Vandaag begint PS-voorzitter Elio Di Rupo aan de formatie van een Waalse regering. De vraag is in welke mate de gewezen premier de federale regeringsvorming afwacht. Hoe dan ook kan Di Rupo, net als vijf jaar geleden, de coalitievormingen in heel het land doen losbarsten.
Een werkdag van een premier kan er soms vreemd uitzien. Op het moment dat volgens La Libre Belgique de naam van Charles Michel (MR) de ronde doet als ‘reserve-kandidaat’ om Donald Tusk op te volgen als voorzitter van de Europese Raad, moet de eerste minister op de koffie bij zijn grote rivaal Elio Di Rupo (PS).
Drie dagen na de verkiezingen begint Di Rupo, als voorzitter van de grootste Waalse partij, met zijn consultaties om een Waalse regering op de been te brengen. Later op de dag moet Michel trouwens naar dat andere PS-boegbeeld, Laurette Onkelinx, voor de gesprekken voor een Brusselse regering.
Maar eerst Wallonië dus. Met 26 procent van de stemmen bevestigde de PS het marktleiderschap op links. Ecolo won weliswaar bijna 6 procentpunten, maar blijft met 14,5 procent in de schaduw van de ex-premier. De grote winnaar, PTB, komt met een eindresultaat van 13,7 procent wel erg dicht bij de ecologisten. Het verschil in zetels in het Waals parlement bedraagt slechts 2.
Toch wordt algemeen aangenomen dat de marxisten uit de boot zullen vallen in de formatie. Niet alleen omdat gesprekken tussen PS en PTB na de gemeenteraadsverkiezingen in Brussel en Charleroi faliekant mislukten, maar ook omdat PTB niet lijkt aan te sturen op regeringsdeelname. Bovendien is Ecolo niet happig om die coalitie te depanneren.
Zonder de marxisten blijven er niet gek veel opties over. Een belangrijke factor is de mate waarin PS en Ecolo zich aan elkaar vasthechten. Een combinatie van de grootste partij en een groeiende partij is niet ongewoon. Inhoudelijk staan de twee dicht bij elkaar. En gedurende de campagne was Di Rupo poeslief voor zijn groene collega’s.
Bovendien lijken beide elkaar al lang te hebben gevonden in Brussel. Het lijkt een kwestie van tijd voordat PS, Ecolo en Défi hun krabbel zetten onder een Brussels bestuursakkoord. De drie partijen halen een ruime meerderheid.
Persona non grata
Maar van Défi is geen sprake in het Waals parlement. Tegelijkertijd behaalt een combinatie van PS en Ecolo te weinig zetels.
In eerste instantie werd volop gekeken naar de CDH van nieuwkomer Maxime Prévot. De Franstalige christendemocraten zijn van oudsher wat progressiever dan hun Vlaamse tegenhangers. Bovendien geniet Prévot nog krediet bij Di Rupo. Dit in tegenstelling tot zijn voorganger Benoît Lutgen, die persona non grata is bij de socialisten omdat hij het waagde om hen binnen de Waalse regering in 2017 in te ruilen voor grote rivaal MR.
PS-Ecolo samen in zee met de liberalen? Dat ligt gevoelig.
Maar volgens Franstalige media hebben de christendemocraten geen zin om te regeren. CDH deed het weliswaar minder slecht dan gedacht, maar met een verlies van meer dan 4 procentpunten en drie zetels kan Prévot toch niet tevreden zijn. Het partijbureau hintte maandag dan ook op een oppositiekuur. Enkel een maandenlange impasse zou de verantwoordelijkheidszin alsnog kunnen aanwakkeren.
Met het wegvallen van CDH komt onvermijdelijk de MR van Charles Michel in beeld. Die partij vreesde enorme verliezen, maar strandde uiteindelijk op een zucht van de 22 procent. Een verlies van meer dan 5 procentpunten, maar toch minder slecht dan verwacht.
PS-Ecolo samen in zee met de liberalen? Dat ligt ook gevoelig. De bitsheid tussen MR en Ecolo scheerde ongeziene toppen tijdens de campagne. Denk maar aan het beruchte filmpje van oud-minister Sabine Laruelle (MR), die op basis van een bedenkelijk scenario duidelijk wilde maken dat Ecolo vlees zou gaan belasten. Een onwaarheid, maar het beeld van Ecolo als belastingpartij bleef plakken.
Sowieso zou MR het moeilijk kunnen verkroppen om op socio-economisch vlak met Ecolo én PS samen te werken. Na de afscheuring van dissident Alain Destexhe (die in Wallonië overigens slechts 1,5 procent haalde), ging de partij door een identiteitscrisis. Was de MR nu links of rechts? Die discussie is nog lang niet beslecht, maar zeker is dat de samenwerking met twee linkse partijen als PS en Ecolo door een groot deel van het partijkader niet zal worden gesmaakt.
