‘Is N-VA de erfenis van de Volksunie vergeten?’

Strafrechter op rust Walter De Smedt reflecteert op hoe N-VA als enige overlevende partij van de Volksunie evolueerde tot een partij waarbinnen ‘pacifisme, een gelijkekansenbeleid en ruimte voor politiek asiel aan de kant werden geschoven’.

De stelling dat het identiteitsdebat bij de N-VA alle andere thema’s heeft verdrongen roept de vraag op hoe dat kon: ‘AVV-VVK’ ging in de koelkast en ‘Nooit meer oorlog is een ideaal, geen realiteit’. Hoe kan een partij die claimt de erfgenaam van de Vlaamse Beweging te zijn, zijn eigen geschiedenis én de Vlaamse volksziel op die wijze geweld aandoen? Wie bepaalt de voorrang van het identiteitsdebat op alle andere Vlaamse thema’s? En waarom is dat mogelijk?

Is N-VA de erfenis van de Volksunie vergeten?

De Volksunie

Het is niet de eerste keer dat het identiteitsdebat in de Vlaamse Beweging aan bod komt, het is er steeds een twistpunt in geweest en het zorgde steeds voor verdeeldheid. In het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) was dat niet anders: ‘De organische volksstaat, waarin volksmedezeggenschap en volkscontrole geen ijdel woord zullen zijn.’ Het zorgde ook voor de zwartste bladzijden. In het programma op Canvas ‘Kinderen van de Collaboratie’ nam Jan, de zoon van Reimond Tollenaere, de commandant van de Zwarte Brigade en Untersturmführer in het Vlaams Legioen, op geen enkel moment afstand van de excessen van de ‘identiteitsgedachte’ van zijn vader.

Maar de kinderen van de collaboratie hebben ook andere gedachten voortgebracht. Met Bert Anciaux als voorzitter verkreeg de voorganger van de NVA, de Volksunie, in de jaren negentig, een progressief karakter. Het was een reactie tegen het liberale experiment van ondervoorzitter Jaak Gabriels.

Op 13 oktober 2001 leidde de interne verdeeldheid tot een referendum: de partij viel uit elkaar in drie groepen: ‘Vlaams Nationaal’ rond Geert Bourgeois (47,18%), de ‘Toekomstgroep’ rond Bert Anciaux (22,63%), en ‘Niet Splitsen’ rond Johan Sauwens en Nelly Maes (30,18%). De groep Vlaams-Nationaal erfde de partijstructuur en koos voor een nieuwe naam: Nieuw-Vlaamse Alliantie met Geert Bourgeois als voorzitter. In het manifest van de nieuwe partij bleef het algemeen Vlaams belang de richtsnoer. Maar ook het pacifisme, een gelijkekansenbeleid, ruimte voor politiek asiel en geordende immigratie waren terug te vinden in het programma.

Vlaams-Nationaal

Sinds 2004 is Bart De Wever algemeen voorzitter van N-VA en sinds 1 januari 2013 is hij ook burgemeester van Antwerpen. Hij maakte van de N-VA de grootste partij van Vlaanderen. Dat hij daarbij stemmen wegsnoepte van zowel de liberalen als de socialisten hoeft niet te verwonderen: die lagen voor het grijpen door de ontplofte Volksunie. Uit de Toekomstgroep van Bert Anciaux groeide Spirit en die partij ging onder Patrick Janssens op in het kartel met SP.A. Jaak Gabriëls stapte in augustus 1992 uit zijn partij, richtte met enkele andere Volksunie-dissidenten het Centrum voor Politiek Vernieuwing op en sloot zich in 1992 samen met André Geens, Hugo Coveliers, Bart Somers en Jef Valkeniers aan bij de hervormde Open VLD.

De Wever

‘Onze identiteit vaart op het kompas van de Verlichting.’ Met dergelijke slagzin ga je het liberale pad op en ben je salonfähig voor deelname aan een door een liberale premier geleide regering. Tijdens hetzelfde openingscollege aan de UGent zei De Wever ook wat anders: ‘Identiteit is een natuurlijke behoefte van de mens.’ Hij maakte komaf met de idee dat identiteit een voorbijgestreefde fictie is. Volgens Bart De Wever is identiteit net de schraag waarop onze democratie rust. Hij pleit er daarom voor om het begrip identiteit up-to-date te houden opdat het zijn nuttige rol kan spelen. Wat Bart De Wever bedoelt met het ‘up-to-date houden’ van de identiteit wordt duidelijk door de keuze van zijn naaste medewerkers en hoe die de politiek van de leider toepassen: Jan Jambon op Binnenlandse Zaken en Theo Francken op Asiel en Migratie. Tot welke groep behoren deze vertrouwelingen? Jambon sprak op vijf mei 2001 op de herdenking van vijftig jaar Sint-Maartenfonds, een vereniging van Vlaamse oud-oostfrontstrijders in België. Vlaams minister Johan Sauwens, die er ook gespot werd, nam ontslag en bood er zijn excuses voor aan. Jambon werd federaal minister. Wat Francken doet en waarom hij het doet, is iedere dag te horen en te lezen en wordt verduidelijkt door één uitspraak: ‘doe zo voort Theo’.

Opmerkelijk is dat al diegenen die nu de macht hebben binnen N-VA uit één bepaalde groep van de gesplitste Volksunie komen.

Wil de huidige partijleiding van de N-VA het identitair discours dat reeds in het VNV de bovenhand haalde voortzetten? Wat is dan nog het verschil met ‘Eigen Volk eerst’, de voormalige slagzin van Vlaams Belang?

Opmerkelijk is dat al diegenen die nu de macht hebben binnen N-VA uit één bepaalde groep van de gesplitste Volksunie komen.

Je kan van De Wever niet beweren dat hij het cordon sanitaire heeft doorbroken. Hij heeft het, handig als geen ander, omzeild. Maar dergelijke communicatieve handigheden zijn niet vol te houden. In Antwerpen staan Groen en SP.A er terecht niet voor te springen om de nieuwe handigheid van De Wever zonder meer voor waar aan te nemen. Daar hebben zij zowel historisch als actueel ernstige redenen voor. Dat herleidt de volgende federale verkiezingen tot één belangrijke vraag: zijn de kiezers die de N-VA met de Volkunie hebben verward ook tot dat besef gekomen? Of gaan zij verder mee in de ‘verenging’ van de Vlaamse Beweging zoals die door de partijleiding autoritair wordt doorgezet en waarbij pacifisme, een gelijkekansenbeleid en ruimte voor politiek asiel aan de kant werden geschoven?