Zo werd het graafschap Vlaanderen gesticht

Niet alleen sociaal-economische en politieke ontwikkelingen bepalen de geschiedenis. Ook het kleinmenselijke kan een beslissende rol spelen, zoals de worsteling tussen een prinses en haar koninklijke vader.

Voorgesteld door: Véronique Lambert

Waarom? Vlaanderen werd geen aparte entiteit door de wil van het volk of op bevel van een grootmacht, maar door paleisintriges.

Karel de Grote (747/748-814), de eerste keizer in West-Europa na de val van het Romeinse Rijk, zal zich zijn erfenis wel anders voorgesteld hebben dan het spektakel dat zich in de eeuw na zijn dood voltrekt. Onder zijn kleinzonen Lotharius I, Lodewijk en Karel valt het eens zo machtige Karolingische rijk definitief uiteen. Karel (‘de Kale’) krijgt West-Francië, het latere Frankrijk. Lodewijk (‘de Duitser’) de oostelijke gebieden, veel later Duitsland genoemd. Lotharius I wordt keizer van Midden-Francië en Italië. Terwijl het centrale gezag verbrokkelt, ruiken lokale heren hun kans. Ze eigenen zich vorstelijke rechten toe en stichten vorstendommen waarover ze als graaf of hertog de scepter zwaaien. In die maalstroom van paleisintriges en familie-oorlogen ontstaat het graafschap Vlaanderen.

Véronique Lambert: ‘De troonsbestijging van het eerste Vlaamse gravenkoppel vormt de apotheose van een turbulente liefdeshistorie tussen een beeldschone prinses en een ambitieuze edelman. De oogstrelende koningsdochter is Judith. Haar vader is niemand minder dan Karel de Kale, de koning van West-Francië, het latere Frankrijk. De edelman is Boudewijn, een gouwgraaf en vertrouweling van Judiths broer Lodewijk de Stamelaar. De twee hebben elkaar in 861 ontmoet in Senlis. Voor de ambitieuze Boudewijn is een huwelijk met de Karolingische prinses een gedroomde carrièrekans. Judith laat zich gewillig het hof maken, het risico is tenslotte reëel dat haar vader haar tot een kloosterleven zal veroordelen. Boudewijn beseft dan weer dat de koning zijn dochter nooit zal toestaan om beneden haar stand te trouwen. En dus schaakt hij haar.’

Karel de Kale is ziedend, want dochters zijn kostbare pasmunt voor wie allianties wil sluiten. Judith zelf is op dat moment al tweemaal uitgehuwelijkt. In 856, op haar twaalfde, trad ze in de echt met de 56-jarige koning Æthelwulf van Wessex. Bij zijn dood in 858 was hun huwelijk nog kinderloos. Datzelfde jaar hertrouwde ze met zijn zoon Ætelbald. Een schandaal was het gevolg, volgens kronieken ging het huwelijk van moeder en stiefzoon in ’tegen Gods geboden en de christelijke waardigheid’. In 860 stierf ook gemaal nummer twee. Ze keerde naar de heimat terug en werd door haar vader onder toezicht van de bisschop van Senlis geplaatst. Het is daar dat Boudewijn haar zal schaken, rond Kerstmis 861.

De Franse bisschoppen beschuldigen de gouwgraaf van ontvoering en doen het jonge paar in de ban van de kerk. Ze vluchten naar Lotharingen, waar koning Lotharius II (zoon van Lotharius I) hen in bescherming neemt. Lotharius II is een gezworen vijand van zijn oom Karel de Kale: Lotharius’ eigen vrouw Theutberga, van wie hij wil scheiden, is datzelfde jaar naar Karel gevlucht – het lijkt wel een vroegmiddeleeuwse variant op Game of Thrones. Boudewijn speelt de politieke tegenstellingen uit en dreigt ermee een bondgenootschap met de Noormannen aan te gaan, tégen Karel. Daarna reist hij met Judith naar Rome, waar ze hun zaak bij paus Nicolaas I bepleiten. De kerkvorst laat zich overtuigen en bemiddelt maandenlang om de koning met het paar te verzoenen. Met succes. Lambert: ‘In oktober 863 ontmoeten de partijen elkaar in het paleis van Verberie-sur-Oise. Daarop maakt de aartsbisschop van Reims de banvloek ongedaan, en op 13 december 863 worden Boudewijn en Judith in Auxerre plechtig in de echt verbonden.’

‘De bruidegom krijgt het gebied tussen de Schelde en de Noordzee als huwelijkscadeau. Hij krijgt zo het toezicht over de noordelijke grensgebieden van het rijk waarover zijn schoonvader heerst. Die zullen nog eeuwenlang officieel deel uitmaken van West-Francië/Frankrijk, maar met een grote mate van zelfstandigheid. Zo wordt Boudewijn de eerste graaf van Vlaanderen en krijgt hij later de bijnaam “met de IJzeren Arm”. De geschiedenis van het graafschap Vlaanderen kan beginnen.’