Factcheck: Nee, het dragen van een chirurgisch mondmasker is niet schadelijk voor de gezondheid

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens een vaak gedeeld Facebookbericht zou het dragen van een chirurgisch mondmasker tot ernstige gezondheidsklachten kunnen leiden. Daar bestaat geen wetenschappelijk bewijs voor.

In onderstaand Facebookbericht wordt beweerd dat dragers van ‘eenvoudige beschermingsmaskers’ veel meer uitgeademde CO₂ zouden inademen, wat zou leiden tot ‘vermoeidheid, snellere ademhaling, onregelmatigheden in het hart, gebrek aan concentratie, slechtere fijne motoriek’. Dit zou volgens de auteur van het bericht de conclusie zijn van een proefschrift van de Technische Universität München uit 2005. Bij het bericht hoort een foto van een mondmasker in zwarte stof, met daarop het woord ‘Maulkorb’. Dat is Duits voor ‘muilkorf’.

Hetzelfde bericht, maar dan vergezeld van een foto van een chirurgisch mondmasker, vinden we terug in de openbare Nederlandse Facebookgroep ‘Nationale Bond tegen Overheidszaken (Forum)’, waar het veelvuldig wordt gedeeld. Soortgelijke berichten over de vermeende risico’s van mondmaskers circuleren ook op grote schaal in andere landen, onder meer in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, en werden eerder al door factcheckers weerlegd.

‘Klassieke chirurgische mondneusmaskers worden in ziekenhuizen al jarenlang gebruikt en over het algemeen goed verdragen’, zegt Sarah Loof, longarts bij het AZ Maria Middelares in Gent en AZ Sint-Vincentius in Deinze. ‘Voor zover ik weet, leidt het dragen van een mondmasker niet tot gezondheidsklachten, op wat irritatie achter de oren na, door de wrijving bij het langdurig dragen.’

Butz

Het proefschrift waarnaar de auteur van de Facebookpost verwijst, heet voluit ‘Ruckatmung von Kohlendioxid bei Verwendung von Operationsmasken als hygienischer Mundschutz an medizinischem Fachpersonal’ en is het werk van Ulrike Butz, die er in 2005 op afstudeerde als arts.

De studie onderzocht de hypothese dat het dragen van een chirurgisch masker een accumulatie van koolfstofdioxide (CO₂) onder het masker veroorzaakt, die de drager dan opnieuw inademt, wat tot een stijging van de hoeveelheid CO₂ in het bloed leidt.

Aan het onderzoek namen vijftien gezonde mannelijke proefpersonen deel. Dertig minuten lang droegen zij een strak aangespannen, perfect passend masker. Vijf minuten later werden de CO₂-concentratie en de zuurstofverzadiging in hun bloed, hun ademfrequentie en hun hartslag gemeten.

Butz stelde inderdaad een beperkte opeenhoping van CO₂ onder de chirurgische maskers en een verhoging van de CO₂-concentratie in het bloed van de proefpersonen vast. Een versnelde ademhaling of een verminderde zuurstofconcentratie in het bloed werd bij de proefpersonen niet gemeten.

Doorlaatbaar

Wanneer we inademen, neemt ons lichaam zuurstof (O₂) op. Die zet het lichaam om in koolfstofdioxide, die we vervolgens uitademen. ‘Uit verschillende studies kan ik inderdaad opmaken dat een beperkte hoeveelheid uitgeademde CO₂ zich achter een mondmasker zou kunnen opstapelen en dus opnieuw zou kunnen ingeademd worden’, zegt Sarah Loof.

In welke mate de CO₂ zich achter het masker kan opstapelen, is volgens Loof afhankelijk van het type masker en van de ‘fitting’. Om aan de Europese normen te voldoen, moeten chirurgische mondmaskers gemaakt zijn van materiaal dat zowel zuurstof als koolstofdioxide doorlaat, terwijl ze uiteraard wel beschermen tegen aerosolpartikels met (corona)virusdeeltjes. ‘De precieze mate van doorlaatbaarheid kan echter variëren van stof tot stof’, zegt Loof.

Vochtig

‘Uit ervaring weten we wel dat een masker vochtig wordt na langdurig gebruik. Daardoor vermindert de luchtdoorstroming en wordt het voor de drager moeilijker om te ademen. Een nat masker beschermt ook minder goed tegen druppels en spatten. Vandaar het advies om een masker te vervangen wanneer het vochtig wordt of nadat het enkele uren is gedragen.’

‘Belangrijk om weten is ook dat een mondmasker nooit 100 procent lekvrij aansluit, waardoor er opzij, bovenaan en onderaan een beperkte vrije ruimte is waarlangs extra ventilatie mogelijk is.’

Bloedwaarden

Een opeenhoping van koolfstofdioxide onder het masker leidt volgens Loof niet noodzakelijk tot verhoogde CO₂-waarden in het bloed. ‘Recentere studies met CO₂-metingen bij chirurgen tijdens een ingreep tonen een verlaagde CO₂-concentratie in het bloed aan en bevestigen dus niet de resultaten van de eerder beknopte studie van Butz. Volgens de recente literatuur worden verhoogde CO2-concentraties in het bloed enkel geregistreerd na het langdurig en ononderbroken dragen van een perfect passend masker.’

Loof wijst er verder op dat het lichaam de capaciteit heeft om probleemloos een stijging van de CO₂-concentratie in het bloed te compenseren, en dat de verhoging van de CO₂-waarden al significant moet zijn om ernstige symptomen uit te lokken. ‘Een matige verhoging van de CO₂-concentratie in het bloed kan hoofdpijn veroorzaken, een sterke verhoging zou kunnen leiden tot sufheid of slaperigheid.’

Het dragen van een chirurgisch mondneusmasker kan sommige mensen wel een beklemmend gevoel geven, weet Sarah Loof. ‘Maar ook dat zal niet leiden tot de klachten die de auteur van het Facebookbericht beschrijft. Als iemand angstig wordt en daardoor gaat hyperventileren, dan daalt net de CO₂-concentratie in het bloed.’

Longziekte

Wat met mensen met een verminderde longfunctie of een andere longziekte? Sarah Loof: ‘Patiënten met een ernstige aantasting van de longen hebben vaak een verhoogd risico op luchtweginfecties. Het is absoluut aangewezen dat ook zij een mondmasker dragen. Omdat veel longpatiënten chronisch een benauwd gevoel ervaren, kan het dragen van een masker voor hen wel extra beklemmend aanvoelen.’

‘Wie een chronisch verhoogde CO₂-concentratie in het bloed heeft en een slechtwerkend compensatiemechanisme, zou in theorie sneller in de problemen kunnen komen door een bijkomende CO₂-stijging. Maar het is dus nog onvoldoende bewezen dat de opstapeling van CO₂achter het masker tot verhoogde CO₂-waarden in het bloed leidt.’