Tot nog toe is geen enkele regering erin geslaagd om van de NMBS een financieel gezond, slagvaardig en klantgericht overheidsbedrijf te maken. Of de ‘Zweedse’ coalitie hierin zal slagen, mag gezien de sterke politieke invloed van de PS en SP.A bij de NMBS en Infrabel én van de machtige vakbonden worden betwijfeld, zegt Herman Welter. ‘Als de doodzieke NMBS in de toekomst wil overleven, moet ze wel dringend op de operatietafel. Gevraagd zijn kundige chirurgen. Zachte heelmeesters maken immers stinkende wonden.’
Vóór de verkiezingen op 25 mei vroeg Knack.be aan een reeks experts over de belangrijke hedendaagse thema’s naar de uitdagingen voor de nieuwe regering. Nu de regeerverklaring van de coalitie N-VA, MR, CD&V en Open VLD is goedgekeurd door de Kamer, is het tijd voor een evaluatie. Neemt Michel I de juiste maatregelen? Vandaag: Herman Welter over de NMBS. Lees de andere bijdragen in onze reeks ‘Michel I onder de loep’.
De bijdrage van Herman Welter vóór de verkiezingen: ‘NMBS is lichtjaren verwijderd van klantvriendelijk systeem’
De regering-Michel gaat de financiële situatie van de NMBS verbeteren en de schuld verminderen. Dat blijkt uit de nogal magere en oppervlakkige passage over het spoor in het regeerakkoord. Intussen weten we dat de komende vijf jaar structureel 2,1 miljard moet worden bespaard. Kan dat wel?
Minister van Mobiliteit en Spoorwegen, Jacqueline Galant (MR), staat voor een hels karwei. Al zeker omdat ze stelde dat het personeel niets hoeft te vrezen. Nochtans slorpt het personeel 70 procent van de kosten op. Als je die kostenpost ongemoeid laat, kom je in de verste verte niet aan 2,1 miljard.
Op personeel kan slim en vrij pijnloos worden bespaard. Maak een einde aan statutaire aanwervingen. Niet meer van deze tijd. Breng de pensioenleeftijd voor treinbestuurders en conducteurs van 55 naar 57 of 58. Verklein het enorme waterhoofd en de bureaucratie in Brussel.
Willen de vakbonden een gezonde NMBS die is voorbereid op de onvermijdelijke liberalisering? Of is op vlak van personeel niets bespreekbaar? We vrezen dat het nog maar noemen van mogelijke maatregelen aanleiding zal zijn tot stakingen.
‘Willen de vakbonden een gezonde NMBS? Op personeel kan slim en vrij pijnloos worden bespaard’
Dochterondernemingen
De regering gaat de talrijke activiteiten via dochterondernemingen en participaties van de NMBS en Infrabel streng toetsen aan de kerntaken en afslanken waar nuttig. Het rapport van het Rekenhof over de ondoorzichtige geldstromen van de NMBS naar de dochters kan een leidraad zijn. De politiek heeft dit rapport genegeerd. Verkoop van de dochters kan alvast geld opleveren. Is het nodig dat NMBS handenvol belastinggeld investeert in slechts een aantal – soms megalomane en onderhoudsonvriendelijke – stationsprojecten?
Moet NMBS via haar dochters vastgoedprojecten die niets met het treinverkeer te maken hebben ondersteunen? Moet de NMBS peperdure parkeergarages bouwen en exploiteren? Dochter B-Parking kan best worden verkocht.
Het wordt tijd dat de kerntaken van de NMBS worden verankerd: veilig, stipt, frequent en comfortabel treinverkeer, gegarandeerde aansluitingen tussen treinen en bussen in knooppunten, snelle en precieze communicatie bij vertragingen en storingen én klantvriendelijke stations en stopplaatsen.
Vervolgens moet worden bekeken hoeveel menselijke en financiële middelen de NMBS hiervoor nodig heeft.
Geen visie
Ook in dit regeerakkoord ontbreekt een visie over de rol van het spoor – de ruggengraat van ons openbaar vervoer – in de mobiliteit. Die visie had reeds lang door de federale overheidsdienst Mobiliteit uitgetekend moeten zijn? Wat voert die dienst eigenlijk uit? Het wegpesten van de ombudsman voor de treinreizigers is het enige wapenfeit.
Ook de NMBS heeft geen visie. In tegenstelling tot De Lijn die in 2009 uitpakte met haar uitstekende Mobiliteitsvisie 2020. De visie zou voor deel haalbaar zijn indien de regio zoals in Nederland, Duitsland en Frankrijk zeggenschap zou krijgen over de regionale spoorlijnen. Trein en bus zouden dan in één hand kunnen komen. Dat zou resulteren in goede aansluitingen en aantrekkelijker openbaar vervoer. De NMBS kan zich dan, net als de Nederlandse Spoorwegen, op de hoofdlijnen concentreren.
Minister Galant moet maar eens enkele weekeinden kriskras door België gaan sporen. Liefst met stoptreinen.
Investeringen
De regering tornt niet aan de investeringen in de veiligheid. Dat was ook niet te verwachten. Voor de andere investeringen is ‘efficiënt gebruik van middelen de leidraad’. Logisch. Bij de vele, vaak megalomane stationsprojecten zoals bv. in Bergen, Oostende en Mechelen is dat niet het geval. In de steigers staande projecten moeten kritisch worden bekeken.
De klemtoon zou in de toekomst moeten liggen op kleinschalige investeringen zodat meer stations en stopplaatsen aantrekkelijker en klantvriendelijker kunnen worden gemaakt. Nog heel veel stations en stopplaatsen liggen er verpauperd bij. De tijd is er blijven stilstaan. Minister Galant moet maar eens enkele weekeinden kriskras door België gaan sporen. Liefst met stoptreinen.
Efficiënt gebruik van middelen geldt eveneens voor de aanschaf van nieuwe treinen. Wat we nodig hebben zijn betrouwbare drie- en vierdelige dubbeldeksmotortreinen, goed toegankelijk en met voldoende ruimte voor het gratis meenemen van fietsen.
Gegarandeerde dienst
De regering gaat ook werk maken van een gegarandeerde dienst bij staking.
Hoe de dienst er moet uitzien, staat niet in het regeerakkoord. Hoe ziet een gegarandeerde dienst eruit? Een trein om het uur op alle lijnen?
Een gegarandeerde dienst heeft vooral nadelen.
Neem bv. Antwerpen – Brussel. Als er maar ieder uur een trein rijdt, moet die trein overal stoppen. Op papier is de reistijd Antwerpen-Centraal – Brussel-Zuid dan 1.12 u minuten. We gaan uit van een dubbeldekstrein met 1.200 plaatsen. Nog voor de trein in Hove stopt, zit die in de spits afgeladen vol. In de volgende stations kunnen geen reizigers meer instappen. Hoe communiceer je dat slechts een beperkt aantal forenzen de trein kan nemen? ‘Neem de auto of blijf thuis’, moet dan de boodschap zijn.
Een gegarandeerde dienst heeft vooral nadelen. Niet doen. Wél doen is in de nieuwe beheersovereenkomst opnemen dat op wilde stakingen strenge straffen staan, zelfs ontslag. De Waalse spoormannen die de jongste tijd onaangekondigd het treinverkeer in de war stuurden, zouden eens moeten beseffen dat ze genieten van een groot goed: werkzekerheid. De meeste treinreizigers die op die dagen niet naar hun werk konden, hebben die zekerheid niet. Ze kunnen van de ene op de andere dag worden ontslagen.
Michel I onder de loep
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier