Het brokkenparcours van Jan Jambon

De slordige communicatie van Jan Jambon over de zaak-Jozef Chovanec is niet de eerste in haar soort. Een overzicht van Jan Jambons flaters en flagrante leugens.

1. Mei 2014: Eerst je huis verkopen en spaargeld opmaken voor je recht hebt op een leefloon? ‘De logica zelve’

Ruim twee weken voor de verkiezingen in 2014 verklaarde Jambon, op dat moment fractieleider in de Kamer, aan Het Nieuwsblad dat mensen die al drie jaar werkloos zijn eerst hun spaargeld zouden moeten opmaken en hun huis moeten verkopen vooraleer ze aanspraak mogen maken op een leefloon. ‘Als je zo veel middelen hebt, moet je die toch eerst aanwenden voor je op de overheid afstapt? Een uitkering dient om mensen uit de armoede te houden’, stond te lezen.

Die uitspraak veroorzaakte een golf van protest en bleek ook in strijd met het partijprogramma dat nog maar enkele maanden voordien op het partijcongres overeen was gekomen. In allerijl belegde partijvoorzitter Bart De Wever een persconferentie waarin hij Het Nieuwsblad van framing beschuldigde. ‘Als ik de verkeerde indruk heb gewekt, dan was dat fout en neem ik dat terug’, zei Jambon. N-VA’ers knarsetandden na de verkiezingen dat ze in de laatste rechte lijn van de campagne constant werden aangesproken op Jambons uitspraak.

2. Juni 2014: ‘Ontwikkelingshulp praat schuldgevoel aan’

Nog geen maand later komt Jambon weer in de problemen. ‘Ontwikkelingshulp praat schuldgevoel aan,‘ zegt hij in een toespraak naar aanleiding van 10 jaar Stedenband tussen Brasschaat en de Columbiaanse stad Tarija. De uitspraak van Jambon valt midden in de precaire informatieopdracht van De Wever toen. Vandaag is Jan Jambon overigens bevoegd voor ontwikkelingssamenwerking.

3. Oktober 2014: ‘Collaborateurs hadden hun redenen’

Drie dagen nadat hij is ingezworen als vicepremier en minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken zegt Jambon in een interview met La Libre Belgique dat collaborateurs hun redenen hadden. Ook al zegt hij in datzelfde interview dat de collaboration ‘une erreur‘, een fout was, toch ontstaat er (vooral aan Franstalige kant) veel ophef om de uitspraak.

4. December 2014: ‘Ik was toehoorder toen een zekere mijnheer, mijnheer Le Pen, een toespraak hield’

Eind 2014 is er opnieuw commotie over foto’s waarop Jan Jambon te zien is tijdens een lezing in 1996 bij de Vlaams-Nationale Debatclub van Jean-Marie Le Pen, stichter van de extreemrechtse partij Front National en in 2018 veroordeeld wegens negationisme.

‘Ik ken dat verhaal en ik heb het dikwijls moeten uitleggen. Ik was toehoorder toen een zekere mijnheer, mijnheer Le Pen, een toespraak hield. Dat wil niet zeggen dat ik zijn uitspraken steun’, reageerde Jambon bij RTL-TVI. Een dag later zegt hij in La Libre Belgiquedat in die debatclub ook Kris Merckx, mede-oprichter van AMADA, de voorloper van de PVDA, te gast was. Jambon zei daarmee twee zaken die niet juist zijn. Ten eerste, zo bracht het Anti-Fascistisch Front aan het licht, is Kris Merckx nooit uitgenodigd door de Vlaams-Nationale Debatclub. Twee: Jambon was toen meer dan toehoorder, hij was ook bestuurslid van de Vlaams-Nationale Debatclub.

5. Maart 2016: ‘Hier heeft geen dienst, geen politieapparaat, maar wel één persoon geblunderd’

Dat zei Jan Jambon drie dagen na de aanslagen van 22 maart 2016 op de luchthaven van Zaventem en in Brusselse metrostations over de verbindingsofficier in Turkije. Jambon verweet Sébastien Joriste passief te zijn omgesprongen met de informatie dat een van de terroristen betrokken bij de aanslagen, Ibrahim El Bakraoui, gearresteerd was aan de Syrische grens.

