Is Schild & Vrienden een bende geharde, staatsgevaarlijke blanke nationalisten of een groepje goedbedoelende jongeren met een voorliefde voor zwarte humor? Anders gesteld: is de jongerenbeweging rond Dries Van Langenhove wel al die journalistieke aandacht waard?
Media – ook sociale media – fungeren vaker dan ze zelf denken als megafoon van marginale fenomenen en de luidste roepers. Dat wist Schild & Vrienden als geen ander. Wanneer de jongeren begin augustus een ontmoeting hadden met de Hongaarse premier Viktor Orbán, was dat nieuws in Vlaanderen – het was komkommertijd, dat hielp een eind, al viel op dat het onderwerp vooral op sociale media over de tongen ging. De aandacht versterkte mee de perceptie van een jongerenbeweging die snel groeide en internationaal weerklank vond bij vooraanstaande aanhangers van een gespierde etnische politiek.
Maar zoals de Pano-reportage over Schild & Vrienden aantoonde, stond het echo-effect misschien niet in verhouding tot de ware proporties van de ontmoeting. ‘Uiteindelijk, hoe geweldig het ook was, stelde het wellicht toch niet zoveel voor als de media het doen lijken. Qua PR is dit uiteindelijk 10/10,’ schreef een van de leden op een privaat forum. Dries Van Langenhove hield het op: ‘We zijn er inderdaad in geslaagd om deze ontmoeting gigantisch op te blazen.’
’t Is goed in ’t eigen hert te kijken: media hebben de verantwoordelijkheid om relevante feiten te verslaan, niet om ze groter te maken dan ze zijn. Racisme en seksisme zijn te vinden aan iedere Vlaamse cafétoog, en niemand wil de mensen te eten geven die al eens een aangebrand mopje gemaakt hebben over de Holocaust.
Maar Schild & Vrienden was niet zomaar een vereniging waarin de leden onder elkaar gortige praat verkochten. De evolutie van de beweging toont dat ze is ingebed in een web van internationale ideologische ontwikkelingen, haar gedachtegoed aanscherpte in online vrijhavens voor ongebreidelde hate speech, en baadde in een sfeer waarin het verheerlijken van geweld tot de norm ging behoren.
Wie de ontwikkelingen van Schild & Vrienden zelfs maar met een half oog volgde, kon vaststellen hoe de groep evolueerde van occasionele bewakingsploeg voor Theo Francken naar een professionele organisatie met plannen voor een eigen mediakanaal. Het is de verdienste van Pano dat werd blootgelegd hoe die evolutie parallel verliep met een steeds provocerender discours dat – Dries Van Langenhove weet de valkuilen van de perceptiestrijd liggen – zich uiteindelijk zou verplaatsen naar private, afgeschermde fora als Discord en Gab.
Vooral die laatste is verre van onschuldig. Gab is expliciet opgericht als online ontmoetingsplaats voor vrijbuiters van het publiek debat die elders geweerd werden door de zogenaamde politiek correcte goegemeente – codetaal voor al wie een eindeloze stroom provocaties over de jodenvervolging, de moorden van Pinochet en de dood van Mawda niet grappig blijft vinden. In praktijk is Gab dan ook een broeihaard van hate speech, zonder scrupules verkondigd door gelijkgezinden die elkaar bevestigen en aanmoedigen in hun donker gedachtegoed. Enkel wie uitgenodigd wordt door andere gebruikers, krijgt toegang.
Veelzeggend is de reactie van Gab-CEO Andrew Torba toen de Belgische politie recent vroeg om enkele berichten te verwijderen van gebruikers die – zacht uitgedrukt -joden, homo’s en feministen viseren. Torba zwierde de mail op Twitter met de boodschap ‘Lol, not gonna happen’ – vrij vertaald: ‘luidop aan het lachen, dat gaat echt niet gebeuren.’
