‘Voor veel gezinnen moet de coronaschok nog komen’

Het leven herneemt, maar we zijn nog niet aan de nieuwe patatjes. Er wachten ons nog serieuze economische en financiële schokken met grote gevolgen voor mens en samenleving.

De maatregelen om het coronavirus af te remmen zijn versoepeld, en de draad van het gewone leven wordt zo goed mogelijk weer opgenomen. Heel wat cijfers wijzen erop dat het economische herstel in Europa goed op gang aan het komen is, ‘maar de activiteit blijft ver onder het normale niveau en het herstel van de recessie zal een worsteling zijn’, schreef de krant Financial Times. Het herstel belooft lang en hobbelig te zijn. Dat sluit aan bij de vooruitzichten die het Planbureau vorige week publiceerde voor de Belgische economie. Na de zomer komt er nog een faillissements- en ontslaggolf op gang, voor veel gezinnen moet de coronaschok nog komen.

De Nationale Bank heeft er al op gewezen dat de gezinsinkomens over heel dit jaar met zowat 2 procent zullen afnemen. Dat komt voor de totale bevolking neer op ongeveer 5 miljard euro, waarbij vooral de lagere inkomens zwaar worden getroffen. Het had nog veel erger kunnen zijn als we niet het stelsel van de tijdelijke werkloosheid hadden gekend: wie als gevolg van de coronacrisis zonder werk kwam te zitten, krijgt toch nog 70 procent van het loon. Dat heeft de koopkracht van velen overeindgehouden, al moeten alle belastingbetalers samen natuurlijk die financiële inspanning opvangen.

Dat zou de indruk kunnen wekken dat we het ergste achter de rug hebben, maar experts waarschuwen dat dat niet zo is. Het Planbureau verwacht dit najaar een golf van faillissementen en schat dat er dit en volgend jaar 108.000 jobs zullen sneuvelen. De werkloosheid zal stijgen tot 11,5 procent, het niveau waar we vijf jaar geleden zaten. En pas in 2025 zal dat terug onder de 9 procent gezakt zijn, waar we zaten vóór de coronacrisis. Maar zelfs over vijf jaar zullen we niet het welvaartsniveau hebben bereikt dat we dan zonder pandemie hadden gekend. Het duurt dus nog meer dan vijf jaar voordat deze crisis een beetje verteerd zal zijn.

De federale overheid en de sociale zekerheid vangen het grootste deel van de klap op, aldus het Planbureau. Door de recessie en de lagere belastinginkomsten, de tijdelijke werkloosheid en andere steunmaatregelen stevenen we af op een tekort van 47,5 miljard, of ongeveer 11 procent van het bbp. We moeten al terug naar de vermaledijde midden jaren tachtig om nog zo’n groot begrotingstekort te zien. Tegen 2025 denkt het Planbureau aan een tekort van 26 miljard of 5 procent van het bpp. Dat is nog steeds erg hoog.

De sociale zekerheid krijgt het bijzonder moeilijk: vorig jaar werd 25 procent van het bbp uitgegeven aan pensioenen, werkloosheid, ziekte enzoverder, dit jaar wordt dat meer dan 30 procent. En in 2025 zal dat nog steeds meer dan 27 procent zijn. De efficiëntie van de sociale zekerheid en bijvoorbeeld de betaalbaarheid van onze pensioenen zullen ongetwijfeld opnieuw ter sprake komen.

Maar er zijn ook belangrijke gevolgen voor de lokale besturen en de regio’s. Volgens Belfius zal ook voor de lokale besturen de schok nog zeker tot 2025 nawerken door lagere fiscale ontvangsten en een stijging van de sociale uitgaven. En drie op de vier Vlaamse gemeenten hadden het vóór corona al moeilijk om het pensioen van hun ambtenaren te betalen. De steden en gemeenten die niet over een financiële buffer beschikken, gaan zware tijden tegemoet.

Dat geldt ook voor de regio’s. De rekening van de Vlaamse Gemeenschap, die een overschot vertoonde in 2019, zal dit jaar afsluiten met een fors tekort, door maatregelen zoals de hinder- en compensatiepremie, maar ook omdat ze minder dotaties zal ontvangen als gevolg van de economische crisis. Ook dat zal nog jaren nawerken. Voor de Franse Gemeenschap, het Waals Gewest en Brussel wordt het helemaal penibel, want zij stonden er vóór het uitbreken van de coronacrisis al heel slecht voor. Het zal niet lang meer duren of zij slaan alarm.

Op gezondheidsvlak mag de coronacrisis dan onder controle lijken, voor de rest is ze dat nog lang niet, integendeel. De gezinnen en de overheden zullen na de zomer nog zware klappen te verwerken krijgen en ook de volgende jaren zal de crisis nog nazinderen. Het zal leiden tot debatten over onze sociale zekerheid en onze staatsstructuur, die allebei onder extra druk zullen komen. Nee, we zijn nog lang niet aan de nieuwe patatjes.