Mysterie van de dag: waarom roeit de mens niet alle muggen uit?

Gek genoeg is de mens niet het grootste gevaar voor zichzelf. De homo sapiens is jaarlijks verantwoordelijk voor 475.000 doden van zijn soortgenoten, maar de meeste menselijke slachtoffers worden gemaakt door de mug. Vooral de malariamug (anopheles gambiae) veroorzaakt heel wat ellende. Andere muggen brengen dan weer ziektes als het zikavirus, westnijlvirus, knokkelkoorts en gele koorts over, dit alles geholpen door de globalisering waardoor de mug zijn jachtterrein steeds meer kan uitbreiden.

Jaarlijks overlijden volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gemiddeld een miljoen mensen als gevolg van ziekten die zijn overgebracht door de mug. En dan hebben we het nog niet gehad over de overlast die ze ons bezorgt.

Zou de wereld daarom niet beter af zijn zonder de muggen? Waarom roeien we ze niet gewoon uit? We hebben toch voldoende kennis? Het antwoord is simpel: het is gewoon technisch onmogelijk. Hoeveel maatregelen we ook nemen overal ter wereld, er zal altijd wel een kleine populatie muggen ergens overblijven die zich opnieuw zal voortplanten. Er zijn immers ontzettend veel muggen in de wereld en ze passen zich daarenboven gemakkelijk aan aan nieuwe omstandigheden.

De mens heeft in de jaren 50 en 60 in Latijns-Amerika geprobeerd om de oorspronkelijk uit Afrika afkomstige Aedes aegypti, de mug die gele koorts, zika en knokkelkoorts overdraagt, uit te roeien door veelvuldig dichloordifenyltrichloorethaan (DDT) te sproeien en containers met stilstaand water te vermijden. Maar door de scheepvaart van en naar Azië kwamen de muggen weer langzaam terug.

In plaats van uitroeien, kunnen we de muggensoort maar beter gewoon onder controle proberen te houden door ze te besproeien met enkel voor hen dodelijke bacteriën. Een andere strategie is om alleen de muggen te doden die ziektes overdragen op mens en dier en de zowat 3000 andere soorten die niemand kwaad doen en enkel geïnteresseerd zijn in fruit en planten, te sparen. Het idee is om steriele mannelijke muggen te creëren. Deze mannetjes dragen een bacterie dat verhindert dat hun kroost tot volle ontwikkeling komt. Proefprojecten in Brazilië en de Kaaimaneilanden hebben al aangetoond dat dat tot een daling van de Aedes aegypti leidt met 80 procent. De vraag is echter of de techniek op langere termijn een oplossing kan bieden.

Deze week liet Verily, een Amerikaans onderzoekscentrum voor levenswetenschappen en onderdeel van Alphabet, het moederbedrijf van internetgigant Google, maar liefst 20 miljoen muggen los in eenzelfde experiment. Het is de eerste keer dat dat op zo’n grote schaal wordt uitgevoerd. De insecten werden door een door Verily speciaal ontwikkelde robot gekweekt en met de voor mensen ongevaarlijke bacterie Wolbachia besmet. Die maakt mannelijke muggen steriel. Omdat die niet in staat zijn om met vrouwelijke wilde muggen te kweken, hopen de onderzoekers om de knokkelkoortsmuggenpopulatie te doen afnemen. Het uiteindelijke doel van het onderzoek is om met de nieuwe robot van Verily op zeer korte tijd enorm veel steriele muggen te kweken.

Een andere optie zijn genetische gemodificeerd mannetjesmuggen die geprogrammeerd worden om vrouwtjesmuggen te doden terwijl ze paren. Genetisch gemodificeerde muggen zijn echter duur en om effectief te zijn moeten ze minstens een keer per jaar worden uitgezet.

En dan rest ons natuurlijk ook nog de ethische vragen: wat zijn de gevolgen voor de mensheid als je een volledige diersoort uitroeit? Of is het juist wél ethisch om de mug te manipuleren als er elke dag 1000 kinderen sterven door toedoen van de mug? We mogen ook niet vergeten dat muggen een belangrijke rol spelen in ons ecosysteem. Muggenlarven zijn bijvoorbeeld een essentiële voedselbron voor heel wat vissen en kikkers.

De mens zal dus maar moeten leren leven met de mug. Er bestaan gelukkig tips om ze op afstand te houden. Vermijd bijvoorbeeld dat er plassen met stilstaand water in de omgeving van je huis ontstaan, zoals in plantenpotten. Draag insectenwerende middeltjes en kleren met lange mouwen en broekspijpen. Daarnaast is het essentieel dat er medicijnen en vaccins ontwikkeld worden tegen de ziektes die door muggen worden overgedragen.