Ter plekke kondigde Jambon een tuchtprocedure aan. Daarop moest hij later terugkomen, want de man in kwestie had gewoon de procedure gevolgd.

6.April 2016: ‘Een significant deel van de moslimgemeenschap danste naar aanleiding van de aanslagen’

De uitspraak doet Jambon in een interview met De Standaard. Het levert hem niet alleen snoeiharde kritiek op van oppositie en coalitiepartners, maar ook internationale aandacht. ‘Kopieert de Belgische minister Donald Trump?’ vraagt Wall Street Journal zich af, verwijzend naar de uitspraak van Trump dat ‘duizenden mensen’ in Jersey City ‘aan het juichen waren’ na de aanslagen op de WTC-torens in 2001.

Jambon heeft zijn uitspraken nooit teruggetrokken noch echt kunnen staven. Hij raakte niet verder, daarin bijgestaan door toenmalig premier Charles Michel (MR), dan te verwijzen naar een onderhoud tussen de regeringstop en de veiligheidsdiensten waarin melding werd gemaakt van ‘verschillende steunbetuigingen aan de daders’. Een deelnemer aan dat overleg in De Morgen: ‘Het was Jambon zelf die over feestende moslims is begonnen. Aanwezige veiligheidsmensen hebben bevestigd dat er enkele incidenten waren, maar benadrukten meteen dat het om marginale incidenten ging.’

7. September 2016: ‘Illegaliteit is een voortdurend misdrijf, en dus is het per definitie een geval van betrapping op heterdaad’

In de Kamer verklaart Jan Jambon dat hij er geen probleem in ziet wanneer de politie zonder huiszoekingsbevel bij mensen zonder papieren binnenvalt. Hij verklaart: ‘Illegaliteit is een voortdurend misdrijf, en dus is het per definitie een geval van betrapping op heterdaad.’ Jambon werd meteen op de vingers getikt door Kamerlid en jurist Hendrik Vuye: ‘Heterdaad betekent dat u eerst een misdrijf vaststelt en dan de woning binnengaat, niet omgekeerd.’

Dat Vuye niet per se als kwade ex-N-VA’er sprak, bleek uit het persbericht dat Justitie-minister Koen Geens (CD&) snel liet verspreiden: ‘De heterdaadsprocedure is niet automatisch van toepassing op ieder voortgezet misdrijf, zoals het illegaal verblijf op ons grondgebied. De heterdaad moet immers aan het betreden van de woning voorafgaan, en niet pas ontstaan na het betreden van de woning. Dit zou immers de regels inzake de huiszoeking onder rechterlijk mandaat en derhalve de bescherming van de woonst volledig uithollen.’

Jambon reageerde dat hij met Geens ging overleggen ‘om dit uit te klaren en tot een correcte en gedragen interpretatie te komen’.

8. Februari 2018: ‘Ik blijf achter de passage in het regeerakkoord staan die zegt dat procedurefouten niet mogen leiden tot vrijspraak.’

In De Morgen, onder de titel ‘Dan ben ik maar geen staatsman‘, komt Jan Jambon op zaterdag 23 februari terug op de heisa die hij had ontketend met uitspraken over Sven Mary, de advocaat van Salah Abdeslam, die ervan verdacht wordt betrokken te zijn bij de aanslagen in Brussel. Dat Mary de vrijspraak vroeg wegens procedurefouten, noemde hij ‘onbegrijpelijk’. Zijn verdere commentaar leverde hem felle kritiek op van juristen. Mary zou later zeggen dat Jambon met die uitspraken het leven van hem en zijn gezin in gevaar had gebracht.

Wanneer Jambon terugkomt op die kwestie, doet hij een foute uitspraak: ‘Ik blijft achter de passage in het regeerakkoord staan die zegt dat procedurefouten niet mogen leiden tot vrijspraak.’ Wanneer Knack de woordvoerder van Jambon ermee confronteert dat dat helemaal niet in het regeerakkoord staat en coalitiepartners aangeven zich te storen aan Jambons uitspraak, is het antwoord dat zijn uitspraak wel spoort met de geest van het regeerakkoord.

