VN vrezen humanitaire ramp in Afghanistan

De situatie van de bevolking in Afghanistan wordt steeds wanhopiger, zeggen de Verenigde Naties.

‘We staan op de rand van een humanitaire catastrofe’, heeft een woordvoerster van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR vrijdag verklaard in Genève. Vooral vrouwen en kinderen zijn op de vlucht voor de oprukkende taliban, zei ze.

Een woordvoerder van het Wereldvoedselprogramma van de VN (WFP) zei dat de voedselvoorziening voor ongeveer een derde van de bevolking niet langer gegarandeerd was. Alleen al twee miljoen kinderen zijn afhankelijk van hulp. ‘We vrezen dat het ergste nog moet komen’.

Het escalerende geweld in Afghanistan dwingt duizenden mensen te vluchten naar veiliger oorden. Volgens schattingen van de VN zijn er sinds het begin van het jaar 390.000 mensen ontheemd, maar het werkelijke aantal zal waarschijnlijk veel hoger liggen.

Nadat de VS hadden aangekondigd zich uit Afghanistan terug te trekken, besloten ook andere bondgenoten hun missie te beëindigen. Sindsdien hebben de militant-islamitische taliban grote delen van het land snel veroverd.

Kandahar en Herat vallen

De veiligheidssituatie in Afghanistan blijft verslechteren: de taliban controleren nu meer dan de helft van de provinciehoofdsteden, waaronder grote steden als Herat en Kandahar.

Vrijdag waren 18 van de 34 provinciehoofdsteden onder controle van de islamisten. Na de tweede grootste stad Kandahar ’s nachts en de belangrijke stad Lash Kargah ’s ochtends, veroverden de taliban Pol-e Alam in de provincie Logar, een provinciehoofdstad ongeveer 70 kilometer ten zuiden van de hoofdstad Kaboel.

In veiligheidskringen wordt al lang gezegd dat talibanstrijders zich in de provincie Logar verzamelen voor een aanval op Kaboel.

De taliban controleren vijf van de zeven districten; de twee die dichter bij de provincie Kaboel liggen – Koshai en Mohammed Agha – worden betwist. Van Pol-e Alam is het slechts ongeveer anderhalf uur met de auto naar Kaboel.

De Afghaanse president Ashraf Ghani heeft lange tijd gezwegen over de situatie. Vrijdagmiddag (plaatselijke tijd) deelde zijn vicepresident Amrullah Saleh mee dat tijdens een veiligheidsvergadering in het presidentieel paleis was besloten om zich te blijven verzetten tegen het ‘leger van onwetendheid en terreur’, waarmee hij de taliban bedoelde. Hij zei dat de veiligheidstroepen van alle nodige middelen zullen worden voorzien. Naar schatting zijn er ongeveer 300.000 veiligheidstroepen en 60.000 talibanstrijders. De regeringstroepen zijn niet alleen in de meerderheid, ze zijn ook beter bewapend, wat niet belet dat de taliban in snelle opmars zijn.

VS en VK sturen duizenden troepen naar Afghanistan voor evacuaties

De VS sturen ondertussen 3000 extra soldaten naar Afghanistan en houden nog eens 4500 troepen achter de hand. Dat alles om in de verslechterende veiligheidssituatie de evacuatie van landgenoten en Afghaanse medewerkers mogelijk te maken.

De nieuwgestuurde troepen passen in de terugtrekking van westerse militairen uit Afghanistan.

Volgens John Kirby, de woordvoerder van het Pentagon (het VS-ministerie van Defensie), zullen de verse Amerikaanse troepen ontplooid worden tot eind augustus, wanneer de terugtrekking van de resterende 2500 Amerikaanse militairen beëindigd moet zijn. De troepen zullen in eerste instantie op de luchthaven van Kaboel worden geposteerd.

