De klimaatverandering aan het werk: bosbranden breken records

Wereldwijd hebben natuurbranden in 2020 trieste records in de as gelegd. Wat klimaatwetenschappers al decennia voorspellen, komt vandaag uit. Sneller dan verwacht.

Mochten het de Olympische Spelen van de bosbranden zijn, dan was 2020 een historische editie. Vooral de vuurzeeën die zich momenteel een verwoestende weg doorheen het westen van de Verenigde Staten (Washington, Oregon, Californië, Nevada en Arizona) banen, zijn ongezien. Sinds midden augustus vielen er al minstens 33 doden. Het bosbrandenseizoen heeft nog vier maanden te gaan.

In Californië, waar de gemiddelde temperatuur in augustus nog nooit zo hoog was en half augustus in het woestijndal Death Valley zelfs de warmste temperatuur ooit op aarde gemeten werd, woeden momenteel zo’n 25 branden, die al voor een oppervlakte van 12.500 vierkante kilometer aan natuur hebben verwoest. Dat is zowat 40 procent van de oppervlakte van België. De omvang is een record sinds 1987.

https://twitter.com/RARohde/status/1303700533081976835Robert Rohdehttps://twitter.com/RARohde

Last month, California set a new record for their monthly average temperature.

The monthly average was 5.0 °F (2.8 °C) higher than the 1951-1980 average for August, and 1.2 °F (0.7 °C) higher than the previous record.

Climate change is making the fires worse. pic.twitter.com/RVaInbXfvC

— Robert Rohde (@RARohde) September 9, 2020

De grootste brand is het August Complex in Mendocino County in het noorden van de staat, die over een oppervlakte van 1.906 vierkante kilometer heeft huisgehouden en daarmee de Mendocino Complex Fire uit 2018 van de “eerste” plaats in de ranglijst van grootste branden heeft gestoten. Zo zijn zes van de 20 grootste branden ooit in de geschiedenis van Californië, waar bosbranden sinds 1932 geregistreerd worden, in 2020 vastgesteld.

https://twitter.com/CAL_FIRE/status/1304123896103280645CAL FIREhttps://twitter.com/CAL_FIRE

The 2020 fire season has been record-breaking, in not only the total amount of acres burned at just over 3 million, but also 6 of the top 20 largest wildfires in California history have occurred this year. pic.twitter.com/CmmhH5wTVX

— CAL FIRE (@CAL_FIRE) September 10, 2020

‘We hebben zoiets als dit in vele jaren niet gezien’, zegt de gouverneur van de staat, Gavin Newsom. ‘Dit is een klimatologische noodtoestand. Dit is echt en het gebeurt nu. Als je de klimaatverandering ontkent, kom dan naar Californië.’

In de staat Oregon, die ten noorden van Californië ligt, vreest gouverneur Kate Brown dan weer voor een recordaantal doden in haar staat als gevolg van de bosbranden daar. ‘We hebben nog nooit zo veel branden gezien in onze staat’, zegt ze. Ongeveer 500.000 mensen hebben het bevel gekregen te evacueren of zich daarop voor te bereiden. Dat is ongeveer 10 procent van de bevolking in de staat.

‘Klimaatbranden’

Ook de staat Washington, waar het tweede grootste gebied ooit in brand staat, is in de greep van de bosbranden. De gouverneur, Jay Inslee, spreekt zelfs niet over bosbranden, maar over “klimaatbranden”. ‘Het is veel te laat om hierover nog te discussiëren. Dit is geen discussie meer. De tijd van excuses, ontkenning en minimalisering is voorbij. Als dit geen signaal is voor de Verenigde Staten, dan weet ik het ook niet meer.’

De branden hebben als gevolg dat enorme hoeveelheden rook en as de lucht in worden gestuurd. De stad Vancouver in Canada heeft momenteel de slechtste luchtkwaliteit ter wereld, gevolgd door Portland in Oregon. Seattle in Washington staat op de derde plaats, San Francisco zevende en Los Angeles negende, zo staat te lezen op IQAir, een Zwitserse website voor luchtkwaliteit dat de vervuilingsniveaus bijhoudt.

Bosbeheer of klimaatverandering? Een combinatie van de twee

Sinds 2015 komen er in de Verenigde Staten gemiddeld elk jaar zo’n 100 bosbranden bij ten opzicht van het jaar ervoor. De bosbranden vernietigen ook steeds meer oppervlakte en de bosbrandseizoenen zijn intenser en duren langer.