Dergelijke donkere krochten van het internet zijn al eerder vruchtbare bodems gebleken voor mensen die in plaats van de nodige psychiatrische hulp enkel maar redenen vonden om tot actie over te gaan. In april van dit jaar nog werden in Toronto tien mensen vermoord door Alek Minnassian, een 25-jarige enigszins eenzame jongeman die met een bestelwagen op een dodelijke raid door de straten van de Canadese stad trok. Onderzoek zou uitwijzen dat Minnassians motieven gezocht moesten worden in de sfeer van de incels – kort voor involuntary celibates, mannen die het niet kunnen verkroppen dat ze geen succes hebben bij vrouwen.
Incels ontmoeten elkaar niet in de kroeg. Ze gaan niet samen naar het theater. Het zijn diep misnoegde mannen die elkaar vinden in dubieuze uithoeken van het internet waar ze elkaar imponeren met ongemeen seksistische denkbeelden en toxische mannelijkheid – vrouwen moeten zich aan hen onderwerpen – aangevuld met een portie white nationalism en rassenhaat: uiteraard is het ongehoord dat deze blanke mannen minder vrouwen kunnen krijgen dan voor hen inferieure zwarten en joden. De schuld voor het onrecht dat de incels wordt aangedaan ligt bij de ‘sletten’ die niet naar hen omkijken en de alfamannen die met allerlei versiertrucs wel scoren bij het andere geslacht. Die diepe haat stuurde Minnassian finaal op een vergeldingspad.
Schild & Vrienden zijn geen incels, en voor zover geweten kwam geen van de leden ook maar in de buurt van een moordplan. Maar alles aan de opkomst van Schild & Vrienden wijst wel op eenzelfde patroon van radicalisering, ideologische tunnelvisie, haat tegenover de andersdenkende en een roekeloos geloof in het eigen gelijk. Dat is een van de redenen waarom Schild & Vrienden meer is dan een studentenclubje: het bestond uit een harde kern die zich terugtrok op afgeschermde fora om daar onder gelijkgezinden steeds radicaler te worden.
Radicalisering is een sluipend gif, waarvan de impact meestal pas duidelijk wordt eens het te laat is. Van Sharia4Belgium, de salafistische organisatie rond Fouad Belkacem, was vrij snel duidelijk dat de leden er een antidemocratisch wereldbeeld op na hielden. Maar de diepte van het gevaar bleek pas goed te peilen toen allerlei leden enkele jaren in dienst van Islamitische Staat zouden gaan strijden. Wat als iemand – een Pano-journalist, bijvoorbeeld – in een vroeg stadium Sharia4Belgium van binnenuit had kunnen volgen en zich toegang had weten te verschaffen tot de ruimtes waar de leden dachten niet bespied te worden? De kans is groot dat de opmars dan op tijd gestuit was.
Draai de rollen om. Wat als we te weten kwamen dat een groep moslims zich verenigde op afgeschermde chatboxen om daar te dromen van knokploegen om blanken in elkaar te slaan? Wat als ze elkaar daar zouden aanmoedigen om fysiek paraat te staan, gevechtstraining te volgen en met wapens te leren schieten? Dan zouden de volgende dag niet horden journalisten aan de deur van de leider aankloppen, maar wel een gespecialiseerde eenheid van de veiligheidsdiensten. Een terroristische eenheid van radicale moslims in de dop ontmaskerd, zo zouden de analyses klinken. Precies dat patroon van radicalisering is nochtans te zien bij Schild & Vrienden. Er is weinig reden om dat te minimaliseren of vergoelijken.
Internationale alt-right
Bovendien is Schild & Vrienden geen lokaal fenomeen: de acties en denkpatronen van de groep passen naadloos in een wereldwijd netwerk van identitaire bewegingen en de internationale alt-right. De alt-right is niet zomaar een nichebeweging aan de rechterzijde: het is een amalgaam van racistische en ronduit misogyne haatgroepen die soms militaristische tendensen vertonen. In augustus 2017 koketteerde alt-right in het Amerikaanse Charlottesville met neonazi’s, blanke supremacisten, KKK-aanhangers en gewapende milities tijdens een demonstratie tegen het verwijderen van standbeelden van Robert E. Lee (een zuidelijke generaal tijdens de Amerikaanse burgeroorlog). Daar vielen doden bij.