Naar een complete impasse dan? Niet noodzakelijk. De koppeling tussen PS en Ecolo is er vooralsnog niet. Niets staat Di Rupo in de weg om zijn groene collega’s links te laten liggen om MR in zijn hart te sluiten. Beide partijen doorzwommen al meerdere woelige wateren.
Bovendien is het een aantrekkelijke piste omwille van de postenverdeling. Waarom het aantal ministers onder drie partijen spreiden als het onder twee kan? Voor een partij als de PS wegen de ministerportefeuilles erg zwaar door.
Wat wel een groot probleem voor MR kan worden, is de druk die PS ter linkerzijde voelt. Ecolo en PTB zitten in de lift en vreten aan de machtsbasis. Di Rupo zal niet anders kunnen dan zeer linkse recepten uitproberen. In hoeverre gaat Michel zich dubbelplooien om aan die verzuchtingen te voldoen?
En dan is er opnieuw Brussel. Zal MR mordicus eisen dat het in de gewestregering belandt? PS kan Ecolo in theorie inruilen voor Défi en een coalitie PS-MR-Défi op de been brengen. Maar dan lijken Laurette Onkelinkx en huidig minister-president Rudi Vervoort echt wel te botsen met de zeer linkse verkiezingsuitslagen in de hoofdstad.
Premier Alexander De Croo
In elk geval heeft Di Rupo zijn vinger dicht bij het uiterste dominosteentje. Een tikje, en de kettingreactie aan regeringsvormingen kan beginnen.
Dat was ook vijf jaar geleden het geval. Na slechts elf dagen vonden PS en CDH elkaar in Wallonië. Vertaald naar vandaag zou die regeringsvorming al op 6 juni klaar moeten zijn.
Het blok PS-MR zou in zee kunnen gaan met een Vlaams-Zweedse coalitie van N-VA, CD&V en Open VLD.
Dat akkoord zette toen alles in gang. In Vlaanderen vielen N-VA en CD&V elkaar in de armen. Open VLD zou zich pas veel later in die omhelzing murwen. Daarnaast was de Waalse uitsluiting van Charles Michel vernederend genoeg dat hij het lef opbracht om als enige Franstalige partij in de regering te stappen.
Alle ogen gericht op Wallonië dus. De coalitievorming daar zal eveneens beslissend zijn voor de nakende federale impasse. Als PS inderdaad kiest voor Ecolo, dan bemoeilijkt dat enorm veel. Dan past N-VA voor federale regeringsdeelname – toch zeker als het confederalisme niet wordt uitgevoerd.
Daardoor wordt besturen zonder Vlaamse meerderheid een must. Maar waarom zouden CD&V en Open VLD het zien zitten om samen met SP.A en Ecolo in zo’n uiterst linkse regering te stappen? De interne verscheuring van die traditionele partijen zou om de hoek loeren.
Klikt PS zich echter vast aan MR, dan ziet het er plots heel anders uit. Di Rupo zal weliswaar nog steeds een struikelblok vormen. Maar de PS-voorzitter kan zich evengoed nestelen in het Elysette en zich opwerpen als Waals minister-president.
Het blok PS-MR heeft een ruime meerderheid aan Franstalige kant. Een federale Bourgondische coalitie van N-VA, Open VLD, MR, SP.A en PS heeft ook federaal een comfortabele meerderheid.
Maar zo makkelijk is het niet. Naast quasi onoverbrugbare inhoudelijke problemen tussen N-VA en rood, is er nog het euvel van de premier. Want in die Bourgondische formatie is de socialistische familie de grootste. Zal N-VA ooit een premier Paul Magnette aanvaarden met een gloriërende Vlaams Belang-fractie van 18 zetels groot naast zich? En vindt iemand premier John Crombez geloofwaardig?
Er is nog een andere optie. Zo zou het blok PS-MR ook in zee kunnen gaan met een Vlaams-Zweedse coalitie van N-VA, CD&V en Open VLD. Die laatste drie zijn de gedoodverfde coalitiepartners in de Vlaamse regering, zeker als het cordon sanitaire overeind blijft.
Vanuit een soort ‘confederale logica’ zouden beide gewestregeringen samenkomen op het federale niveau. Maar of die combinatie überhaupt kan samenwerken, is een ander paar mouwen. De PTB/PVDA-fractie van 12 Kamerleden kan rustig achterover leunen en haar stemmen tellen, tot afgrijzen van de PS.
Nog een probleem in zo’n Zweeds-paarse coalitie is opnieuw het premierschap. Want in deze formatie is plots de liberale familie de grootste. Een doorstart van premier Michel? Premier Gwendolyn Rutten? Premier Alexander De Croo? Of toch maar een christendemocraat het veld insturen?
Een hoofdbreker van olympisch niveau. Maar hoe dan ook bepaalt Elio Di Rupo vanaf vandaag een aanzienlijk deel van de spelregels.
Verkiezingen 2019
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
