Factcheck: nee, het klopt niet dat drie mensen een ‘aanval’ kregen in het Genkse vaccinatiecentrum

We zoeken uit wat er precies is gebeurd. Om te beginnen gaan we na of de foto’s inderdaad gemaakt zijn in het vaccinatiecentrum van Genk. Het vaccinatiecentrum voor de gemeenten Genk, As en Zutendaal is gevestigd in de Limburghal.

De foto’s in de Facebookpost blijken inderdaad op die locatie gemaakt. Wanneer we ze vergelijken met de foto bij een artikel in Het Laatste Nieuws van 27 mei 2021, herkennen we dezelfde hangplanten, dezelfde dakstructuur en dezelfde vloerbekleding.

Persbericht

Op 18 juni 2021, de dag na het verschijnen van de Facebookposts, publiceerden het vaccinatiecentrum en de gemeenten Genk, Zutendaal en As een persbericht met als titel ‘Vaccinatiecentrum As-Genk-Zutendaal bereidt zich voor op warme zomerdagen’.

De eerste paragraaf van het communiqué luidt als volgt: ‘De voorbije dagen zijn er heel wat inspanningen geleverd om het vaccinatieproces voor de medewerkers en de burgers zo aangenaam mogelijk te maken. Er werd extra water voorzien voor iedereen, stewards werden ingezet voor het rondbrengen van koele, vochtige doekjes en de ventilatie werd aangepast. De medewerkers konden op extra water, frisdrank en fruit rekenen. Daarnaast zijn er ook meer mensen ingezet om iedere medewerker van extra pauze te voorzien. Ondanks alle bijkomende maatregelen hebben de huidige temperaturen ervoor gezorgd dat sommige mensen zich onwel voelden en extra medische ondersteuning vroegen, waarna men zich snel weer beter voelde.’

Flauwgevallen

Het bericht zegt niet op welke dag die mensen onwel werden. Aan de telefoon bevestigt vaccinatiecentrum-verantwoordelijke Roel Vandewal dat op 17 juni drie mensen zijn flauwgevallen in het vaccinatiecentrum. Van een ‘aanval’ was volgens Vandewal echter geen sprake, en de betrokkenen waren snel hersteld. ‘We hebben die mensen ter plaatse de nodige verzorging gegeven. Kort daarna voelden ze zich weer beter. Ze zijn alle drie zonder hulp naar huis kunnen vertrekken.’

In een telefoongesprek met Knack bevestigt ook dokter Harrie Dewitte, medisch expert van het vaccinatiecentrum, dat op 17 juni drie mensen zijn flauwgevallen in de Limburghal. ‘Ik heb die mensen verzorgd en heb vastgesteld dat het bij alle drie ging om vasovagale syncope, dat is de medische term voor flauwvallen. Klassieke factoren die flauwvallen in de hand werken zijn vermoeidheid, stress, emoties, angst en warmte.’

Angst voor de naald

‘Het gebeurt wel vaker dat iemand die een spuit krijgt, flauwvalt’, legt Dewitte uit. ‘Dat is niet zozeer een reactie op het vaccin, maar een gevolg van het feit dat veel mensen wat gespannen zijn wanneer ze een prik krijgen. Behoorlijk wat mensen zijn zelfs ronduit bang voor een spuit, wat er ook in zit. Het is een fenomeen dat iedere dokter kent.’

‘In 2010’, zegt dokter Dewitte, ‘schreef het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde dat vasovagale syncope (flauwvallen) de meest voorkomende oorzaak is van kortdurend bewustzijnsverlies, en dat dit vooral op jonge leeftijd een frequent probleem is. Precies die jongere leeftijdsgroep is nu aan de beurt voor de vaccinaties.’

Dewitte: ‘Dat het op 17 juni erg warm was, heeft ook een rol gespeeld. Bij hoge temperaturen zetten de bloedvaten uit, waardoor je makkelijker een bloeddrukval krijgt, wat de kans op flauwvallen vergroot.’ Volgens de weersite Accuweather bedroeg de maximumtemperatuur op 17 juni in de regio Hasselt 31 graden.

Dat drie mensen kort na elkaar flauwvielen, wijst volgens dokter Dewitte op het in de medische literatuur beschreven ‘massa-effect’. ‘Je krijgt een kettingreactie: één persoon valt flauw en die krijgt navolging. Dat is een bekend fenoneen dat ook bij studenten geneeskunde is aangetoond in experimenten waarbij men bloederige details toonde van bijvoorbeeld een bevalling.’ Een artikel in The Guardian beschrijft een dergelijk fenomeen in een Britse school in 2015.

Geen shock

Dokter Dewitte benadrukt dat de patiënten die flauwvielen geen van de bekende bijwerkingen van het coronavaccin vertoonden zoals kortademigheid of een anafylactische shock. Een anafylactische shock of anafylaxie is volgens de website Gezondheid en Wetenschap een ernstige allergische reactie, die snel kan evolueren naar een levensbedreigende situatie, en die vaker voorkomt bij mensen bij wie al een andere allergie is vastgesteld. ‘Zo’n instant allergische reactie op het vaccin is een uiterst zeldzame bijwerking’, zegt Dewitte. ‘Wanneer ze zich voordoet, dan moet de patiënt adrenaline ingespoten krijgen.’

‘Met de term “aanval” alluderen de Facebookberichten op zo’n anafylactische shock’, zegt dokter Dewitte. ‘Wij hebben die bijwerking in ons vaccinatiecentrum nog niet gezien, en andere centra ook niet, voor zover ik weet.’

Dat na vaccinatie een wachttijd van 15 minuten wordt voorzien, is volgens dokter Dewitte precies om mogelijke allergische reacties zoals zo’n anafylactische shock te kunnen opsporen en behandelen, en niet voor mensen die zouden kunnen flauwvallen. ‘Wel integendeel’, zegt Dewitte, ‘want samen met honderd anderen in één ruimte wachten is eigenlijk niet ideaal als je flauwvallen wilt vermijden. Maar we kunnen niet anders omdat we de mensen na hun prik wel even in het oog willen houden.’

Conclusie

Op 17 juni kregen in het vaccinatiecentrum Limburghal in Genk drie mensen een ‘aanval’ na hun coronaprik, zo stellen berichten op Facebook. Dat klopt niet. Die dag zijn in het vaccinatiecentrum wel drie mensen flauwgevallen, maar dat was geen bijwerking van het vaccin, eerder een gevolg van de combinatie van spanning en hitte. We beoordelen het bericht daarom als eerder onwaar.