Die alt-right is een van de grootste inspiratiebronnen van de identitaire bewegingen in Europa, die ook veeleer een verzameling extreemrechtse splintergroepen zijn dan een goed georganiseerd geheel. De gewelddadige rellen in het Duitse Chemnitz, waarbij opgeroepen werd vreemdelingen het land uit te zetten, geven een recent voorbeeld van de mobilisatiekracht, het wereldbeeld en de dadendrang van die bewegingen. Als er in Vlaanderen een groepering de geest van de internationale identitaire bewegingen en de alt-right ademde, dan was het wel Schild & Vrienden.
De associatie gaat verder dan gedachtegoed. Ook de online technieken en communicatiestijl zijn een kopie van wat elders te vinden is – van edgy memes, spotprenten vol gitzwarte humor, tot digitale lastercampagnes door clickfarms. Ook de metafoor van de rode en blauwe pil, geleend uit de filmserie The Matrix, is de plas overgewaaid en was bij Schild & Vrienden terug te vinden. Wie de blauwe pil neemt, wordt dom gehouden in een wereld van naïeve Gutmenschen; de rode pil geeft verlichting en toont de enige echte realiteit. ‘Dat is dan het rassen- en sekserealisme,’ aldus Ico Maly, een expert inzake nieuw-rechtse bewegingen.
Die ontwikkelingen baren ook Europol zorgen, zo tekende De Morgen op. Extreemrechtse groeperingen in onder meer België, Bulgarije, Duitsland, Oostenrijk en de Verenigde Staten vertonen steeds meer initiatief om ideeën in daden om te buigen. Martin Sellner, een Oostenrijkse pendant van Dries Van Langenhove, was bijvoorbeeld de drijvende kracht achter een actie om bootvluchtelingen in de Middellandse Zee terug te drijven.
Ook Schild & Vrienden hield het niet bij woorden. Ze verstoorden een actie aan het Gentse Gravensteen en vernielden het spandoek – in de volksmond heet dat vandalisme – van demonstranten die hun solidariteit uitten met asielzoekers. Dries Van Langenhove stak niet onder stoelen of banken dat zijn beweging een metapolitiek doel had. In de Pano-reportage zei hij: ‘Wij willen niet de leiders van morgen zijn en wij willen niet het beleid gaan uitstippelen. Maar wij denken wel dat je het beleid en de leiders enkel zal kunnen wijzigen als je de gedachten van de mensen kan wijzigen.’
In dat kader past ook de infiltratie van vier Schild & Vrienden-leden in de Vlaamse Jeugdraad. Vanzelfsprekend mogen die leden zich kandidaat stellen voor het orgaan dat officieel de jeugd in Vlaanderen vertegenwoordigt, maar interne communicatie bij Schild & Vrienden laat zien dat het deel uitmaakte van een weldoordacht plan, een ‘mars door de instellingen’ – hun woorden – om de hearts and minds van Vlaanderen te veroveren.
Zo vroeg Dries Van Langenhove zelf: ‘Hoe zit het concreet met de plannen om de VJR (Vlaamse Jeugdraad, nvdr.) te “verrechtsen”?’ Waarop iemand reageerde: ‘Plan is om zoveel mogelijk keypositions door rechts te laten innemen.’ Een ander bericht op de fora van Schild & Vrienden leest als volgt. ‘We hebben er alle belang bij dat de sleutelposities in de mppij (kort voor ‘maatschappij’, nvdr.) in handen van onze etnische groep blijven. Integratie is infiltratie.’ Daaruit blijkt een onverholen activistisch etnisch nationalisme.
Schild & Vrienden was met andere woorden meer dan een groep gelijkgezinden die elkaar occasioneel gedurfde fotocollages doorstuurden. Hun acties kaderen in een breder, internationaal kader van ultrarechts. Ideologie evolueerde naar geldings- en dadendrang. Wanneer zo’n groep op haar verborgen kanalen ervoor pleit om zich met wapens voor te bereiden op een strijd en met foto’s van hun zware geweren elkaar tracht te imponeren, zijn er genoeg redenen om Schild & Vrienden niet af te doen als een door de media en de linkse goegemeente geframed of uitvergroot vriendenclubje.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
