Waarom de mens terug naar de maan moet

50 jaar na zijn reuzensprong in de ruimte schrijft de mens een nieuw hoofdstuk in de exploratie van de maan. Deze keer zijn er meerdere geschiedschrijvers die de pen hanteren: van de Amerikanen tot de Chinezen. En dat is een goede zaak.

Ooit was de maan het middelpunt van een wedloop tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten. Tussen 1969 en 1972 hebben er twaalf Amerikanen op de maan vertoefd, voordien en daarna geen mens meer. Nadat de laatste astronaut Eugene Cernan de maan in 1972 verliet, werd het er plots stil.

Vanaf 2010 zet de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie Nasa volop in op een missie naar Mars in 2030. Privébedrijven zoals SpaceX van Elon Musk hopen zelfs al eerder een Marskolonie te stichten.

Aan belangstelling is er alvast geen gebrek. Het project Mars One slaagde er enkele jaren geleden in om honderden mensen bereid te vinden om hun laatste dagen op Mars te slijten. Opmerkelijk, want een terugkeer naar de Aarde is vooralsnog niet mogelijk.

Maar een kolonie op Mars is ingewikkelder dan veel mensen zich realiseren. De technologieën die nodig zijn om astronauten op weg naar en op de rode planeet in leven te houden, zijn momenteel nog niet eens uitgevonden.

Van de technologieën die wel al beschikbaar zijn, weten we dan weer niet of ze in de ruimte zullen standhouden. Bovendien kost een trip naar Mars honderden miljarden dollars. Geld dat niemand heeft.

‘Waar we al geweest zijn, moeten we niet meer terug naartoe’

Experts menen daarom dat de mens maar beter zijn ambities bijstelt en wat minder ver de ruimte in kijkt dan zijn neus lang is. Waarom verleggen we onze focus niet terug naar de maan? Daarvoor zijn de technologieën wel beschikbaar, aangezien we er al geweest zijn. En is de viering van 50 jaar maanlanding dan niet het perfecte moment om dat te doen?

Toenmalig Amerikaans president Barack Obama was er in 2010 alvast niet van overtuigd toen hij het maanprogramma van zijn voorganger George W. Bush schrapte: ‘Waar we al geweest zijn, moeten we niet meer terug naartoe’, zo sprak hij in een speech die zijn ruimtevaartbeleid uit de doeken deed. Huidig president Donald Trump, die van zijn presidentschap ondertussen gebruik heeft gemaakt om veel van Obama’s beslissingen terug te draaien, is uiteraard een andere mening toegedaan. Voor Trump kan de mens (lees: de Amerikaan) niet snel genoeg een zevende vlag planten op de maan.

Binnen de vijf jaar

In 2017 ondertekende hij een richtlijn waarin de Nasa wordt gevraagd opnieuw mensen te sturen naar het oppervlak van onze natuurlijke satelliet. In eerste instantie zou dat in 2028 zijn, maar het Witte Huis liet onlangs weten dat het de Amerikaanse astronauten liever iets sneller op de maan wil zien lopen, namelijk al in 2024. Dat valt niet toevallig samen met het einde van Trumps tweede ambtstermijn, indien hij herverkozen wordt.

Wellicht willen de Amerikanen ook China de loef afsteken dat eveneens een bemande maanmissie plant in het komende decennium. Al repte de overheid met geen woord over hoe dat dan allemaal moet worden betaald, want om de nieuwe deadline te halen, is maar liefst 20 tot 30 miljard dollar extra nodig.

Toch weet je met deze president nooit. In een verwarrende tweet op 7 juni liet hij het volgende weten: ‘Nasa zou NIET over een terugkeer naar de maan mogen spreken. Dat hebben we 50 jaar geleden al gedaan. Ze zouden zich moeten focussen op de veel grotere dingen die we doen, zoals Mars (waarvan de maan deel uitmaakt), Defensie en wetenschap!’.

https://twitter.com/realDonaldTrump/status/1137051097955102720Donald J. Trumphttps://twitter.com/realDonaldTrump

For all of the money we are spending, NASA should NOT be talking about going to the Moon – We did that 50 years ago. They should be focused on the much bigger things we are doing, including Mars (of which the Moon is a part), Defense and Science!