9. Mei 2018: Flamingante flater: taalwet zonder tanden

‘Het is de politieke flater van de legislatuur: drie Vlaamse partijen van de regering-Michel I maken de taalwet gerechtszaken tandeloos.’ Dat schrijven Hendrik Vuye en Veerle Wouters in een opiniestuk voor Knack.be. Door de sanctie weg te halen uit de taalwet gerechtszaken, die zorgde dat de streektaal de gerechtstaal is in gerechtszaken, holde de regering-Michel ‘één van de grootste verwezenlijkingen van de Vlaamse beweging’ uit. Dat dat gebeurde onder het toeziende oog van onder meer de voormalige voorzitter van de Vlaamse Volksbeweging (VVB), noemen ze verwonderlijk’.

‘Het is niet de eerste maal dat een minister in de kern iets laat passeren dat regelrecht indruist tegen het DNA van zijn partij. In 2002 stemt Agalev-minister Magda Aelvoet in met wapenleveringen aan Nepal. Aelvoet neemt ontslag en had het emotioneel bijzonder moeilijk met haar flater. Nu zijn de politieke zeden anders.’

De wet is intussen vernietigd door het Grondwettelijk Hof, maar vicepremier Jan Jambon heeft het laten passeren.

10. December 2018: ‘Migratiepact zelf is problematisch’

Dat zei toenmalig N-VA-vicepremier Jan Jambon voor de aanvang van het N-VA-partijbureau op 3 december 2018. Kort erna zou N-VA uit de regering-Michel stappen omdat een overeenkomst over het VN-Migratiepact onmogelijk blijkt. Opmerkelijk, want zowel het kabinet van Jambon als dat van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) zijn op dat moment al twee jaar aan het meewerken aan dat pact. En in november schrijft De Standaard dat in een intern verslag van de Directie-Generaal van Europese Zaken, ­gedateerd op 11 oktober, de vertegenwoordiger van het kabinet-Jambon akkoord ging met de ‘noodzakelijke actieve promotie’ van het pact.

11. Oktober 2019: ‘Da gade gij nie bepale’

Wanneer bij zijn regeerverklaring op woensdag 2 oktober de begrotingstabellen ontbreken, heeft de oppositie daar fel kritiek op – zonder begrotingstabellen kan je weinig zeggen over het geplande beleid. Twee dagen later, op vrijdag 4 oktober, moet er worden gedebatteerd en gestemd over de regeerverklaring en de begroting. Maar op donderdag 3 oktober, zo publiceert Knack, zegt Jan Jambon dit op een fondsenwervingsdiner van de Vlaams-nationalistische website Doorbraak: ‘We hebben die begrotingstabellen. Ze liggen in een map op mijn bureau. Maar als de oppositie ze vraagt, neig ik ze niet te geven. Vrijdag gaat het over de inhoud van het akkoord.’

De oppositie is ziedend. Wanneer Jambon zegt dat de cijfers beschikbaar zullen zijn de week erop, op dinsdag, klinkt het dat dat te laat is. Waarop Jambon: ‘Te laat? Da gade gij nie bepale.’ De uitspraak wordt verwerkt tot memes en komt op N-VA-merchandising terecht, maar zet voor waarnemers toch vooral in de verf dat de regering-Jambon zijn start mist.

Later moest hij ook nog tekst en uitleg geven omdat hij tijdens het debat over zijn regeerverklaring een spelletje zat te spelen op zijn smartphone.

12. Oktober 2019 (bis): ‘Preventieve gezondheidszorg is een federale bevoegdheid’

Op het openingscollege van het vak Politicologie van UGent-professor Carl Devos zegt Jambon dat preventieve gezondheidszorg een federale aangelegenheid is. Raar, want in het regeerakkoord dat Jambon nog maar pas heeft voorgesteld staat op pagina 78: ‘Preventie en vroegdetectie zijn speerpunten binnen het Vlaamse welzijns- en gezondheidsbeleid’. Preventieve gezondheidszorg is dan ook al jaren een Vlaamse bevoegdheid. ‘De bulk van het globale gezondheidszorgbeleid zit nog federaal,’ reageert ook de woordvoerder van Vlaams Welzijnsminister Wouter Beke (CD&V). ‘Maar wat preventie betreft, zit de bulk bij de gemeenschappen.’