Het gros van de 3000 extra soldaten zal zondag in Kaboel zijn, aldus Kirby. Ze zullen in staat zijn ‘duizenden mensen per dag’ via de lucht te evacueren.

De paradox van de huidige tussenkomst is dat er tijdelijk méér VS-troepen in Afghanistan ontplooid zullen zijn dan voor de terugtrekking in mei begon.

Ook het Verenigd Koninkrijk stuurt 600 soldaten met grotendeels dezelfde missie: de evacuatie van een deel van het ambassadepersoneel te begeleiden, en de terugkeer van landgenoten en uittocht van vele duizenden Afghaanse medewerkers en hun families in veilige omstandigheden mogelijk te maken.

Kirby noemde het een kwestie van ‘rustige voorbereiding’ op een mogelijk slecht scenario. Volgens hem hebben de troepen een specifiek en beperkt doel – namelijk beveiliging tot eind augustus – maar zullen zij zo nodig ‘zichzelf verdedigen’. Zowel VS als VK leggen er de nadruk op dat de ambassades met beperkt personeelsbestand wel openblijven. Londen kondigde aan dat de ambassade naar een veiliger plaats wordt overgebracht. CNN meldt dat ook in de VS plannen worden bekeken om de VS-ambassade naar de buurt van de makkelijker te beveiligen luchthaven van Kaboel te verhuizen.

Europese ambassades sluiten of verminderen bezetting

Denmarken en Noorwegen sluiten hun ambassades in Kaboel. Finland gaat tot 130 mensen evacueren uit zijn ambassade. Nederland versnelt dan weer de repatriëring van Nederlandse medewerkers en lokaal personeel uit de ambassade, terwijl Duitsland het aantal werknemers van de ambassade reduceert. België heeft al enkele jaren geen diplomatieke vertegenwoordiging meer in Kaboel.

De NAVO behoudt zijn diplomatieke aanwezigheid. Dat meldt de verdragsorganisatie na intern overleg.

‘Ons doel blijft om de Afghaanse regering en veiligheidsdiensten zo veel mogelijk te steunen. De veiligheid van ons personeel is van absoluut belang. De NAVO zal onze diplomatieke aanwezigheid in Kaboel behouden’, aldus de verdragsorganisatie. De verdragsorganisatie zegt een politieke oplossing voor het conflict te steunen.

Diplomatieke isolatie, oproep tot politiek akkoord

Tegelijk met de troepenontplooiing van VS en UK wordt ook een diplomatiek offensief gevoerd. Ned Price, woordvoerder van het VS-ministerie van Buitenlandse Zaken, verklaarde dat ‘de internationale gemeenschap’ geen nieuwe Afghaanse regering zal erkennen als die de macht gewapenderwijze overneemt. De EU verspreidde een gelijkaardige boodschap.

Een gewelddadige machtsovername door de taliban zal Afghanistan internationaal isoleren, waardoor ook de hulpbetalingen zouden worden stopgezet, aldus Price.

Met het oog op de lopende vredesonderhandelingen tussen de Afghaanse regering en de taliban in Qatar riep Price alle partijen op om overeenstemming te bereiken over een gemeenschappelijk politiek proces voor de toekomst van het land.

Antonio Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, riep alle partijen in het conflict op om de verwoestende impact van het conflict op burgers in gedachten te houden.

Volgens Guterres groeien de humanitaire noden elk uur, met overstelpte ziekenhuizen, voedsel- en medicijntekorten en verwoeste wegen, bruggen, scholen, ziekenhuizen en andere kritieke infrastructuur.

De VN-baas is erg verontrust over signalen dat de taliban zware beperkingen opleggen op de mensenrechten in de gebieden onder hun controle. Die zijn vooral gericht op vrouwen en journalisten. ‘Het is afschuwelijk en hartverscheurend om berichten te zien over de hard bevochten rechten van Afghaanse meisjes en vrouwen die hun worden ontnomen’. Volgens Guterres kan enkel een politiek akkoord vrede verzekeren.