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) June 7, 2019

Dat de maan deel uitmaakt van Mars is natuurlijk een lapsus zonder weerga. En dat één enkele tweet van de president het nieuwe maanprogramma van de Nasa naar de prullenmand zou doen verdwijnen, hoeven we ook niet te vrezen.

Nasa-directeur Jim Bridenstine verklaarde diezelfde dag nog dat de tweet van de president niet het officiële regeringsbeleid vertegenwoordigde en dat de ruimtevaartorganisatie nog steeds op het juiste spoor zit voor een nieuwe onbemande maanlanding in 2024. Bovendien, zo vulde Bridenstine aan, is de terugkeer van astronauten naar de maan een belangrijke eerste stap voor een verdere reis naar Mars. De maan zou daarbij kunnen dienen als een waardevolle tankstop voor de aanvang van de daaropvolgende negen maanden lang reis.

De Mars-these is meteen de belangrijkste reden voor een nieuwe maanmissie: onze natuurlijke satelliet is een uitstekende uitvalsbasis voor een kolonisatie van de rode planeet. De maan kan ons iets leren over leven op een andere planeet, net zoals het Internationaal Ruimtestation (ISS) ons van alles heeft bijgebracht over leven in de ruimte. Zo hebben we in het ISS bijvoorbeeld ontdekt wat het gebrek aan zwaartekracht doet met een lichaam.

De maan kan ons leren hoe we een plek kunnen creëren om te overleven op het oppervlak van een vreemde planeet. Op zowel Mars als de maan is er bijvoorbeeld heel wat stof aanwezig dat het menselijke ademhalingsstelsel, maar ook de hardware van ruimtetuigen in de war kan sturen. De gevolgen daarvan kunnen getest worden op de maan.

De grootste uitdaging vormt de kosmische straling. Het ISS bevindt zich nog dicht genoeg bij de Aarde en haar magnetisch veld om enigszins beschermd te zijn tegen die straling, maar de Nasa zal grondig moeten onderzoeken vanaf welke hoeveelheid straling het gevaarlijk wordt voor de gezondheid. Vooral tegen zonnewinden, de stroom van geladen deeltjes die ontsnapt van het oppervlak van de zon, is er nog geen voldoende bescherming gevonden.

Vier redenen om terug naar de maan te gaan

De Europese ruimtevaartorganisatie Esa steunt de vlucht voorwaarts van de Nasa en is zelfs partner bij de terugkeer naar de maan van de Amerikanen, maar de Europeanen willen zelf niet koste wat het kost hun vlag op de maan planten, al dromen ze wel van een ‘maandorp‘ op onze zusterwereld in de verre toekomst als basis voor wetenschappelijk onderzoek, de ontginning van grondstoffen en zelfs toerisme. In vergelijking met de Nasa heeft Europa nog maar weinig expertise wat de maan betreft. De Esa heeft één satelliet in een baan rond de maan gebracht, maar heeft er nog geen sondes laten landen.

Dat mag echter geen hindernis betekenen voor de ambities van de Esa. Volgens de Belgische astronaut Frank De Winne, die 10 jaar geleden voor het laatst naar het ISS reisde en tegenwoordig directeur van het European Astronaut Centre is, het opleidingscentrum voor astronauten van de Esa in Keulen, zijn er vier redenen om terug te gaan naar de maan.

Ten eerste is er nog ontzettend veel wetenschap te verrichten op de maan. Onze natuurlijke satelliet is 4 miljard jaar oud en eigenlijk een archief van de Aarde omdat er geen tektonische verschuivingen en geen atmosfeer zijn. Alles is er bewaard gebleven zoals 4 miljard geleden, een schatkist dus.

De tweede reden is innovatie. ‘Als we teruggaan, is het niet om zomaar een vlag te planten’, zo zei De Winne onlangs in De Afspraak, ‘maar om de maan op een duurzame manier te exploreren. Dat betekent een circulaire economie ontwikkelen door water te recycleren en offgrid elektriciteitsvoorziening op poten te zetten.’

Een derde, niet onbelangrijk aspect is inspiratie. De oudere generatie is opgegroeid met de maandlanding, in tegenstelling tot de jongeren die dit niet hebben meegemaakt. ‘Het hele Amerikaanse maanprogramma, met als absolute hoogtepunt de eerste stappen van Neil Armstrong op de maan, heeft indertijd miljoenen jongeren geïnspireerd om zich te verdiepen in wetenschap en techniek’, aldus De Winne, voor wie de allereerste maanwandeling eveneens een inspiratiebron was. De nieuwe generatie heeft daarom nood aan een nieuw verhaal.

