Factcheck: nee, mondmaskers veroorzaken geen zuurstoftekort en geen kanker

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Een bericht op sociale media stelt dat mondmaskers kanker zouden veroorzaken. Dat klopt niet. Aan de oorsprong van de claim ligt een oude meme die gebaseerd is op een verkeerde interpretatie van het werk van de Duitse kankeronderzoeker Otto Hamburg. In het begin van de coronacrisis koppelden socialemediagebruikers die foute interpretatie aan het dragen van mondmaskers.

Op 29 april plaatst een Nederlander onderstaand bericht op zijn Facebookpagina. Het wordt 84 keer gedeeld en bereikt 4100 mensen.

Zuurstoftekort

In het eerste deel van zijn post uit de man kritiek op de mondmaskerplicht in Nederland, en op de burgers die de maskers dragen. ‘Van een mondkapje krijg je zuurstoftekort’, schrijft hij. Die claim circuleert al langer op sociale media en werd vorig jaar al door twee longartsen weerlegd in een factcheck van Knack.

Op hun respectievelijke websites weerleggen ook de American Lung Association, de University of Maryland Medical System, de Ohio State University Wexner Medical Center en het Mayo Clinic Health System de bewering dat het dragen van een mondmasker zou leiden tot een beperkte zuurstofopname, zo lezen we in een factcheck van Reuters van oktober 2020.

Warburg

Het tweede deel van de Facebookpost bestaat uit een afbeelding met als titel: ‘De grondoorzaak van kanker’. Daaronder lezen we: ‘Dr. Otto Heinrich Warburg, 1931 Nobelprijswinnaar’. Ernaast staat een foto van de man.

Otto Heinrich Warburg heeft in 1931 de Nobelprijs voor Geneeskunde gewonnen, zo lezen we op de website van het Nobelprijscomité. De Duitse wetenschapper kreeg de prijs voor zijn onderzoek naar de oorsprong van kankercellen.

De afbeelding bevat nog een aantal citaten: ‘Alle vormen van kanker worden gekenmerkt door twee basisvoorwaarden: acidose en hypoxia (zuurstofgebrek)’, ‘Kankerweefsels zijn zuur, terwijl gezonde weefsels alkaline zijn’ en ‘Ontneem een cel gedurende 48 uur 35% van zijn zuurstof en hij kan kanker worden.’

Dat is veel in één keer. Wat klopt ervan en wat niet? We doorlopen de claims.

Acidose is een aandoening waarbij het zuurgehalte in het bloed te hoog is. ‘Alkaline’ betekent ‘basisch’ (het tegenovergestelde van zuur).

Over mondmaskers wordt in de meme niets gezegd. Varianten van de afbeelding, die ook bestaan in het Engels, gingen ook al voor de coronacrisis viraal op sociale media, zoals blijkt uit een factcheck van Politifact van juli 2019, die onderstaande post onder de loep nam.

‘Iedere persoon met kanker heeft een te hoge zuurtegraad’ en ‘Dr. Otto Warburg won de Nobelprijs voor het bewijzen dat kanker niet kan overleven in een basische, zuurstofrijke omgeving, maar gedijt in een zure, zuurstofarme omgeving’, stelt de post die PolitiFact onderzocht.

Die stellingen blijken niet accuraat. Otto Warburg heeft inderdaad de Nobelprijs gewonnen in 1931, maar de conclusie van het onderzoek waarvoor hij die prijs kreeg, is een stuk complexer dan wat de afbeelding zegt.

Volgens de website van het Nobelprijscomité heeft Warburg onder meer aangetoond dat kankercellen niet noodzakelijk in een zure, zuurstofarme omgeving ontstaan, maar dat ze in zo’n omgeving wel gedijen, én dat ze een omgeving met een laag zuurstofgehalte en een hoge zuurtegraad helpen creëren.

‘Kwaadaardige tumoren hebben meestal een laag zuurstofgehalte, maar dit wil niet zeggen dat het hele lichaam van de kankerpatiënt zuur is. En het betekent al helemaal niet dat de zure omgeving of het lage zuurstofgehalte de kanker zou hebben veroorzaakt’, vertelde kankeronderzoeker Ted Gansler van de American Cancer Society in juli 2019 aan de factcheckers van PolitiFact als reactie op de toen circulerende meme.

Mondmaskers

Sinds het dragen van mondmaskers wordt aangeraden of verplicht vanwege de coronapandemie, circuleren er verschillende claims en afbeeldingen waarin het dragen van mondmaskers wordt gekoppeld aan het ontstaan van kanker.

Die claims, die onder meer de factcheckers van Fact Your Check en van Reuters ondertussen hebben weerlegd, zijn gebaseerd op de al meermaals weerlegde stelling dat het dragen van een mondmasker tot een zuurstoftekort zou leiden. Dat zuurstoftekort zou een te hoge zuurtegraad in het lichaam als gevolg hebben, wat dan weer kanker zou veroorzaken. Maar dat is dus niet het geval.