‘België moet opnieuw historische rol van kleine maar invloedrijke diplomaat oppakken’

Wat is de inzet van de verkiezingen op 25 mei 2014? Knack.be vroeg het aan experts over de belangrijkste thema’s van vandaag. In deze aflevering: Rik Coolsaet over Buitenlandse Zaken. ‘De logica om bevoegdheden naar de gewesten te verschuiven, is een religie geworden. Qua economische diplomatie het omgekeerde overwegen, zou alvast voor onze welvaart een goede zaak zijn.’

‘We verliezen systematisch marktaandeel in de wereld en worden minder interessant voor investeerders. Voor een land wiens welvaart drijft op de export is dat een probleem.’ En dus is een van de prioriteiten voor de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken het bundelen van de federale en gewestelijke inspanningen in een werkbare economische diplomatie. Dat zegt professor Internationale Politiek en kenner van de Belgische diplomatie Rik Coolsaet (UGent).

‘Buitenlandse Zaken moet de spil worden van de economische diplomatie buiten Europa. Ik ben genegen voor de oude suggestie om de gewesten bevoegd te maken voor alles wat de Europese gemeenschappelijke markt aangaat en het federale voor de rest van de wereld. Dat is natuurlijk vloeken in de kerk, want de logica om bevoegdheden naar de gewesten te verschuiven, is hier een religie geworden. Inzake economische diplomatie het omgekeerde overwegen, zou alvast voor onze welvaart een goede zaak zijn.’

Professor Coolsaet heeft een simpele reden om de Belgische diplomatie te laten breken met die politieke logica: ‘De hefbomen van de gewesten zijn gewoon te klein om in die almaar competitiever wordende wereld mee te spelen. De Europese markt is sterk gereguleerd en dus meer op hun maat gesneden. Vlaanderen en Wallonië hebben geen toegang tot de belangrijkste decision makers, België wel. Eenvoudigweg omdat op internationaal niveau enkel staten worden erkend, geen regio’s. Bovendien zie je in al onze buurlanden, en dus concurrenten, net de wil om hun binnenlandse actoren sterker op elkaar af te stemmen. Dat botst met onze binnenlandse logica.’

Coolsaet ziet het departement Buitenlandse Zaken al lang botsen met de gewesten. ‘In 1988 en 1993 zijn stappen gezet om export en investeringen naar de gewesten te verschuiven. Sinds 1999 probeert Buitenlandse Zaken dat weer naar zich toe te trekken.’

Waarom eigenlijk nog op het Belgisch niveau mikken en niet meteen alles naar Europa versassen? ‘Omdat het ondersteunen van bedrijven en aantrekken van investeerders altijd de bevoegdheid van de lidstaten zal zijn. Je kan dat moeilijk Europees doen, want dan zou je landen moeten bevoordelen of benadelen en dus tegen elkaar opzetten.’

België moet historische rol van kleine, maar invloedrijke diplomaat weer oppakken

Een tweede prioriteit voor de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken is er meteen ook een voor de nieuwe premier, onderstreept Coolsaet: ‘België moet opnieuw veel aanweziger worden in de Europese besluitvorming. Door de communautaire spanningen en de economische crisis hebben we het sinds 2007 laten afweten.’

Er is echter ook een structureel probleem, benadrukt Coolsaet. ‘Ons soortelijk gewicht zakt bij elke uitbreiding van de Unie. Het is moeilijker invloed uit te oefenen in een EU met 28 lidstaten dan in een met 6, zoals in 1957 nog het geval was.’

Toch moet België opnieuw haar historische rol van kleine, maar invloedrijke diplomaat opnemen. Zeker nu Europa nood heeft aan een nieuw, wervend project. ‘Europa lijkt alleen maar te gaan om hoe dik een komkommer mag zijn. We moeten weer aansluiten bij de bevolking en uitleggen dat Europa een politiek project is. België moet in dat proces haar eigen stem laten horen, diplomatiek aanwezig zijn en mee helpen de soft power van Europa uitdragen.’

Om de Europeaan aan te spreken, zal de EU volgens Coolsaet toekomstgerichte sectoren (energie, duurzaamheid, een sociaal beleid…) moeten koppelen aan een vernieuwde aanwezigheid in de wereldpolitiek.

‘België is uit spits van Europa gevallen’

‘De premier heeft een cruciale rol te spelen in de Raad van Europa. Elio Di Rupo (PS) heeft dat, om enigszins begrijpelijke redenen, nagelaten. We zitten daardoor wel niet meer in de spits van Europa, zoals tussen 2004 en 2007 en ten tijde van de tandem Jean-Luc Dehaene-Willy Claes wel het geval was. De nieuwe premier zal dus weer veel proactiever moeten optreden, op straffe van een complete marginalisering van België in Europa. Zoals nu eigenlijk het geval is. Dat is gevaarlijk, want vele oplossingen liggen in Europa. En dus is Europa ons vitaal belang.’