Twintig jaar na de invasie door de Verenigde Staten en NAVO-bondgenoten hebben de taliban opnieuw de macht in handen in Afghanistan. Hoofdstad Kaboel is gevallen, president Ashraf Ghani is zijn land ontvlucht.
De vroegere vicepresident Abdoellah Abdoellah heeft het vertrek van het huidige staatshoofd bevestigd. Volgens de Britse openbare omroep BBC zou vicepresident Amroellah Saleh eveneens zijn land zijn ‘ontvlucht.’
De fundamentalisten kregen vrij spel om Kaboel in te nemen omdat de regeringstroepen in delen van de stad hun post hebben verlaten. De taliban hebben de bevolking opgeroepen niet bang te zijn van hen. Nieuwszender Al Jazeera zond beelden uit van talibanstrijders die de controle over het presidentieel paleis nemen. Her en der was er geweervuur.
Chaos op luchthaven Kaboel
Het Amerikaanse leger heeft maandag de luchtverkeersleiding en de veiligheidscontrole over de luchthaven van Kaboel overgenomen. Daar heeft al het Amerikaanse ambassadepersoneel zich intussen verzameld in afwachting van een evacuatie. Sinds zondag vertrekken er alleen nog maar militaire vliegtuigen uit Kaboel, maar het is de bedoeling dat het civiele luchtverkeer wordt hersteld. Meerdere landen plannen evacuatievluchten voor bijvoorbeeld ambassadepersoneel in Afghanistan.
Ook de Amerikaanse ambassadeur in Afghanistan, Ross Wilson, is op de luchthaven, klonk het. Nadat de hele dag helikopters af en aan hadden gevlogen, is in de nacht van zondag op maandag als laatste daad de Amerikaanse vlag op het ambassadegebouw gestreken.
Duizenden Afghanen zijn eveneens naar het vliegveld gevlucht en de situatie is er chaotisch. Op sociale media is te zien hoe mensen vechten om bij vliegtuigen te komen om te worden geëvacueerd. Doordat een grote mensenmassa zich heeft verzameld op het vliegveld van Kaboel, is het te druk om evacuatievluchten te laten landen en opstijgen.
‘Ik ben erg bang. Ze lossen schoten in de lucht. Ik zag een jong meisje verpletterd en gedood worden’, vertelde deze getuige aan het Franse nieuwsagentschap AFP. Zeker tien mensen zijn om het leven gekomen in het gedrang op het vliegveld. Volgens de Qatarese nieuwszender al-Jazeera hebben de taliban maandagavond een cordon opgezet om mensen tegen te houden de terminal van de luchthaven binnen te gaan.
De VS hebben daarom alle militaire en civiele vluchten opgeschort, zo heeft het Pentagon maandagavond bekendgemaakt. Wanneer die hernemen is niet duidelijk. Amerikaanse troepen zijn bezig de luchthaven te beveiligen, en krijgen binnenkort versterking: ABC News meldde maandagavond dat de VS nog eens duizend soldaten naar de Afghaanse hoofdstad stuurt om de evacuaties in goede banen te leiden. Zo zullen er 7.000 Amerikaanse soldaten in Afghanistan aanwezig zijn.
Verschillende grote luchtvaartmaatschappijen mijden voor de zekerheid het luchtruim van Afghanistan. Grote luchtvaartconcerns als United Airlines, Lufthansa, British Airways en Virgin Atlantic melden dat ze om het gebied heen vliegen.
De laatste jaren hebben luchtvaartmaatschappijen meer aandacht voor de risico’s van vliegen boven conflictgebieden na twee dodelijke incidenten. In 2014 werd vlucht MH17, die van Amsterdam op weg was naar Kuala Lumpur, boven Oekraïne uit de lucht geschoten. Vorig jaar werd een vliegtuig van Ukraine International Airlines door het Iraanse leger neergehaald. Bij die rampen kwamen honderden mensen om het leven.
‘Inclusieve islamitische regering’
Eerder op de dag deed Suhail Shaheen, een van de woordvoerders van de taliban, tegenover de BBC in grote lijnen uit de doeken hoe de taliban hun nieuwe machtspositie zouden invullen, twintig jaar nadat het talibanregime van de macht werd verdreven na de aanslagen van 11 september 2001.
‘We willen een inclusieve islamitische regering. Dat betekent dat alle Afghanen vertegenwoordigd zullen worden’, verzekerde Shaheen. ‘We zullen er het er in de toekomst over hebben, wanneer de vreedzame machtsoverdracht heeft plaatsgevonden.’
