‘Links en rechts vinden elkaar vandaag in hun verzuchtingen over de klimaatspijbelaars’

Auteur en therapeut Tom Hannes ziet hoe vandaag partijen aan elke kant van het politieke spectrum elkaar opnieuw vinden in hun klimaatmoeheid: ‘De boodschap is duidelijk. Mogen we het eindelijk weer eens hebben over datgene waarover het eigenlijk gaat?’

Lang geleden, toen het nog 2018 was, zou het voorval hooguit grappig zijn geweest. Een plotse windstoot jaagt een Open VLD-affiche met de slogan Gewoon doen vervaarlijk over een veld. De reacties zijn klassiek. ‘De aftrap van de campagne verliep niet zonder slag of stoot’, glimlacht een journalist. ‘Ach’, glimlacht een aanwezig kopstuk terug, ‘hiermee tonen we net aan dat wij inderdaad de juiste partij zijn. Want kijk, de aanwezige politici steken meteen de handen uit de mouwen en zo wordt de affiche op haar plaats gehangen. Gewoon doen werkt!’

Links en rechts vinden elkaar vandaag in hun verzuchtingen over de klimaatspijbelaars.

Lang geleden, toen het nog 2018 was, konden we het daarbij laten. Maar dit is 2019. Week negen. Maar liefst acht daarvan stonden in het teken van een andere windstoot: tienduizenden scholieren die op straat hun huiver uitdrukken over het uitblijven van politieke ernst over de aardse ecosfeer. Deze keer zijn de media mee. Tot in 2018 was het nog ondenkbaar dat het milieu meer airplay kreeg dan een voetbalschandaal of de winnaar van De Slimste Mens.

De reacties vanuit politieke hoek zijn navenant. De eerste weken varieerden de commentaren van beledigingen en vaderlijk sussen, over opzettelijk verkeerd begrepen boodschappen (‘Vinden jullie de school dan echt onbelangrijk?’), apocalyptische waarschuwingen (‘Stel je voor dat jongeren voor elke scheet op straat komen?’), minzame neerbuigendheid en handkusjes, tot holle steunbetuigingen (‘Mooi toch, dat engagement van die gastjes’, dixit John Crombez én Tom Van Grieken.)

Tot in 2018 was het nog ondenkbaar dat het milieu meer airplay kreeg dan een voetbalschandaal of de winnaar van De Slimste Mens.

Maar na acht weken slaat de vermoeidheid zichtbaar toe. Het mag eens gaan ophouden over dat milieu. En ziedaar, van links tot rechts sluiten ze de rangen opnieuw: gewoon doen a.u.b. Mogen we het eindelijk weer eens hebben over datgene waarover het eigenlijk gaat? Bij Jinnih Beels (SP.A, waarvan A, herinner u, staat voor ‘anders’) klonk dat onlangs ‘eerst mensen doen groeien en dan pas bomen, in plaats van andersom’.

Johan Van Overtveldt (N-VA, waarvan N, herinner u, staat voor ‘nieuw’) wil zo snel weer gewoon doen dat hij de meest bizarre quote levert sinds Schauvlieges aftreden: ‘Op een economisch kerkhof groeien geen bomen.’ Een zin die een tijd moet doordringen voor je er iets bij kunt indenken, want bomen groeien best goed op een economisch kerkhof. Andersom werkt de dreiging wel: zonder gezonde ecosfeer is er geen economie mogelijk.

Dergelijke vreemde oprispingen van nochtans bijzonder intelligente mensen die, elk op hun manier, het beste voor hebben met de wereld, komen neer op een gedeelde premisse: wie ‘milieu’ zegt, wijst economie van de hand. Wie waarschuwt dat het niet goed gaat met de ecosfeer en dat daar dringend iets aan moet gebeuren, wil terug naar de oertijd, is puberaal of gelooft in sprookjes. Genoeg gelachen, jongens en meisjes. Nu terug naar jullie plaats. Willen jullie een beter milieu? Ga dan naar school en laat ons met rust. Gewoondoen.

Het heeft allemaal iets van de legendarische reactie van de Franse koningin Marie-Antoinette net voor die andere windstoot: de Franse revolutie. ‘Heeft het volk geen brood, laat ze dan brioches eten!’ Weinig later belandt Marie-Antoinettes hoofd, samen met dat van vele andere aristocraten, in het mandje voor de guillotine.

Het verschil is dat Marie-Antoinette die zin nooit echt gezegd heeft. In een brief drukte ze zelfs uit dat de aristocratie de heilige plicht had om dringend beter voor het volk te zorgen. Maar ook in háár tijd was het allemaal too little too late en de gevolgen waren afgrijselijk. De revolutie die losbarstte was zo bloeddorstig dat conservatieve onderbuiken tot op vandaag nog gruwen van om het even welke progressief aandoende revolutie. Tot in 2018 werd gebakkeleid over dezelfde spanning in de erfenis van mei 1968.

Toen ik in Brussel meeliep, zag ik voor het eerst een pop van premier Charles Michel (MR) aan een galg hangen. Weinig omstanders leken daarmee gediend. Maar hoe lang duurt dat nog?

Maar dit is 2019. En er is wat anders aan de hand. In de klimaatbetogingen worden geen straten opgebroken. Er wordt niets in brand gestoken. Er wordt niet eens geroepen dat de oude krokodillen plaats wijken voor de jeugd, zoals in 1968. Wie met de donderdagbetogingen meeloopt ziet een opvallend rustige en gedisciplineerde menigte.

De enigen die riskeren de prijs te moeten betalen voor hun acties zijn de actievoerders zelf: misschien falen ze voor hun examen of moeten ze hun jaar overdoen. Dat is bijzonder opmerkelijk en daar wordt veel te weinig erkenning voor gegeven. Ga eens op zoek naar acties van dergelijk formaat waarin niet iemand anders de prijs moet betalen? Er is maar één vraag: dat de oude orde haar verantwoordelijkheid opneemt voor een kolossaal probleem dat onbegrijpelijk lang ontkend is geweest. Noblesse oblige, dus doe uw werk.

De vraag is, hoe lang blijft deze wind zo welwillend? De laatste keer dat ik in Brussel meeliep, zag ik voor het eerst een pop van premier Charles Michel (MR) aan een galg hangen. Weinig omstanders leken daarmee gediend. Maar hoe lang duurt dat nog? Als onze tijden ons iets vertellen is dat alles heel snel kan veranderen. Na Obama werd Trump president. Wie had die windstoot zien aankomen? In een veranderend klimaat kan op elk moment een orkaan ontstaan.

‘Gewoon doen’ is het slechtst mogelijk idee. Het leidt tot jammerlijke en haast onbegrijpelijke uitspraken van links én rechts, van progressieven én conservatieven. Dit is één van de meest ongewone tijden in onze hele geschiedenis. Het is dus ook hoog tijd om ongewoon te doen. Want als we niet snel ingrijpen, zullen de orkanen in ons natuurlijke en politieke klimaat niemand meer doen glimlachen.