‘Herstel de veerkracht van gezinnen’

‘De veer staat bij velen op springen, en dus is het aan de overheid en de hele samenleving om terug te investeren in de hoeksteen van onze samenleving’, schrijft Paolo De Francesco van de Gezinsbond.

Tussen 16 en 23 mei vindt ‘de Week van de Groeilamp’ plaats. Dat is de nieuwe naam voor de ‘Week van de Opvoeding’. Dan zetten we graag alle gezinnen, familieleden en ondersteuners in de spotlights. Omdat ze dat dubbel en dik verdienen. En omdat zij de voorbije periode een ongeziene flexibiliteit hebben getoond. Ze geven elke dag opnieuw het beste van zichzelf, haast altijd tegen de limieten van hun eigen kunnen aan. Het is nu echt tijd dat gezinnen terug ‘op hun plooi kunnen komen’, terug de draad van het gewone leven opnemen, vrienden en familie ontmoeten, toekomstplannen maken… De veer staat bij velen echt op springen, en dus is het aan de overheid en de hele samenleving om terug te investeren in de hoeksteen van onze samenleving. De veerkracht van gezinnen moet weer gevoed en hersteld worden, dat verdient elk gezin nu meer dan ooit.

Vele rollen, weinig ondersteuning

‘Op zijn plooi komen’, het is een mooie Vlaamse uitdrukking die aangeeft hoe iets of iemand na een onzekere of gespannen periode weer tot rust komt. Veel gezinnen kijken er al zo lang naar uit: de draad van het dagelijks leven weer kunnen opnemen, vrienden en familie opnieuw zorgeloos ontmoeten, samen vol vertrouwen toekomstplannen maken en thuis gewoon weer ‘gezin’ zijn. Want de beperkende maatregelen en sluitingen tijdens de coronacrisis dwingen gezinnen (nog altijd) om thuis meerdere rollen op te nemen, terwijl de ondersteuning minimaal blijft.

Ouders wringen zich dus in allerlei bochten om in hun kleine bubbel de torenhoge verwachtingen tot een goed einde te brengen: woonkamers doen tegelijk dienst als kantoor, klaslokaal, dagopvang en speelkamer. Soms lukt die flexibele opstelling wonderwel, maar voor veel, vaak kwetsbare ouders en kinderen is die spreidstand ondertussen onhoudbaar geworden.

‘Veerkracht’ lijkt het toverwoord om met aanhoudende stress en uitdagingen om te gaan. Maar die veerkracht ontstaat niet vanzelf, ze groeit door verbinding met en erkenning door anderen, de befaamde ‘village’ als veilige omgeving om je kind groot te brengen, en bij uitbreiding een gezinsvriendelijke samenleving die alle gezinnen kansen geeft om hun rol voluit te spelen. Solidariteit binnen en tussen gezinnen heeft bergen verzet om deze pandemie te lijf te gaan. Maar nu is het aan de overheid en de hele samenleving om terug te investeren in de hoeksteen van onze samenleving. De veerkracht van gezinnen moet terug gevoed en hersteld worden. Want flexibele, veerkrachtige gezinnen zijn het resultaat van een breed gezinsbeleid in alle levensfasen en alle levensdomeinen.

Gezinnen (terug) verbinden: ontmoetingen tussen elkaar, in de natuur, op school…

Mensen zijn sociale wezens, gezinnen vinden het meest steun bij andere gezinnen. En net die steun viel grotendeels weg tijdens de coronacrisis. De focus op de volksgezondheid is terecht, maar de impact van isolatie op de mentale gezondheid werd te lang onderbelicht. Dat vragen we ons wel af: is de creativiteit van vrijwilligers en de sociaal-culturele sector wel ten volle ingezet om veilige ontmoetingskansen te organiseren tussen gezinnen, tussen kleinkinderen en hun grootouders (ook in de woonzorgcentra), bij het afscheid van dierbaren?

Ook jonge mensen blijken extra kwetsbaar tijdens deze crisis, het gebrek aan contact met leeftijdsgenoten heeft ernstige gevolgen voor hun sociaal-emotionele ontwikkeling. Hun veerkracht kan versterkt worden door hen vertrouwen te geven en te laten meedenken over oplossingen in plaats van hen letterlijk en figuurlijk buiten spel te zetten.

Tijdens de lockdown hebben veel gezinnen de natuur in hun buurt ontdekt, terwijl andere net vaststellen hoe weinig openbare ruimte er voor hen beschikbaar is. Vooral in stadskernen is de nood aan gezinsvriendelijke openbare ruimte en groen groot, dat lijkt ons een dringende opdracht voor lokale besturen. Maar ook hier hebben gezinnen en creatieve geesten zich niet onbetuigd gelaten: denk maar aan al wie hun tuin opende voor appartementskinderen, de uitvinder van de coronacirkels op de marktpleinen, de samenfietsers, de zwerfvuiloprapers en de buitenspeelkinderen.

De school blijkt meer dan ooit niet enkel een plek om te leren, maar ook om te leven. Digitaal onderwijs biedt kansen tot onderwijs op maat en zelfstandig leren, maar kan nooit de persoonlijke nabijheid van de leerkracht en het groepsgevoel in de klas evenaren. Het afstandsleren heeft bovendien de digitale kloof in uitrusting en vaardigheden pijnlijk geïllustreerd. Het openhouden van de scholen is het beste vaccin tegen ongelijke onderwijskansen en sociaal isolement.

Gezinnen (sneller) steun geven als ze het nodig hebben

Beroepsactieve ouders zoeken naar een evenwicht. Veel gezinnen doen beroep op grootouders, opvang, babysitters, bevriende gezinnen, buren… om hun werk te combineren met gezins- en zorgtaken. Het wegvallen van die hulp maakt dat veel gezinnen het in hun eentje moeten rooien. Alleenstaande ouders en ouders van een zorgenkind hebben het extra moeilijk. De steunmaatregelen als coronaverlof, tijdelijke werkloosheid, noodopvang… kwamen pas na een expliciete vraag van de Gezinsbond en andere middenveldorganisaties. Dat moet in de toekomst beter: gezinnen moeten steun krijgen, elke dag zonder hulp is er één te veel.

Zorg dragen voor elkaar is in gezinnen, ook in het geval van een bijzondere zorgsituatie, vanzelfsprekend. Iemand die je graag ziet, laat je immers niet in de steek. Tijdens de lockdown plooiden veel zorgende gezinnen zich noodgedwongen nog meer dan anders op zichzelf terug. Mantelzorgers nemen vaak helemaal alleen de zorg op voor een familielid met een beperking, chronische ziekte of psychische aandoening. Ze verdienen niet alleen applaus maar ook erkenning en steun als essentieel onderdeel van ons zorgsysteem.

Paolo De Francesco is hoofd van de studiedienst van de Gezinsbond.