Anderlecht onder de loep: hoe staat het met ’trust the process’?

Elke week neemt Sport/Voetbalmagazine een Belgische club onder de loep. We kijken terug op de lessen van het voorbije seizoen en blikken vooruit op de (transfer)plannen voor het komende jaar. Deze aflevering: hoe Anderlecht van de regen in de drop belandde, maar de hemel eindelijk lijkt op te klaren.

Anderlecht was dit seizoen niet uit het nieuws weg te slaan, vooral dan in negatieve zin. Naast de langdradige soap van verschuivingen in het organigram, kende RSCA met de 8^ste plaats ook sportief gezien zijn slechtste seizoen sinds 1937/38. Vooroorlogs noemen we dat. De 5 op 21 in de eerste 7 wedstrijden was zelfs al geleden van 1927/28, bijna 100 jaar geleden dus.

En toch leek niemand daar echt door verrast, want de dalende trend was al een tijd ingezet. Onder de controversiële René Weiler pakte Anderlecht nog wel de landstitel in 2017 (voor het eerst in drie jaar tijd) met Tielemans, Hanni, Dendoncker en Teodorczyk als uitblinkers. Maar ook toen al leefde het gevoel dat Anderlecht in een neerwaartse spiraal zat.

Nog geen vier maanden na het kampioenschap mocht Weiler al beschikken. Een 9^de plaats in het klassement was beneden het niveau van paars-wit. Hein Vanhaezebrouck, net ontslagen bij AA Gent, kreeg de kans om met ‘zijn’ systeem weer de oude glorie van Anderlecht te doen herleven. Hij parkeerde RSCA na enkele pieken (6 zeges in de eerste 8 matchen) en dalen (zoals de 5-0-nederlaag op Club Brugge) nog op een derde plaats.

In het daaropvolgende seizoen 18/19 begon Anderlecht wervelend aan de competitie, met 4 overwinningen en 13 goals in 4 matchen. De aanvallende productie daalde echter snel en hoewel Sporting tegelijkertijd ook minder kansen weggaf, gingen de resultaten bergaf. Een 1 op 12 tegen STVV, Genk, Charleroi en Cercle Brugge bleek de druppel. Nochtans was de verhouding tussen de gecreëerde kansen en de doelpogingen tegen positiever dan het seizoen voordien. Onder Fred Rutten kwam er kortstondig wat beterschap, maar in de play-offs ging Anderlecht volledig onderuit, kon het maar één keer winnen (met Belhocine als coach) en eindigde het als zesde en laatste. Geen Europees voetbal voor het eerst in 56 jaar voor de recordkampioen.

Dit seizoen ging RSCA op diezelfde dramatische trend verder. Anderlecht gaf bij de vleet kansen weg en creëerde zelf nauwelijks wat. Gevolg: slechts 1 zege in de eerste 9 speeldagen. Meteen het einde van Simon Davies als handpop van ‘inspirator’ Kompany. Frank Vercauteren nam over en bracht stabiliteit. Eerst in het verdedigende compartiment en naar het einde van het seizoen toe was er ook offensief progressie merkbaar.

Over de afgelopen drie seizoenen beschouwd, kende de aanvallende productie een serieuze daling (paarse stippellijn). Tegelijkertijd bleef de verdedigende prestatie quasi stabiel (witte stippellijn). Maar gemiddeld 1,5 Expected Goals tegen per wedstrijd blijft veel te veel om mee te dingen naar de titel, laat staan de Europese tickets.

Vercauteren als keerpunt

Als we verder inzoomen op het afgelopen seizoen, is er een duidelijke trendbreuk zichtbaar vanaf het aantreden van Vercauteren. Anderlecht begon achterin steeds minder weg te geven en ook voorin kwam er beterschap qua (aantal en kwaliteit van de) doelpogingen, al bleef dat een wisselvallige stijging.

Toch was het aanvankelijk niet de verdediging waar het schoentje knelde, ook al presteerde die maar gemiddeld. Van bij het begin scoorde Anderlecht gewoonweg minder dan het creëerde (en dat was al niet om over naar huis te schrijven). Aan de competitie beginnen zonder een echte (fitte) spits, bleek een dure vergissing van Kompany en co. Paars-wit maakte 3 goals in de eerste 5 matchen, terwijl er gemiddeld gezien 8 doelpunten verwacht konden worden op basis van hun kansen.

