Leven zonder diabetes: ‘Je moet in de broek passen die je droeg toen je 21 was’

Steeds meer mensen ontwikkelen diabetes type 2. Maar dat hoeft niet te betekenen dat zij de rest van hun leven veroordeeld zijn tot het nemen van medicijnen.

Als je bij het woord “pandemie” meteen aan covid-19 denkt, mag je er helaas nog iets bij denken: diabetes. Maar liefst 450 miljoen mensen in de wereld lijden aan diabetes type 2 en evenveel mensen lopen een hoog risico om het te krijgen. In België heeft een op de 12 volwassenen type 2 diabetes. In 2030 zal dat oplopen tot een op de tien.

Diabetes betekent niets meer dan dat het suikergehalte in het bloed te hoog is door een verstoorde werking van de insulineproducerende cellen in de alvleesklier. Dat klinkt misschien niet zo rampzalig, maar de aandoening heeft mogelijk vernietigende gevolgen. Ze leidt potentieel tot pijn, nier- en hartproblemen, blindheid en amputatie. Hoe jonger de patiënt, hoe zwaarder de effecten. Type 2-patiënten hebben ook twee keer meer kans om te sterven aan covid-19, en zelfs de coronavaccins zouden bij hen minder effectief zijn.

Een modern voedingspatroon, gebrek aan lichaamsbeweging en genetische vatbaarheid zijn belangrijke oorzaken. Nu veel mensen tijdens de coronacrisis wat meer hebben stilgezeten en misschien wat minder voedzaam hebben gegeten, zal dit de diabetespandemie niet ten goede komen.

Toch is de situatie niet hopeloos, meent hoogleraar Geneeskunde aan de Newcastle University, Roy Taylor, die meer dan 40 jaar van zijn leven wijdde aan het bestuderen van deze aandoening en haar onderliggende oorzaken. Tien jaar geleden toonde hij in een baanbrekend onderzoek aan dat diabetes type 2 niet ongeneeslijk is en zelfs kan worden omgekeerd in een vroeg stadium door snel gewichtsverlies. Negen op de tien mensen met vroege diabetes type 2 genazen nadat ze meer dan 15 kilo gewicht verloren.

In zijn boek ‘Leven zonder diabetes’, waarvan de opbrengst 100 procent naar de liefdadigheidsorganisatie Diabetes UK gaat, deelt hij in eenvoudige en toegankelijke taal al zijn kennis die hij de afgelopen jaren verzamelde. Haarfijn legt hij uit wat er met voeding in je lichaam gebeurt nadat je het hebt ingeslikt.

‘Hoezo diabetes? Ik ben toch niet te dik?’

Maar vooral wil Taylor een misverstand uit de wereld helpen: je hoeft niet obees of zelfs te dik te zijn om diabetes type 2 te krijgen. De overgrote meerderheid van zeer zware mensen heeft geen diabetes type 2. Zelfs bij mensen met overgewicht heeft drie op de vier de ziekte niet.

Maar iedereen heeft door de aanwezigheid van bepaalde genen wel een eigen ‘persoonlijke vetdrempel’. Wanneer het vet niet meer terecht kan in de onderhuidse vetlaag, gaat het naar belangrijke lichaamsorganen, zoals de lever en de alvleesklier, wat de aanmaak van het hormoon insuline verhindert. Deze leververvetting is niet zichtbaar van buitenaf en de persoon in kwestie ziet er ook niet mollig uit, maar hij of zij is wel te zwaar voor zijn eigen lijf. Wie daarenboven een familiegeschiedenis heeft van type 2 diabetes, heeft meer kans om het te krijgen en moet dus extra op zijn of haar gewicht letten.

Een klein beetje zwaarder zijn dan wat voor jouw situatie goed is, kan dus al genoeg zijn om diabetes te ontwikkelen. En dat is volgens Taylor het geval voor een grote meerderheid van de bevolking. Het probleem is dat veel mensen denken dat ze een ‘normale’ BMI hebben, omdat ze eruitzien als de meeste mensen van hun leeftijd. Maar als iemand past in een categorie die typisch is voor de populatie, wil dat nog niet zeggen dat dit voor hem of haar specifiek gezond of ideaal is.

Chronische voedselvergiftiging

Taylor geeft het volgende advies: ‘Voor een langdurige gezondheid moeten we in de broek kunnen die we droegen toen we 21 waren.’ Er is geen enkele biologische reden waarom mensen als volwassenen zouden aankomen. Maar in de consumptiemaatschappij waarin wij in de ontwikkelde wereld leven, moet je buitengewoon gedisciplineerd zijn om inderdaad te verhinderen dat je aankomt. ‘Misschien moeten we het woord “voedselvergiftiging” niet alleen gebruiken voor een acuut probleem, maar voor het sluipende langetermijnvergif van overmatig voedsel doordat er in onze samenleving altijd voedsel voorhanden is’, meent Taylor.

