‘Coronacrisis forceerde doorbraak in de formatie, maar de oplossing roept heel wat vragen op’

Professor Herman Matthijs staat stil bij de geboorte van Wimes II, een minderheidskabinet dat volmachten krijgt om de coronacrisis te bestrijden.

Dit land kent al sinds december 2018 een regering zonder een parlementaire meerderheid. Bovendien bestuurt ze in lopende zaken en werkt ze met voorlopige kredieten. Maar de Coronacrisis heeft blijkbaar een doorbraak geforceerd in de formatie. Het geboren politiek kind roept wel heel wat vragen op.

Maar eerst moeten we toch eens een aantal vragen stellen over deze crisis, waarvan niemand weet hoe lang ze gaat duren en hoe we ze ooit te boven zullen komen. De Chinezen hebben nooit de waarheid verteld in dit verhaal. Bovendien moet de Europese Unie de handel met China volledig herdenken. Er moet onmiddellijk terug een beleid komen van herlocalisatie naar Europa. Europa heeft zich de laatste decennia laten rollen in de zogezegde vrije geglobaliseerde wereldmarkt, waarin de EU-bedrijven werden getackeld door de staatsgeleide concurrenten uit de Volksrepubliek.

Europese Unie

Van enige aanpak door de EU-Commissie hebben we tot voor vandaag niets meer gehoord. Het laatste optreden van de EU in verband met België had te maken met Aalst carnaval. De solidariteit tussen de EU-landen is volledig zoek, in deze crisis en het is ieder voor zich. Meerdere Europese landen sloten de grenzen al voor andere leden van de EU, en zelfs Turkije ziet de EU-toeristen liever buiten dan binnen zijn grenzen.

Ook de rel met Turkije over de migratiestroom naar Griekenland geraakt maar niet opgelost. Dat dossier bewijst al jaren de zwakheid van de EU en de Schengenzone. Als men miljarden euro’s moet geven aan een derde land om de Schengengrenzen te bewaken, is men heel slecht bezig.

Aangezien de EU toch afwezig is in het coronadossier kunnen we beginnen met te stellen dat er in het EU-budget moet worden bespaard als gevolg van de Brexit. Dan moeten we die 1,3 miljard euro extra vanaf volgend jaar niet betalen. Zo geeft de EU een geschenk aan de Belgische schatkist.

Daarnaast is er nog de monetaire politiek van de Europese Centrale Bank (ECB). Terwijl de Amerikaanse centrale bank (FED) al zeer actief optreedt, is Frankfurt nog aan het nadenken. Als men de EU-economie snel terug op de been wil krijgen, zal men toch inventiever moeten zijn bij de ECB dan de afgelopen jaren met de monetaire financiering van de banken.

België

Wij krijgen hier dus met Wilmès II een minderheidskabinet (38 Kamerzetels op 150) dat volmachten krijgt om de coronacrisis te bestrijden. Daarmee wordt de Kamer buiten strijd gezet, maar in deze tijden dat men menselijk contact moet vermijden kunnen we dat zien als een daad van goed bestuur.

Wel zeer eigenaardig is dat al die partijen die niet in de regering zitten dat toelaten. Trouwens, wie gaat die volmachten controleren, en hoe? Het wordt ook een rare bedoening, zo’n echte regering die geen meerderheid heeft in de Kamer, en die door zeven andere politieke partijen wordt gesteund voor de aanpak van de Coronacrisis. Hoe gaat dat overleg gebeuren, want die zeven partijen behoren niet tot de regering? Het bureau van de Kamer is niet bruikbaar want daarin zitten ook de verstotenen, de PVDA/PTB en het Vlaams Belang. Met andere woorden: er zal toch een vorm van georganiseerd overleg moeten zijn tussen de ploeg-Wilmès en de zeven steunders.

Ook al opmerkelijk is dat men start voor drie maanden en dat dit kan verlengd worden met drie maanden. Dus op voorhand wordt er een houdbaarheidsdatum geplakt op Wilmès II. Wat als de zes maanden afgelopen zijn en de coronacrisis weg zou deemsteren? Wel, dan blijft de regering zitten zonder volmachten, want ze is een volwaardige regering als ze nu een parlementaire zegen krijgt. In oktober kan men de regering uitbreiden of wegstemmen of verder laten doen. Hier komt men dan wel erg dicht bij de Vivaldi-coalitie.