Het experiment met Gerkens als een soort valse 9 mislukte volledig (ook al omdat hij probeerde te spelen als een gewone spits, wat hij niet is). Op het einde van het seizoen wist Anderlecht plots wel de goal staan, met 16 goals in de laatste 3 matchen. Toch werkten Roofe en co in totaal slechts met een gemiddelde efficiëntie hun kansen af, want het totaal aantal goals was niet hoger dan de Expected Goals.

Op verdedigend vlak kenden de jongens van Kompany een moeilijke start. Maar naarmate het jaar vorderde, slikte Anderlecht consequent minder tegendoelpunten dan te verwachten viel op basis van hun doelpogingen tegen. Een pluim dus voor Hendrik Van Crombrugge. Tegelijkertijd moet Anderlecht wel schaven aan zijn verdediging (die qua aantal tegendoelpunten de derde beste was na Club en Charleroi), want zo’n statistische ‘overperfomance’ is moeilijk vol te houden. Ook op het einde van het seizoen bleef Anderlecht te veel kansen weggeven.

De komst van Vercauteren zorgde ook op tactisch vlak voor een stijlbreuk. Weg met de inverted wingbacks, weg met het opbouwen tot in het extreme en niet te veel hoge pressing meer. Wel realistischer voetbal. Na de winterstop vonden Kompany en Vercauteren een soort compromis. Er werd weer iets meer gevoetbald en meer hoog druk gezet zonder dat het aantal gecreëerde kansen daaronder moest lijden.

En die aanpak van Vercauteren heeft gewerkt. Als we een klassement maken vanaf het aantreden van Vercauteren staat Anderlecht vierde, met de meest gescoorde goals bovendien (samen met AA Gent). Toch wat licht aan het einde van de tunnel dus.

Shoppen zonder portemonnee

De precaire financiële situatie bij Anderlecht is bekend. Geen wonder ook als je ziet welke spelers nog altijd op de loonlijst staan, maar op het veld niet meer meetellen. Didillon, Sanneh, Sá, Vranjes, James Lawrence, Milic, Nkaka, Saief, Bakkali, Trebel, Thelin, Gerkens, Adzic, Abazaj,… Dat is meer dan een elftal. RSCA zou toch nog zo’n 5 miljoen euro in kas moeten hebben om te besteden aan nieuwe spelers. Een linksback, een centrale verdediger, een vleugelaanvaller en een verdedigende middenvelder zijn daarbij de prioriteit. Een nieuw legioen huurspelers zonder doorverkoopwaarde zoals Pjaca en Joveljcic wil het nieuwe bestuur liever vermijden.

In youth we trust blijft ook komend seizoen de leuze, ook al omdat er dus geen geld is om grote namen binnen te halen. Afgelopen seizoen had Anderlecht met afstand de jongste ploeg in de Jupiler Pro League. Zes keer was de basiself gemiddeld jonger dan 22 jaar. Het record: thuis tegen Charleroi (0-0) met 21,4 jaar. Enkel Van Crombrugge en Roofe waren toen ouder dan 25. Tegelijkertijd kleurt paars-wit daardoor ook erg Belgisch. Van de 34 spelers die in actie kwamen (enkel Cercle gebruikte er meer, 36) had 65% een Belgisch paspoort (enkel KV Mechelen doet beter met 68%).

Toch blijft het bij een aantal eigen opgeleide spelers de vraag wat Anderlecht met hen van plan is. Doku, Sambi Lokonga, Verschaeren en Amuzu zijn zo goed als zeker van hun (basis)plaats. Kana, Dewaele en Sardella verzamelden vooral in het begin van het seizoen veel speelminuten, maar verzeilden daarna om verschillende redenen op de bank. Het contract van die laatste moest en zou verlengd worden, maar op welke positie wil Kompany hem inzetten? Opnieuw als stoplap op rechts of linksachter? Want als centrale verdediger, Sardella’s beste positie, is hij na Kompany, Cobbaut, Kana en mogelijk Luckassen pas vijfde keus. Al zou Cobbaut, de enige linksvoetige centrale verdediger, bij een goed bod wel mogen vertrekken. Hetzelfde geld voor Dewaele. Anderlecht durft zijn talenten te verkopen voor een stevige duit als ze niet in het systeem passen, dat bewijst het vertrek van Alexis Saelemaekers.