De diabetesexpert vindt het deprimerend om de officiële richtlijnen voor de behandeling van diabetes type 2 te lezen. Die gaan van steeds meer pillen, naar injecties tot een behandeling met insuline. ‘Bij een persoon bij wie onlangs diabetes type 2 is vastgesteld is de kans dat hij binnen tien jaar insuline-injecties nodig heeft, 50 procent. Maar de beste conventionele behandelingen kunnen de grote kans op latere gezondheidsproblemen niet wegnemen’, zegt hij.

‘Het eerste wat een persoon met diabetes wordt verteld, is dat hij of zij moet afvallen en meer aan lichaamsbeweging moet doen. Maar al te vaak wordt dit bericht meegedeeld zonder enige overtuiging dat het effect zal hebben en zonder enige informatie over hoe je dit kunt bereiken’, gaat hij verder. Volgens hem is het dringend tijd dat gezondheidswerkers overtuigd raken van de nieuwe aanpak en er volledig achter gaan staan. De simpele biologische feiten van diabetes type 2 spreken voor zich: haal het overmatige vet uit de alvleesklier en de insulineproductie komt weer op gang (zolang de insulineproducerende cellen niet te lang beschadigd zijn geweest).

Taylor ontwikkelde het Newcastle-dieet, een klinisch bewezen methode om diabetes type 2 om te keren die momenteel door de Britse gezondheidsdienst NHS wordt toegepast bij diabeten.

1,2,3-aanpak

Je moet afvallen, ook al ben je niet ’te dik’, om daarna niet meer bij te komen. Het magische aantal kilo’s dat je moet afvallen is 15 kilo, of je nu bij 160 of 80 kilo begint. Bij een lager startgewicht kun je ernaar streven om 15 procent van je lichaamsgewicht te verliezen. Besef dat je twee tot drie maanden minder zult kunnen eten en zoek de steun van familie en vrienden, raadt Taylor aan.

De eerste stap bestaat uit efficiënt heel snel, heel veel afvallen. 700 kilocalorieën per dag gedurende 8 weken of 800 gedurende 12 weken. Waarom zo snel? Omdat de vroege winsten de motivatie stimuleren. De simpelste oplossing is een volwaardig vloeibaar voedingsproduct (geen maaltijdvervanger) dat ongeveer 600 calorieën per dag levert, aangevuld met één portie niet-zetmeelrijke groenten (om op iets te kunnen kauwen en om vezels toe te voegen).

Maar je kunt natuurlijk ook zelf je maaltijden van telkens zo’n 200 calorieën bereiden met echt voedsel. De kans bestaat dat je dan bepaalde vitamines moet bijnemen. Extra lichaamsbeweging is nog niet nodig, want dan ga je ‘compenserend eten’. Drink geen alcohol. Dat is eigenlijk vloeibaar vet. Een gram alcohol bevat bijna evenveel calorieën als een gram vet.

In een volgende fase moet gedurende vier weken normaal voedsel stapsgewijs opnieuw ingevoerd worden via de lunch en het avondmaal.

In een derde fase neem je zo’n driekwart van het voedsel op dat je voorheen at en doe je dagelijks aan lichaamsbeweging. In deze fase komt het er simpelweg op neer dat je zorgt dat je niet opnieuw aankomt. Minder eten is de enige manier om je nieuwe, gezonde, relatief slanke pasvorm vast te houden. Of het nu gaat om koolhydraatarm, vetarm, mediterraan eten of periodiek vasten. Er is niet één bepaalde manier van eten die het beste is voor iedereen. En het is ook niet zo dat je bent wat je eet – je bent hoeveel je eet.

Geniet van het leven

Deze ‘nieuwe normaal’-fase is de moeilijkste en duurt de rest van je leven. Maar dat wil niet zeggen dat het leven daardoor een stuk onaangenamer wordt. Het is niet de eenmalige uitspatting, maar de gemiddelde dagelijkse consumptie van calorieën die bepalend is.

Taylor geeft toe dat het hele proces een uitdaging is, en sommige mensen nemen misschien liever de pillen en accepteren wat het lot voor hen in petto heeft. ‘Het moet een persoonlijke keuze zijn. Maar het is mijn ervaring dat veel mensen heel graag hun gezondheid willen herstellen – zo snel mogelijk. Gezondheid is een van die dingen die nooit zo waardevol lijken, totdat je ze kwijtraakt’, besluit Taylor.