De woordvoerder verzekerde ook dat internationale ambassades en hun werknemers niet het doelwit zouden worden en dat ze in het land mogen blijven.
‘Er is geen enkel risico voor diplomaten of humanitaire organisaties. Ze kunnen allemaal blijven werken zoals ze tot op de dag van vandaag hebben gedaan. Er zal hen geen kwaad overkomen’, aldus Shaheen.
Shaheen zei voorts nog dat de taliban ‘een nieuw hoofdstuk’ van tolerantie en vrede willen aanvatten.
Ontmoeting
De Russische ambassadeur in Kaboel zal dinsdag een ontmoeting hebben met de taliban. Dat deelde Zamir Kabulov, de vertegenwoordiger van het Kremlin voor Afghanistan, mee. Er zal onder meer gesproken worden over een externe bescherming van de Russische diplomatieke missie in Kaboel.
De afgevaardigde van het Kremlin wilde nog geen uitspraak doen over een eventuele erkenning van het talibanregime in Afghanistan. ‘Of er al dan niet een erkenning komt, zal afhangen van de handelwijze van het nieuwe regime’, klonk het. ‘We zullen nauwlettend in het oog houden of het land in de nabije toekomst op verantwoorde wijze zal worden bestuurd.’
China hoopt dat het ‘vriendschappelijke betrekkingen’ met de taliban kan onderhouden. Dat heeft Peking meegedeeld.
Peking ‘respecteert het recht van het Afghaanse volk om over zijn eigen lot en toekomst te beslissen’, zo verklaarde Hua Chunying, een woordvoerster van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken, aan journalisten.
VN komt bijeen
De situatie in Afghanistan zal maandag worden besproken op de VN-Veiligheidsraad.
‘De secretaris-generaal volgt met grote bezorgdheid de snel veranderende situatie in Afghanistan’, luidde het in een verklaring. De Verenigde Naties blijven zich inzetten voor een vreedzame oplossing van het conflict, voor de bevordering van de mensenrechten van alle Afghanen, in het bijzonder vrouwen en meisjes, en voor levensreddende humanitaire hulp en essentiële ondersteuning van burgers in nood, aldus nog de verklaring. VN-Secretaris-generaal António Guterres riep de taliban en anderen in Afghanistan ook op om levens te sparen en terughoudend te zijn.
De ministers van Buitenlandse Zaken van de landen van de Europese Unie zullen dinsdag tijdens een videoconferentie de situatie in Afghanistan bespreken, terwijl tal van westerse landen er hun evacuaties versnellen. Dat hebben verschillende diplomaten verteld aan het Franse persagentschap AFP.
Verscheidene lidstaten en de Europese Commissie proberen hun diplomaten en onderdanen met spoed te evacueren uit Kaboel. In België staat maandagavond een extra ministerraad gepland van de belangrijkste ministers van de federale regering (kern), aldus een regeringsbron.
Sinds de start van de terugtrekking van de Amerikaanse en NAVO-troepen uit Afghanistan in mei, hebben de militante strijders van de taliban een enorme terreinwinst geboekt. Zondag rukten ze op naar de hoofdstad Kaboel en veroverden ze het presidentiële paleis.
Donald Trump versus Joe Biden
De Amerikaanse oud-president Donald Trump vindt dat zijn opvolger moet opstappen wegens de snelle verovering van Afghanistan door de taliban. In een verklaring zei Trump zondag dat ‘het tijd is dat Joe Biden in schande aftreedt voor wat hij heeft laten gebeuren’.
Verwijzend naar de door hem aangevochten uitslag van de presidentsverkiezingen van vorig jaar, voegde hij daaraan toe: ‘Het zou niet moeilijk moeten zijn, want hij was toch al niet legitiem gekozen.’
Biden gaf eerder dit jaar na twintig jaar Amerikaanse militaire aanwezigheid in Afghanistan het bevel de troepen terug te trekken uit het land, waarop NAVO-partners volgden. De taliban grepen de terugtrekking, die aan het eind van de maand voltooid moet zijn, aan om met hun razendsnelle opmars te beginnen.
Het was echter de regering van Trump die vorig jaar tijdens onderhandelingen in Doha, in Qatar, overeenstemming bereikte met de taliban over de terugtrekking van de Amerikaanse troepen.
Intussen is een video van een persconferentie van Joe Biden op 8 juli jl., waarin de president ontkent dat de terugtrekking van de Amerikaanse troepen een machtsovername van de taliban onvermijdelijk maakt, al meer dan acht miljoen keer bekenen op Twitter.