Op het middenveld zit Anderlecht nog altijd zonder een echte ‘6’. Zulj heeft zijn nut in de opbouw, maar is defensief zwak, Sambi is op zijn sterkst als hij ook aanvallende impulsen kan geven en Kayembe toonde zich stevig maar voetballend beperkt. Misschien mag Marco Kana (nog altijd geen 18 jaar oud) het eens proberen op zijn beste positie. Of krijgt Adrien Trebel toch nog een laatste kans? Als Kompany het met hem kan bijleggen, lost hij in één keer twee problemen op: de positie van verdedigende middenvelder is ingevuld en een deel van de kapitaalsvernietiging kan gerecupereerd worden. Maar kan de Fransman (29) het nog opbrengen en na anderhalf jaar blessureleed zijn niveau nog terugvinden?

Dezelfde vraag stelt zich voorin. Wat met Landry Dimata? Zijn laatste wedstrijd dateert van 10 februari 2019 door een vervelende knieblessure, niet meteen het type dat snel geneest. Anderlecht kan moeilijk verwachten dat hij meteen weer de aanval gaat dragen. Kemar Roofe dan maar? De Jamaicaan kreeg heel wat kritiek, maar deed wat van hem gevraagd werd als valse 9 (wanneer hij fit was). Zeker in combinatie met de infiltrerende Vlap, die op het eind van het seizoen liet zien waar zijn kwaliteiten liggen, kan dat een goeie combinatie zijn. Met Antoine Colassin beschikt RSCA over een jong en uiterst efficiënt alternatief (3 goals in 343 minuten).

De belangrijkste transfer realiseerde Anderlecht misschien wel al, maar dan naast het veld. Met conditietrainer Damian Roden, die Kompany kent van bij Manchester City, is er eindelijk iemand die de kern fysiek kan klaarstomen voor het seizoen. Misschien wel dé grootste fout van Kompany en co het afgelopen seizoen, met talrijke (spier)blessures tot gevolg.

Want als iedereen fit is, heeft Anderlecht op papier een mooie ploeg en vooral een met een enorm potentieel. Als ze de positieve trend sinds de komst van Vercauteren kunnen doortrekken, zou paars-wit komend seizoen wel eens kunnen verrassen. Maar om meteen weer mee te doen voor de titel, wat blijkbaar wel de ambitie is van Van Eetvelt en Vandenhaute, is een mirakel nodig. En een lege portemonnee maakt het er niet gemakkelijker op.

*Deze grafiek bevat het rollend gemiddelde (over 10 matchen) van de Expected goals voor en tegen van Anderlecht van de laatste drie seizoenen in de Jupiler Pro League (play-offs inbegrepen). Simpel gezegd: de verhouding kansen voor en tegen van Paars-wit over langere termijn.

Expected goals zijn een maat voor de hoeveelheid en de kwaliteit van de kansen die een ploeg creëert en tegen krijgt. Of die kansen ook effectief doelpunten hebben opgeleverd, wordt niet meegerekend. Het toont in feite de ‘onderliggende’ prestatie, zowel offensief, als defensief van een ploeg en is één van de beste voorspellers voor resultaten over langere termijn.

Het rollend gemiddelde betekent dat we het gemiddelde van de Expected goals nemen over een aantal matchen (in dit geval 10, dus eerst match 1 tot 10, dan 2 tot 11), om uitzonderlijke pieken of periodes van moeilijke of makkelijkere tegenstanders uit te vlakken. Het zorgt ervoor dat we een goed inzicht krijgen in de prestaties van een ploeg over langere termijn, zeker met de toevoeging van de trendlijn.

Hoe groter het verschil in Expected goals voor en tegen, hoe beter de prestatie natuurlijk. Want dat betekent dat een ploeg meer creëert dan het weggeeft en dat je dus meer kans hebt om wedstrijden te winnen. Enkel in het seizoen 2018/19 kende Anderlecht een langere periode waarin het meer doelpogingen bijeen voetbalde dan dat het weggaf.