Van pijn aan de bovenarm tot koorts: welke bijwerkingen hebben de eerste coronavaccins?

Wie een vaccin krijgt toegediend kan op korte termijn enkele bijwerkingen ervaren zoals pijn op de prikplaats, vermoeidheid of koorts. De reacties op de vaccins van Pfizer en Moderna lijken bij sommigen iets intenser te zijn dan bij het griepvaccin. Hoe komt dat?

Zowel farmaceuten Moderna als Pfizer kondigden recent aan dat hun coronavaccins voor 95 procent effectief zijn in klinische studies bij tienduizenden proefpersonen en compleet veilig. Beide vaccins zijn gebouwd op de mRNA-technologie en bevatten een stukje genetische code van het stekeleiwit van SARS-CoV-2 in een streng RNA, verpakt in een klein vetdruppeltje of lipide nanopartikel. Het lichaam gaat vervolgens zelf het eiwit produceren dat door het afweersysteem wordt herkend als een antigeen.

Zoals bij elke vaccinatie bestaat de kans op enkele postvaccinale verschijnselen zoals roodheid op de prikplaats, rillingen, koorts, vermoeidheid, hoofdpijn en spierpijn.

Meestal treden deze symptomen op bij de tweede injectie omdat dan de afweerreactie van het lichaam, die door de eerste dosis werd aangewakkerd, in gang schiet. Zowel het vaccin van Pfizer als van Moderna wordt in twee dosissen toegediend met een tussentijd van enkele weken.

Gezondheidsexperts benadrukken in het wetenschappelijk vakblad Science dat de vaccins veilig zijn, maar roepen vaccinbouwers niettemin op om al op voorhand zoveel mogelijk transparant te zijn over de mogelijke bijwerkingen op korte termijn. Als men hier te snel over heen gaat, zou dat wel eens de vaccintwijfel kunnen voeden en koren op de molen zijn van de antivaxbeweging, zo klinkt het.

Iets intensere bijwerkingen

Uit fase 3-onderzoek blijkt de meest voorkomende klacht pijn op de injectieplaats na de eerste dosis (bij 71 procent van de ouderen en 83 procent van de jongeren). Ook bij de tweede dosis komt de vervelende bijwerking in grote mate voor. De pijn verdwijnt meestal na één tot twee dagen. Daarna volgen vermoeidheid, hoofdpijn en lichte koorts na de tweede dosis. Bij jongeren heeft 59 procent last van vermoeidheid, 52 procent van hoofdpijn en 16 procent van koorts. Bij ouderen is dat respectievelijk 51 procent, 39 procent en 11 procent.

Ouderen ervaren iets minder bijwerkingen omdat hun immuunsysteem al wat verouderd is, maar dat betekent geenszins dat ze minder goed beschermd zijn.

Slechts minder dan 2 procent van de deelnemers aan de studies van Pfizer en Moderna kreeg te maken met ernstige koorts (39° en 40°C). Al blijft dat natuurlijk een aanzienlijk aantal. Van de 2,5 miljoen Belgen die bijvoorbeeld een Pfizer-vaccin zullen krijgen komt dat neer op 50.000 gevallen. Koorts, ook hoge koorts, is evenwel niet gevaarlijk. Het maakt deel uit van de immuunreactie die door het vaccin wordt opgewekt.

Enkele proefpersonen getuigen in Science over de vervelende bijwerkingen, maar zeggen tegelijk dat dit niet opweegt tegen de voordelen van het vaccin. ‘Bijt een nachtje op de tanden en houd pijnstillers in de buurt’, luidt het advies.

Goed communiceren

‘De ongewenste effecten van deze vaccins zijn iets intenser als je dat vergelijkt met het jaarlijkse griepvaccin, zelfs in hoge dosissen’, zegt Arnold Monto, epidemioloog aan de School of Public Health van de University of Michigan aan Science. Het is daarom belangrijk dat artsen hun patiënten goed op voorhand informeren over deze mogelijke symptomen, klinkt het.

‘Vermoedelijk wordt de reactie op de prik veroorzaakt door het lipide nanopartikel’, weet Drew Weissman, immunoloog aan de University of Pennsylvania die aan beide vaccins meewerkte. ‘Lipide nanopartikels zonder mRNA hebben hetzelfde effect bij dieren. We zien ontstekingsreacties in de spieren die pijn veroorzaken, zwelling, koorts en griepachtige symptomen.’ De symptomen duren niet langer dan twee dagen.

En wat met de langetermijneffecten?

Doorgaans kennen klassieke vaccins geen langetermijneffecten. Specifiek voor mRNA-vaccins is het nog niet duidelijk of er langetermijnrisico’s zijn. Theoretisch zou het kunnen dat deze vaccins auto-immuunziektes erger kunnen maken door de opgewekte afweerreactie van het vaccin, maar daar bestaat geen bewijs voor.