13. December 2019: ‘Ik heb het verhaal gehoord van een familie die meteen een huis kon kopen van dat kindergeld.’

In december zet Jambon fact checkers aan het werk wanneer De Tijd een uitspraak van hem publiceert die hij deed op twee lezingen: ‘Ik heb het verhaal gehoord van een familie die meteen een huis kon kopen van dat kindergeld. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?’

‘Dat kindergeld’ is de kinderbijslag met terugwerkende kracht waarop asielzoekers recht hebben na hun erkenning. Theo Francken treedt Jambon bij. Op zijn site schrijft hij: ‘Als je echt een uitzonderlijke casus wil dan spreek je over een koppel met vijf kinderen en vijf tot tien jaar in de asielprocedure. Dan kom je op bedragen van 80.000 – 160.000 euro en daarmee vind je op sommige plaatsen in Vlaanderen wel nog een huis. Ik ken dit concrete geval niet, maar het is – hoewel uitzonderlijk – perfect mogelijk.’ Een berekening van De Tijd komt, zelfs in een extreme situatie (vijf kinderen na twee jaar procedure), echter uit op maximaal 32.000 euro.

14. Juli 2020: onwaarheid over Erika Vlieghe

Vanaf de tweede week van juli begint het aantal coronabesmettingen opnieuw in sneltempo toe te nemen. De beslissing van de nationale veiligheidsraad op donderdag 23 juli om het wekelijks aantal toegestane contacten op 15 te houden, kreeg heel wat kritiek. In de studio van VTM Nieuws suggereerde Jambon dat virologe Erika Vlieghe, die aan het hoofd stond van de intussen opgedoekte werkgroep voor de exitstrategie, akkoord ging met die beslissing. In een interview met De Morgen ontkende Vlieghe dat met klem en dreigde ze met ontslag. Jambon heeft zich voor zijn uitspraken verontschuldigd aan Vlieghe en liet optekenen dat hij ‘de indruk had dat ze zich kon vinden in het globale akkoord’ dat werd gevonden. Op vraag van premier Sophie Wilmès (MR) bekleedt Vlieghe intussen nog een adviserende rol.

15. Augustus 2020: Chovanec

De Kamercommissie Binnenlandse Zaken kwam woensdag bij elkaar na het overlijden van de Slovaak Jozef Chovanec, die in 2018 op de luchthaven van Charleroi om het leven kwam na een hardhandig politieoptreden. Bevoegd minister Pieter De Crem (CD&V) liet in zijn verklaring optekenen dat het kabinet van zijn voorganger na de feiten op de hoogte was gebracht van de zaak. Niet alleen kreeg de omgeving van Jambon een verslag van het ministerie van Buitenlandse Zaken, enkele maanden later zou zijn kabinet de Slovaakse ambassadeur over de vloer hebben gekregen. Nochtans beweerde Jambon vorige week aan VTM Nieuws dat hij tot op dat moment nog nooit iets over de kwestie vernomen had. Of Jambon doelbewust gelogen heeft, is onduidelijk. Waarom hij als hoofd van het kabinet niet op de hoogte is van een ambassadeursbezoek evenmin.

16. Cateraars of niet?

Afgelopen zondag zei Jan Jambon op ATV dat ‘alles wat georganiseerd wordt in juli en augustus eigenlijk met een professionele organisatie moet gebeuren.’ Met cateraar voor een bijeenkomst met meer dan tien personen dus. Jambons aankondiging werd in Vlaanderen weinig warm onthaald.

Dinsdag verscheen de Vlaams minister-president bij Cooke & Verhulst waarin hij echter komaf maakte met de door hemzelf opgeworpen plannen: ‘Vanaf 9 juni, de eerst volgende datum waarop er verder versoepeld kan worden, gaan we tuinfeesten voor vijftig mensen toelaten – cateraar of geen cateraar, het doet er niet toe’, glimlachte Jambon.

Zowel CD&V-voorzitter Joachim Coens als diens Vooruit-evenknie Conner Rousseau konden Jambons aankondiging – enkel premier Alexander De Croo (Open VLD) en de andere minister-presidenten waren van de ommezwaai op de hoogte – weinig appreciëren omdat de kwestie nog niet volledig was afgeklopt.