Begroting

Een ander vraagstuk is of Wilmès II nu verder doet met voorlopige kredieten of een echte begroting 2020 gaat opmaken? Als dit laatste gebeurt en wordt goedgekeurd, is er een volwaardige – weliswaar met minderheidskabinet – regering. Alleen is niet alles in de begroting gerelateerd aan deze coronacrisis. Zoals bijvoorbeeld of er meer geld komt voor migratie? Bovendien moet er nog een begroting 2019 worden opgemaakt én gestemd, en dat is nog een erfenis van de Zweedse-coalitie.

Maar de regering-Wilmès gaat dus vrij soepel geld kunnen uitgeven voor de bestrijding van de coronacrisis. Maar wat is de definitie daarvan? Dat er geld moet bijkomen voor medisch materieel wordt door de volledige Kamer gestemd. Maar wat met de gevraagde staatssteun aan Brussels Airlines? Er zal de grootste politieke onenigheid komen over het antwoord op de vraag wie er allemaal steun uit de federale schatkist kan krijgen. De wachtende rij is zeer lang: horeca, toerisme, sportevenementen en vele anderen.

Met andere woorden, over ‘Coronageld’ gaan er meestal tien partijen akkoord zijn om ‘Ja’ te stemmen. Maar voor de rest van het budget blijft het een stemming à la carte. Dat wordt een moeilijk verhaal. Op budgettair vlak moet er dus nog wat worden uitgeklaard. Wat gaat men bijvoorbeeld doen met de grootste uitgavenpost, de pensioenen met meer dan 50 miljard euro, die niet valt onder de ‘Coronaregeling’?

Want deze coronacrisis gaat alleen maar geld kosten en dat komt bovenop het reeds bestaande deficit van quasi 3 procent van het bbp. Maar de aanpak van de budgettaire problemen zijn ook uitgesteld tot na de zomer. Toch zullen de partijen ooit kleur moeten bekennen hoe ze het federaal deficit willen normaliseren.

Benoemingen

Kan deze nieuwe regering ook de benoemingsronde starten voor de federale administratie, federale politie, leger, justitie enzoverder? Het antwoord is ja, want de lopende zaken zijn gedaan. Even melden dat er op federaal vlak aardig wat topposities open staan. Maar daarover zal deze minderheidsregering wel in overleg moeten treden met de zeven steunende partijen of een deel daarvan. Dat kan ook snel een twistpunt van formaat worden.

Politiek

In ieder geval blijven de drie zittende partijen (MR, Open VLD en CD&V) aan de macht. Men kan in Franstalig België lol hebben met het feit dat de N-VA niet in de regering komt, maar geen enkele steunder komt in de regering. Dat betekent dat alle federale kabinetten verdeeld blijven over de MR, Open VLD en het CD&V en daar zullen niet alle zeven steunende partijen mee kunnen juichen.

De MR is de grote winnaar van dit weekend. Na een serieus verlies in mei 2019 en geen geweldige peiling in het afgelopen weekend, het bemachtigen van het EU-commissariaat en het EU-Raadsvoorzitterschap, behoudt deze partij met haar posterboy-voorzitter Georges-Louis Bouchez liefst zes ministers en de Wetstraat 16. Maar als de coronacrisis uit de bocht vliegt inzake de opvang van zieken, een complete shutdown enzovoort, dan is de politiek-electorale factuur wel voor de drie besturende partijen. Dus een positie als steunende partij kan ook zijn voordeel hebben in de nabije periode.

Conclusie

De ruzies van de laatste dagen en weken over de federale regeringsvorming hebben diepe wonden geslagen tussen diverse van de tien politieke partijen. De gevolgen zullen nog lang nazinderen en gaan zeker wegen op het bestuur van deze minderheidsregering. Op naar het vervolg van deze ongeziene crisis, de peilingen van juni-september, en dan na de zomer terug naar lopende zaken? Verder doen met volmachten? De regering uitbreiden met andere partijen? Of dan toch naar nieuwe federale verkiezingen in de herfst van 2020? De bladeren zijn dan toch aan het vallen.