‘De beperking van werkloosheidsuitkeringen in de tijd is een schijnoplossing’

Wat is de inzet van de verkiezingen op 25 mei 2014? Knack.be vroeg het aan experts over de belangrijkste thema’s van vandaag. In deze aflevering: Frederic Vanhauwaert en Wim Van Lancker over Armoede(bestrijding). ‘De beperking van werkloosheidsuitkeringen in de tijd is een schijnoplossing.’

De volgende ministers bevoegd voor armoedebestrijding moeten inzetten op hogere uitkeringen en tewerkstelling. Dat zeggen Frederic Vanhauwaert van het Netwerk tegen Armoede en Wim Van Lancker van het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck.

Voor Frederic Vanhauwaert van het Netwerk tegen Armoede is het optrekken van de leeflonen de prioriteit. ‘Heel wat uitkeringen in België duiken ver onder de armoedegrens, waardoor mensen geen waardig leven kunnen leiden. Daarom vinden wij dat er geen nieuw federaal regeerakkoord kan gesloten worden zonder een akkoord om alle uitkeringen en inkomens die onder de armoedegrens liggen minstens tot aan die grens op te trekken.’

In België knelt het schoentje op dat punt. Het leefloon bedraagt 817,36 euro per maand voor een alleenstaande en 1.089,82 euro voor een gezin. ‘De Europese armoedegrens voor ons land bedraagt echter 1.000 euro voor een alleenstaande en 2.101 euro voor een gezin,’ aldus Vanhauwaert. ‘Maar ook werkloosheidsuitkeringen en heel wat invaliditeitsuitkeringen duiken ver onder de armoedegrens.’

Ook Wim Van Lancker pleit voor hogere uitkeringen. Hij doet aan het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck onderzoek naar herverdeling en armoedebestrijding. ‘De speerpunten van een anti-armoedebeleid zijn inkomensbescherming en tewerkstelling. Dat leiden we af uit de stijging van kinderarmoede, vooral bij werkarme gezinnen. Die toename heeft twee oorzaken: er worden meer kinderen geboren in die gezinnen én de bescherming van de werkloze is afgenomen doordat de uitkeringen verlaagd zijn. Die uitkeringen moet dus omhoog.’

75.000 extra armen

Volgens Vanhauwaert zijn er onder de regering Di Rupo 75.000 extra mensen in de armoede bijgekomen, ondanks de belofte aan Europa om 380.000 mensen uit de armoede te halen tegen 2020. Boosdoener is onder meer de versnelde daling van de werkloosheidsuitkeringen, hekelt het Netwerk tegen Armoede.

‘Deze regering gaat uit van het principe dat lagere uitkeringen mensen sneller zal aanzetten om een job te gaan zoeken. Alleen zijn er geen jobs. Het einde van de crisis is in zicht, horen we overal zeggen, maar dat vertaalt zich vooralsnog niet in meer vacatures.’

Van Lancker ziet geen wetenschappelijke argumenten om de werkloosheidsuitkeringen te beperken in de tijd. ‘Dat is een schijnoplossing. Wie zijn of haar levensstandaard niet kan behouden, kent altijd maar meer stress om kortetermijnoplossingen te zoeken om rond te komen: hoe betaal je de energiefactuur, hoe zet ik eten op tafel voor mijn kinderen, wie betaalt de huur? Allemaal verloren tijd en energie die dus niet kan gestoken worden in een actieve zoektocht naar werk. Combineer dat met de vraag van bepaalde partijen om bijvoorbeeld te besparen op het openbaar vervoer en je maakt het de mensen wel erg moeilijk om uit de miserie te geraken.’

Ook de verplichte gemeenschapsdienst, zoals onder meer door Open VLD’er Rik Daems voorgesteld, werkt contraproductief, weet Van Lancker: ‘Daarmee verhoog je de druk op de onderste laag van de arbeidsmarkt, waar het sowieso al drummen is.’

Vanhauwaert: ‘1,5 miljard euro voor uitkeringen boven armoedegrens verdient zichzelf terug’

Om de uitkeringen en vervangingsinkomens te verhogen tot de armoedegrens, zo berekende het Rekenhof in 2008, is 1,25 miljard euro nodig. Frederic Vanhauwaert: ‘Met een indexering van 20% komen we vandaag uit bij een bedrag van om en bij de 1,5 miljard euro. Geen gering bedrag om bij elkaar te zoeken, maar het is wel haalbaar. Ter vergelijking: de notionele intrestaftrek voor bedrijven kost de federale overheid jaarlijks 6 miljard euro. Als men mensen met een uitkering waardig wil laten leven, is dat dus vooral een kwestie van politieke wil.’

Bovendien verdient die investering van anderhalf miljard euro zichzelf terug, maakt Vanhauwaert zich sterk. ‘Wie niets teveel heeft, kan niet sparen. Ze hebben immers zelfs niet genoeg om in de basisbehoeften te voorzien. Als die mensen het wat breder krijgen, dan zullen ze gezondheidsuitgaven minder uitstellen, gezondere voeding kopen, zich betere (huur)woningen kunnen permitteren, de schoolkosten kunnen betalen, …’

Vanhauwaert en Van Lancker zien beiden geen heil in een bestraffend armoedebeleid. Hun raad aan de volgende bevoegde ministers is dan ook het huidig principe om te draaien. Vanhauwaert: ‘Geef mensen een waardige uitkering en ze zullen opnieuw de ademruimte krijgen om op zoek te gaan naar een degelijke job, een geschikte opleiding of een degelijke woning. Wetenschappelijk onderzoek en buitenlandse voorbeelden bevestigen dat.

Van Lancker: ‘De zesde staatshervorming mag geen excuus zijn’

Tot slot stipt Van Lancker nog aan dat na 25 mei samenwerkingen tussen de verschillende beleidsniveaus in ons land cruciaal zal zijn. ‘De niveaus moeten opletten dat ze elkaar niet tegenwerken.’

Hij geeft een concreet voorbeeld: de kinderbijslag – een van zijn onderzoeksdomeinen. ‘De uitbetaling is een bevoegdheid van de gewesten, terwijl de fiscale aftrek die per kind ten laste wordt toegekend, uit de kas van de federale overheid komt. Het risico bestaat dat ze een opbod naar beneden organiseren: dat federaal bijvoorbeeld de fiscale aftrek schrapt, omdat de gewesten toch al een kinderbijslag geven. De zesde staatshervorming mag geen excuus zijn: samenwerking wordt nu net belangrijker.’