‘Voedselhulp is nodig, structurele oplossingen ook’

‘Voedselhulp is noodhulp voor mensen die dreigen honger te hebben, zeker in tijden van crisis. Maar eens de coronacrisis bezworen is, is het hoog tijd om meer structurele maatregelen te treffen’, schrijven Lies Ryckeboer (Samenlevingsopbouw) en Geert Schuermans (SAM).

De coronacrisis treft ons hele land hard. De lockdownmaatregelen zijn moeilijk voor iedereen. Maar hoewel we allemaal in hetzelfde schuitje zitten, maakt het benedendek toch als allereerste water. Mensen in een kwetsbare positie worden het eerst en het hardst getroffen, ook als ze niet ziek zijn. Zo zorgt de coronacrisis ervoor dat mensen in armoede niet meer in hun basisbehoeftes, zoals eten, kunnen voorzien. Het is voor veel organisaties alle hens aan dek om ervoor te zorgen dat die mensen levensnoodzakelijke voedselhulp krijgen. Samenlevingsopbouw en SAM, steunpunt Mens en Samenleving, benadrukken dat dat slechts noodhulp mag zijn. We pleiten om – eens de coronastorm is gaan liggen – voor structurele oplossingen te kiezen.

Sinds 1985 zit het bezoekersaantal bij de Belgische voedselbanken in de lift. 2019 was een recordjaar. Elke maand brachten gemiddeld 168.476 personen er een bezoek. De oorzaken van die stijging zijn complex. Maar het is duidelijk dat steeds meer mensen zonder inkomen vallen, doordat de voorwaarden om een uitkering te krijgen steeds strenger worden. Bovendien blijken die minimumuitkeringen te laag om op een menswaardige manier rond te komen. Door de coronacrisis komt de grote groep mensen die van de voedselbank afhankelijk zijn zwaar in de problemen. De bevoorrading van de voedselbanken loopt namelijk mank. Restaurants zijn dicht en schenken dus geen overschotten. Maar nog belangrijker: door het massale hamstergedag van de Belg vallen ook de leveringen van de grootwarenhuizen stil. Die overschotten maken maar liefst 60 procent van de bevoorrading van de voedselbanken uit. Als deze opdrogen, dan zorgt dat voor gigantische problemen. Bovendien zijn veel vrijwilligers van de voedselbanken ouder dan 65. Zij blijven beter thuis en daardoor is er een vrijwilligerstekort.

In overleg met de bevoegde overheden en in nauwe samenwerking met partners – Verenigingen waar armen het woord nemen, Welzijnsschakels, CAW’s, straathoekwerkers, … – zetten opbouwwerkers zich in om de voedselhulp in Vlaanderen en Brussel overeind te houden. Daarbij krijgen ze steun uit verschillende hoeken. Zo doneerden de cateringdiensten van de Vlaamse administraties vorige week nog de overschotten van hun kantines. We zien ook particuliere initiatieven de revue passeren. De crisis bewijst eens te meer dat de meeste mensen deugen. Toch mogen deze hartverwarmende initiatieven de aandacht niet afleiden van een ongemakkelijke waarheid: het is onaanvaardbaar en mensonwaardig dat in een rijk land als het onze mensen voedselhulp nodig hebben om te overleven. Voedselhulp is noodhulp voor mensen die dreigen honger te hebben, zeker in tijden van crisis. Maar eens de coronacrisis bezworen is, is het hoog tijd om meer structurele maatregelen te treffen.

Uitkeringen hoog genoeg

Te veel mensen vallen door de mazen van ons sociale vangnet, dat steeds voorwaardelijker wordt. Zo leeft de idee dat mensen zonder werk aan de slag zullen gaan als hun uitkering wordt ingeperkt. Het wetenschappelijk bewijs stapelt zich nochtans op dat dat niet zo is. Ook al is iedereen het erover eens dat meer mensen aan het werk moeten, die voorwaardelijkheid heeft net een averechts effect. Mensen kunnen niet meer in elementaire behoeftes zoals voedsel voorzien, wat het extra moeilijk maakt om geschikt werk te zoeken. Wie recht heeft op een uitkering, moet er dus vooral één krijgen die hoog genoeg is om op een menswaardige manier van te kunnen leven. Alleen zo zullen mensen hun situatie kunnen verbeteren. Maar de meeste van onze minimuitkeringen liggen onder de Europese armoedegrens. We pleiten ervoor om blijvend op zoek te gaan naar middelen om uitkeringen tot boven die grens te tillen.

Investeren in de sociale zekerheid

De voorbije dagen namen onze verschillende overheden maatregelen om de sociale impact van de coronacrisis te milderen. De Vlaamse regering vaardigde een stop op uithuiszettingen uit en schold de water-, gas- en elektriciteitsfactuur kwijt voor wie technisch werkloos wordt. De federale regering besliste dan weer tot een automatische verlenging van de betalingstermijnen van de personenbelasting, tot steun aan horeca en bedrijven en tot uitstel van betaling van leningen en overbruggingskredieten voor wie door de crisis wordt getroffen.

Allemaal goede en nodige maatregelen. De politieke wil om moedige beslissingen te nemen, blijkt groter dan ooit. We hopen dat dit klimaat van politieke moed ook na de crisis aanhoudt en dat er dan ruimte zal zijn voor structurele maatregelen die mensen in een kwetsbare positie ten goede zullen komen. In 2008 bleek ons sociaal bestel een uiterst effectief wapen tegen de financiële crisis. Nu heeft het er alle schijn van dat dit sociaal systeem opnieuw een ijzersterk schild vormt tegen deze gezondheidscrisis. Reden genoeg om straks niet op onze sociale zekerheid te besparen, maar er extra in te investeren.

Lies Ryckeboer is woordvoerder bij Samenlevingsopbouw.

Geert Schuermans is stafmedewerker bij Steunpunt Mens en Samenleving (SAM)