‘Krijgen we nu eindelijk een ambitieus plan ter bestrijding van racisme in België?’

‘Het uitwerken van een nationaal actieplan tegen racisme, dat meer dan een jaar geleden van start ging, lijkt te zijn vastgelopen. En dat terwijl we intussen al meer dan twintig jaar wachten op dit plan als onmisbare hefboom voor de bestrijding van racisme’, schrijft Els Keytsman, directeur van Unia. ‘Het is absoluut noodzakelijk dat de politiek alles in het werk stelt om een ambitieus plan met concrete acties op tafel te leggen.’

Hoewel tussen 2020 en 2021 het aantal discriminatiedossiers bij Unia op grond van racisme relatief stabiel blijft, stellen we tegelijk een verontrustende evolutie vast in bepaalde domeinen in de afgelopen zeven jaar (2014-2021). Zo is het aantal dossier inzake haatboodschappen en haatmisdrijven in de openbare ruimte met 106% gestegen: een verdubbeling van het aantal geopende dossiers in deze periode.

Voor wie er nog aan zou twijfelen, bewijzen deze verontrustende cijfers dat racisme ook vandaag nog het samenleven en de emancipatie van veel mensen in België in de weg staat. Het rapport over discriminatie van personen van Afrikaanse origine, dat Unia afgelopen maandag publiceerde, vertelt hetzelfde. Zowel op de werkvloer, in de huisvesting of in het onderwijs worden mensen van sub-Saharaanse afkomst nog steeds ernstig gediscrimineerd. Alleen al op werkvlak worden zij geconfronteerd met structurele problemen zoals een hoge werkloosheidsgraad, een groot aantal langdurig werklozen en aanhoudende integratieproblemen.

Maar wat kan er gedaan worden? Is racisme onontkoombaar? Is een groot deel van de Belgische samenleving veroordeeld tot vooroordelen, discriminatie en haat? Wij denken van niet, maar dan is er wel nood aan een bewustwording en vastberaden en gecoördineerde daden van alle spelers, zowel in de openbare als in de privésector. Om racisme als teisterende plaag in ons land te bestrijden, moet er snel een hele reeks maatregelen worden goedgekeurd en uitgevoerd op alle gebieden van de samenleving (werkgelegenheid, huisvesting, onderwijs, politie en justitie, gezondheid, media, cultuur en erfgoed, sport, enz.). Wat we werkelijk nodig hebben is een globaal en ambitieus actieplan dat alle instanties in België samenbrengt en sterker maakt.

Het idee voor een dergelijk plan is niet nieuw. Integendeel, het bestaat al eenentwintig jaar om precies te zijn. In 2001, aan het einde van de Wereldconferentie van Durban over racisme, rassendiscriminatie en vreemdelingenhaat, verbond België zich er al toe een dergelijk anti racismeplan op te stellen. Dat was het resultaat van een gezamenlijke inspanning van alle overheidsniveaus (federaal, gewestelijk en gemeenschapsniveau). In de loop van de legislaturen is het dossier van de ene eerste minister naar de andere overgegaan zonder ooit te zijn voltooid, tot 23 januari 2020. Op die dag kondigde de toenmalige premier Sophie Wilmès de oprichting aan van een interministeriële conferentie tegen racisme en antisemitisme, die als eerste taak een nationaal actieplan tegen racisme moest opstellen. Dit besluit kwam na een explosie van online racistische berichten nadat een boot met migranten voor de Belgische kust zonk en een toekomstig asielcentrum in Bilzen in brand werd gestoken.

Sinds 2021 gingen alle betrokken ministers rond de tafel zitten, stelden ze een methodologie op voor de uitwerking van het plan en riepen ze thematische werkgroepen met vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld bijeen. Unia was waarnemer bij het proces. De zaken leken goed op weg om dit langverwachte en hoognodige plan eindelijk te verwezenlijken. 20 Jaar na de Durban Conferentie en 40 jaar na de aanneming van de Antiracismewet zou België eindelijk een plan ter bestrijding van racisme hebben dat collectief werd opgesteld en uitgevoerd. We waren blij te zien dat de Belgische autoriteiten eindelijk aan een dergelijk plan werkten.

Dat was een jaar geleden… Vandaag is dit fragiele proces in gevaar. Waar blijft het plan? Waar loopt het vast? En waarom wordt er zo lang mee getalmd? We willen in elk geval vermijden dat er teruggekomen wordt op eerdere overeenkomsten en op het werk dat al gedaan werd. Daardoor zou de algemene opzet kunnen worden ondermijnd van een interfederaal plan waarbij alle instanties van het land betrokken zijn die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van krachtige en gezamenlijke maatregelen. Het idee van een verenigd front in de strijd tegen racisme dreigt plaats te maken voor ieder voor zich en minder ambitie. De risico’s om vast te lopen zijn reëel.

Wij roepen daarom alle betrokken politieke leiders op om nù werk te maken van een ambitieus interfederaal actieplan tegen racisme. De geloofwaardigheid van dit plan, waarop we nu al 21 jaar wachten, staat op het spel.

Els Keytsman is directeur van Unia.