‘Wetenschappers zijn geen alarmisten, het is de wetenschap die alarmerend is’

‘Wetenschappelijke studies over klimaatopwarming zijn zelden goed nieuws of feelgoodberichten’, schrijft Mark Dom. Hij reageert op het klimaathoofdstuk in het boek ‘Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat’ van Maarten Boudry.

Maarten Boudry gaat in zijn boek “Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat” dieper in op de bezorgdheden van linkse en rechtse doemdenkers. Hij stelt dat het doembeeld aan de rechterzijde van het politieke spectrum de islamisering van de maatschappij is en aan de linkerzijde ziet hij het ecologisch doemdenken met vooral klimaatopwarming als hoofdthema.

Hij ziet een ideologische kloof. Zich zorgen maken over het klimaat heeft volgens Boudry niets te maken met het opleidingsniveau, intelligentie of wetenschappelijke geletterdheid maar met een politieke voorkeur, in casu met linkse ideeën. ‘Linkse mensen geloven dat klimaat opwarmt en dat ons dat zorgen moet baren, rechtse mensen vinden het allemaal maar niets’, schrijft Maarten Boudry in zijn boek.

De betwistbare stelling van Boudry ‘dat zich zorgen maken over het klimaat ideologisch is’, lijkt vooral een trucje om iedereen die zich zorgen maakt over het klimaat af te schilderen als een linkse rakker. Dit soort van polarisering is handig voor het punt dat hij wil maken. Op die manier geef je het klimaatprobleem een politiek kleurtje, zodat ook de klimaatwetenschap buiten spel wordt gezet. Wie de redenering een beetje kwaadwillig doortrekt, kan ook meteen alle klimaatwetenschappers als links bestempelen.

Wetenschappers zijn geen alarmisten, het is de wetenschap die alarmerend is.

Maar laten we even verder meegaan, en inzoomen op hoe hij dat linkse “ecologisch doemdenken” ziet. Het hoofdstuk over dat ecologisch doemdenken wordt opgebouwd rond een artikel in New York Magazine van David Wallace-Wells: “The Uninhabitable Earth“. Toegegeven, dit krantenartikel is zowat het ergste doemscenario dat ooit is verschenen in de reguliere pers. En dat is waarom Boudry het gebruikt als kapstok om zijn betoog aan op te hangen.

Maar als we het dan toch over ecologisch doemdenken hebben en over wetenschap, waarom dan niet de klimaatwetenschappers zelf op de korrel nemen? Nu worden enkel leken als David Wallace Wells, Al Gore en de paus onder vuur genomen.

Waarom neemt Boudry als wetenschapsfilosoof niet dit boek van James Hansen op de korrel: “Storms of my grandchildren. The truth about the coming climate catastrophe and our last chance to save humanity.” Die titel kan toch echt wel tellen als links ecologisch doemdenken. Hansen is bovendien niet bepaald een linkse klimaatactivist maar een van de meest gerespecteerde klimaatwetenschappers. Of wat te denken van deze alarmistische titel: “Dire Predictions, understanding climate change” van Michael Mann, nog een icoon uit de klimaatwetenschap.

Daarnaast zijn er ook grote wetenschappelijk rapporten die vol staan van dat ecologisch doemdenken zoals Boudry dat noemt. Wat te denken van “Turn down the heat, why a 4°C World must be avoided”. Dat rapport komt van de Wereldbank, niet echt een linkse instelling te noemen, en werd opgesteld door het gerenommeerde PIK (Potsdam Instituut voor Klimaatimpact).

Kan je dan nog volhouden dat ‘doemdenken over klimaatverandering’ een ideologische zaak is? De huidige toestand is dermate ernstig dat een loutere opsomming van de feiten in boeken van wetenschappers of in grote wetenschappelijke rapporten een doembeeld opleveren. ‘Het is niet dat wetenschappers alarmisten zijn, het is de wetenschap die alarmerend is’, om Bill McKibben, oprichter van de milieuorganisatie 350.org te parafraseren.

Wetenschappelijke studies over klimaatopwarming zijn zelden goed nieuws of feelgoodberichten.

Is de toestand dan zo ernstig? Ja. Neem nu de verklaring van Kiel (Kiel Declaration)(a) van afgelopen september waarbij meer dan 300 wetenschappers uit 33 landen de wereld trachten te waarschuwen dat onze oceanen hun zuurstof verliezen door klimaatopwarming en een ernstige bedreiging vormen voor het leven in onze zeeën. En heel recent nog een overzichtstudie die concludeert dat de Noordpool bijna 3 maal sneller opwarmt dan de rest van het noordelijk halfrond. ‘Wat ik het meest onthutsende vind? Dat is moeilijk, maar als ik er iets zou uitpikken, dan is het dat het allemaal véél sneller gaat’, zo zegt wetenschapper en coauteur Bert Wouters. Wetenschappelijke studies over klimaatopwarming zijn zelden goed nieuws of feelgoodberichten.

