onze natuur gemakkelijker wordt. Het zou de handhaving van onder meer de jachtwetgeving een stuk gemakkelijker maken. Waar wacht Vlaams minister van zowel Omgeving als Justitie Zuhal Demir (N-VA), in Knack van deze week geloofwaardig geportretteerd als ‘een geloofwaardige antisysteempolitica‘, op?