De laatste reden voor de Esa om naar de maan te gaan is de mogelijkheid tot internationale samenwerking met Rusland, Japan, Canada, China en de VS. Want ook die landen hebben grootse plannen met de maan.

Lees ook: Frank De Winne: ‘De ruimte mag geen Far West worden’

De Russische ruimtevaartorganisatie Roscosmos wil er een hoogtechnologische maanbasis uitbouwen, met zowel menselijke habitats als wetenschappelijke laboratoria, een lanceerbasis voor ruimtetuigen en een astronomisch observatorium.

China wil na de succesvolle landing op de achterkant van de maan in januari 2019 een missie lanceren om stalen van de maan naar onze planeet te brengen. Tegen 2030 hoopt het land de eerste Aziaat op de maan te zullen neerzetten en er een maanbasis uit te bouwen, al blijft het land vaag over zijn plannen.

Een nieuwe deelnemer in de maanrace is het Indiase ruimtevaartbureau Indian Space Research Organisation (ISRO) dat eind deze maand een maanverkenner naar de zuidpool van de maan lanceert waar het een zachte landing zal uitvoeren. In 2008 liet India al een sonde gecontroleerd op het maanoppervlak neerstorten ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek. Indien succesvol zal India het vierde land ter wereld zijn dat een zachte landing tot een goed einde kan brengen, nadat eerder dit jaar het Israëlische bedrijf SpaceIL daar met de eerste private maanlanding in de geschiedenis van de ruimtevaart niet in slaagde.

Waar SpaceIL wel in slaagde, was aan de wereld duidelijk maken dat maanreizen vandaag niet langer enkel meer zijn weggelegd voor naties. Ook privébedrijven zijn geïnteresseerd in de exploratie en commerciële exploitatie van de maan. De maan heeft nogal wat grondstoffen die op de Aarde eerder zeldzaam zijn. De maanbodem bevat bijvoorbeeld helium-3, de ideale brandstof voor kernfusie, een technologie die nog niet door de mens beheerst wordt, maar die zeer geschikt zou zijn om de wereld van energie te voorzien. Hoe die exploitatie gereguleerd moet worden, is voorlopig nog niet duidelijk.

Permanente bewoning op de maan

Toch zal het opnieuw een natie zijn die 50 jaar na de eerste maanlanding een mens op de maan zal zetten. De plannen van de Nasa voor een bemande maanmissie en een permanente aanwezigheid van de mens zijn het meest concreet.

De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie wil samen met commerciële partners tegen 2024 een permanente ruimtewachtpost in een baan rond de maan uitbouwen als ‘springplank’ voor uitstapjes naar de maan en later ook verdere ruimtereizen.

Het nieuwe ruimtevaartprogramma Artemis (de tweelingzus van de god Apollo in de Griekse mythologie) bestaat uit de lancering van Artemis 1, een onbemande missie rond de maan in 2020, Artemis 2, die in 2022 astronauten in een baan rond de maan moet brengen en Artemis 3, een nieuwe maanlanding in 2024 met de eerste vrouw en een nieuwe man op de maan. Tegen 2028 moet een duurzame menselijke aanwezigheid op de maan uitgebouwd worden, aldus de Nasa. Een kolonisatie, zeg maar, met een maanbasis ondergronds of bovengronds.

Ruggengraat van de ruimtevaart van de toekomst zijn het nieuwe krachtige lanceersysteem Space Launch System (SLS) en de ruimtevaartcapsule MPCV Orion, de opvolger van de gepensioneerde shuttles, die momenteel gebouwd wordt door Lockheed Martin. Ook de nieuwe maanlanders, die de astronauten van en naar het maanoppervlak zullen brengen, zijn volop in ontwikkeling.

Om het pad te effenen voor de toekomstige maanastronauten, zullen (onbemande) landers voorafgaand onderzoek verrichten. Nasa heeft daarvoor de blik naar de privésector gericht en drie partners onder de arm genomen om al vanaf volgend jaar wetenschappelijke en technologische nuttige ladingen op het hemellichaam neer te zetten.

En zo begint de wedloop naar de maan weer helemaal opnieuw.