Maar toch kan wie het hoofdstuk ‘Over ecologisch doemdenken’ van Boudry leest, de indruk krijgen dat hij zijn best doet om het klimaatprobleem te minimaliseren. Ik zal niet zover gaan om Maarten Boudry een klimaatontkenner te noemen maar hij bedient zich wel van populaire misleidingen uit het kamp van klimaatontkenners. Dat doet hij bijvoorbeeld door te stellen dat CO2 plantenvoeding is, en helemaal niet schadelijk is. Dat de planeet letterlijk vergroent dankzij de uitstoot van CO2.

Misschien had hij als academicus toch beter eerst zijn licht opgestoken bij de collega’s van de Universiteit Antwerpen. Zij hebben meegewerkt aan een grote studie over de gevolgen van klimaatopwarming op planten en de opslag van koolstof. Die studie, gepubliceerd in Nature, schetst een ander plaatje dan de simpele stelling dat CO2 goed is voor planten. De gevolgen van meer CO2 in de atmosfeer (de klimaatopwarming) is netto negatief voor onze planten. Ja, CO2 is voeding voor planten, maar een plant heeft meer nodig dan CO2 alleen.

Onzekerheid in klimaatwetenschap?

Het is niet dat Boudry de consensus over klimaatopwarming ontkent door te zeggen dat CO2 plantenvoeding is maar het draagt niets bij. Zo schrijft hij: ‘Klimaatwetenschappers verschillen bijvoorbeeld van mening over de precieze ‘opwarmkracht’ van CO2, de hoeveelheid opwarming die we mogen verwachten bij een verdubbeling van het CO2-gehalte.’ Hierdoor zou de lezer dus kunnen concluderen dat de wetenschap er nog niet uit is, dat er meningsverschillen zijn.

Natuurlijk is er onzekerheid in de klimaatwetenschap maar je kan die onzekerheid voorstellen als volgt: Je bent aan het rijden op een bochtige weg die 100km lang is. Je krijgt over de radio te horen dat ergens op deze weg er een flink gat is geslagen (zekerheid). Men weet alleen niet juist waar dat gat zich bevindt (onzekerheid). In dit specifieke geval over de ‘opwarmkracht’ van CO2 zou dat gat wel eens vroeger in ons opwarmingstraject kunnen opduiken.

Ook over de mogelijke feedbackloops of terugkoppelingsmechanismen stelt hij dat de wetenschap het nog allemaal niet zo weet. Dat klopt deels, maar dat is des te meer alarmerend omdat haast alle terugkoppelingsmechanismen in het klimaatsysteem bijdragen aan de opwarming.

Een van de meest gekende feedbackloops is het afsmelten van het zee-ijs op de Noordpool. Dat witte ijsoppervlak kaatst de zonnestraling terug in de ruimte. Wanneer door de klimaatopwarming dat zee-ijs verdwijnt dan absorbeert het donker open water het zonlicht en zet dit om in warmte. En net deze warmte zorgt ervoor dat er nog minder zee-ijs kan gevormd worden. Deze feedbackloop heet de ‘Arctic Amplification’ en zorgt ervoor dat de Noordpool bijna drie maal sneller opwarmt dan de rest van de noordelijke hemisfeer. In dat snel opwarmende Noordpoolgebied ligt ook Groenland met een ijslaag die eens ze begint te smelten het zeeniveau met 7 meter kan doen stijgen. Slecht nieuws voor onze regio: de lage landen.

De kans dat het klimaatprobleem nog groter is dan werd gedocumenteerd door het laatste grote IPCC rapport (AR5) werd nog maar eens duidelijk gemaakt in het extra rapport over 1,5°C opwarming van datzelfde IPCC. Het IPCC is geen linkse doemdenkersdenktank, maar verzamelt alle beschikbare wetenschappelijke informatie over klimaatopwarming. De rapporten van IPCC zijn met de grootste behoedzaamheid opgesteld, en dat maakt dat de boodschap erg terughoudend is en zeker niet alarmistisch.

Technologische innovaties

Dezelfde tactiek van alles in het midden te laten zodat de lezer zelf maar tot een besluit moet komen, wordt toegepast in het hoofdstuk ‘Echte oplossingen’ Mocht het dan toch op de een of andere manier erger zijn dan verwacht dan kunnen we in de ecomodernistische wereld van Maarten Boudry verschillende technieken gebruiken om een eventuele klimaatcatastrofe het hoofd te bieden. Zoals het bouwen van dijken tegen de stijgende zeespiegel. Of het teveel aan CO2 terug uit de atmosfeer zuigen en ondergronds opbergen (CCS) en als stok achter de deur heeft Boudry nog zoiets als geo-engineering.

Laat ons even inzoomen op een van de technologisch innovaties waarmee Boudry de lezer probeert gerust te stellen. In het veval van geo-engineering gaat men bijvoorbeeld tonnen zwaveldioxide in de stratosfeer verstrooien om afkoeling te veroorzaken. Hierbij wil men een vulkaanuitbarsting nabootsen, deze zorgen immers ook voor een tijdelijke afkoeling. Deze techniek klinkt voor sommigen even aannemelijk als een dijk bouwen tegen het stijgende zeewater. Tot je gaat kijken wat dat nu echt betekent. In het VK bekijkt men die mogelijkheid om de atmosfeer te beïnvloeden en bijbehorende afkoeling te verwezenlijken. Het SPICE-project tracht na te gaan wat er nodig is om die afkoeling met reflecterende deeltjes zoals zwaveldioxide te bekomen. Om een voldoende afkoeling te verwezenlijken zouden dagelijks zo’n 30.000 vliegtuigen met elk 1 ton aan reflecterende deeltjes het luchtruim in moeten. Elke dag weer. Jaar na jaar na jaar.

Maarten Boudry kan dit een valabele oplossing vinden voor het klimaatprobleem maar ik vind deze ‘Dr. Strangelove’-oplossing absurd. Ook het jaarlijks afvangen en opbergen van miljarden tonnen CO2 is geen oplossing, en is tot op vandaag onmogelijk. Al die onwezenlijke technieken geven ook hier de lezer de illusie dat het allemaal wel op te lossen is, dat die ecologische doemdenkers een bende linkse hysterische klimaatactivisten zijn.

Het handvol CCS-projecten die vandaag operationeel zijn kampen met tal van problemen waarvan de werkingskost een van de voornaamste is. Het kost namelijk twintig percent meer olie-gas of steenkool om diezelfde kilowatt aan elektriciteit te leveren met CCS. Ook technisch zijn er nog tal van obstakels. CCS is dus zeker geen technologie die op korte tijd uit de nood gaat helpen.

Een oproep om meer wetenschap in het debat, daar kan een wetenschapsfilosoof toch niet tegen zijn?

En die factor ’tijd’ is nu net cruciaal, Tijd die we volgens de klimaatwetenschap niet meer hebben. Dat stond duidelijk te lezen in het laatste IPCC rapport (IPCC SR15) en dat wordt ook door een van onze eigen klimaatwetenschappers Joeri Rogelj (voormalig KU Leuven) benadrukt in een recent artikel in ‘PhycOrg’: ‘The next decade is really critical,” said Joeri Rogelj, a climate scientist at Imperial College London.That’s not just because the impacts of rising temperatures–from severe storms to surging seas–are already apparent. It’s also because limiting future damage requires bold moves to reduce carbon dioxide and other greenhouse gas emissions today.’

Die factor tijd is waarom schoolkinderen op straat komen, waarom iedere klimaatwetenschapper, iedereen die een beetje op de hoogte is van klimaatopwarming in paniek is. Ook ik. Maar Maarten Boudry niet. ‘Anuna en Kyra, jullie onderschatten het menselijk vernuft’, schreef hij een tijdje terug aan de klimaatbrossers.

Nochtans smeken zij net om het debat over te laten aan klimaatwetenschappers. Daar is niets ideologisch aan, dat is geen discours dat links of rechts is, maar heel rationeel en pragmatisch. Een oproep om meer wetenschap in het debat, daar kan een wetenschapsfilosoof toch niet tegen zijn?

Mark Dom is bezieler van ‘Klimaatopwarming, de feiten zonder de franjes’ waar het klimaatprobleem in al zijn facetten wordt belicht door wetenschappelijk werk te vertalen in heldere boodschappen. Mark treedt belangeloos op als factchecker en adviseur om een heldere en eerlijke communicatie over klimaatopwarming te promoten. Zo was hij een van de adviseurs bij het klimaatbetoog van Nic Balthazar.