Terwijl de gouverneurs van de getroffen staten onomwonden verwijzen naar de gevolgen van de klimaatverandering, neemt president Donald Trump en vele van zijn Republikeinse partijgenoten dat woord niet in de mond. De branden zijn volgens hen te wijten aan slecht bosbeheer. ‘Je moet de bossen opkuisen, er liggen al vele jaren afgebroken takken en bladeren die heel erg ontvlambaar zijn’, zei de president onlangs op een verkiezingsbijeenkomst.

Trump heeft niet helemaal ongelijk. In het westen van de VS maken frequente, kleinschalige branden, die puin en afgevallen houtgewas verwijderen, doorheen de geschiedenis een essentieel onderdeel uit van het ecosysteem. Grotere bomen krijgen op die manier meer ruimte en megabranden worden verhinderd.

De voorbije eeuw werden echter alle branden onderdrukt, ook de kleinere, door bewoners en industrieën waardoor meer potentiële brandstof aanwezig was voor grotere en meer intense bosbranden. Dicht begroeide bossen zijn kwetsbaarder voor droogte omdat de bomen er met elkaar strijden voor water.

De United States Forest Service heeft de situatie de laatste jaren proberen recht te zetten via preventieve branden die dood hout en dichte begroeiing verwijderen, maar slaagde er niet in om dat op grote schaal te doen.

Daarbij komt nog de verdere uitbouw van steden in voorheen wilde gebieden, wat het risico op door de mens veroorzaakte branden, nog meer vergroot, zoals de recente brand door vuurwerk in het kader van een gender-reveal party.

De klimaatrekening

Bosbeheer is slechts een deel van het probleem. Hoe schokkend de branden ook zijn, voor klimaatwetenschappers zijn ze geenszins een verrassing. In het derde IPCC-klimaatrapport van 2001 voorspelden internationale experten dat de wereld als gevolg van de klimaatopwarming de komende 100 jaar getuige zou zijn van hogere maximumtemperaturen, meer hete dagen en meer hittegolven, een verhoogd risico op bosbranden en een aanzienlijk slechtere luchtkwaliteit in grote steden. We zijn nog maar twee decennia na het klimaatrapport en de voorspellingen zijn al een feit. ‘We krijgen de klimaatrekening vandaag gepresenteerd’, zo schrijft The New York Times.

Klimaatverandering is niet rechtstreeks verantwoordelijk voor de branden, maar de opwarming van de aarde zorgt wel voor omstandigheden die maken dat de branden intensiever en groter worden. Door het gebrek aan neerslag en de warmere temperaturen wordt vegetatie de perfecte brandstof voor wanneer bijvoorbeeld een bliksem inslaat. Uit een recente studie blijkt dat het westen van de Verenigde Staten zijn tweede droogste periode in meer dan 1000 jaar beleeft. Alleen eind jaren 1500 was het droger.

Nog meer records

Voor het tweede opeenvolgende jaar werd ook Siberië dit jaar door gigantische branden geteisterd, aangewakkerd door recordtemperaturen die gemiddeld ruim 5°C hoger lagen dan normaal. Op 20 juni werd een maximumtemperatuur van 38°C gemeten in een meetstation in Verchojansk, een mogelijk record voor de noordpoolcirkel. Op het einde van de negentiende eeuw werd in Verchojansk tijdens de winter nog een minimumtemperatuur van -67,8°C gemeten.

Samen met een minder vochtige bodem dan normaal bracht de hittegolf de ideale omstandigheden teweeg voor de reusachtige bosbranden. Sommige branden werden mogelijk veroorzaakt door “zombievuur” dat sinds de ongeziene branden van 2019 onder het aardoppervlak zou hebben gesmeuld.

De branden in Siberië hebben deze zomer bovendien een recorduitstoot aan kooldioxide veroorzaakt. De Europese dienst Copernicus schat de uitstoot van de branden binnen de noordpoolcirkel tussen 1 januari en 1 augustus op 244 megaton CO2, tegen 181 megaton in het hele jaar 2019.

Ondertussen blijft ook het Amazonewoud verder branden ondanks een afbrandverbod en een grootschalige militaire inzet. In augustus waren er bijna 30.000 branden geweest, een absoluut record. September ziet er niet veel beter uit. Alleen al in de eerste dagen van deze maand zijn er ongeveer duizend branden geregistreerd, blijkt uit gegevens van het Nationaal Instituut voor Ruimteonderzoek (Inpe).

In tegenstelling tot de branden in de Amerikaanse westkust, wordt de overgrote meerderheid van de vuren in het regenwoud door mensen aangestoken om land vrij te maken om te bewerken of om het vee te laten grazen. Maar het 5,5 miljoen vierkante kilometer grote regenwoud wordt wel beschouwd als cruciaal in de strijd tegen klimaatverandering door de grote hoeveelheden CO2 dat het absorbeert. Jaarlijks neemt het zo’n 5 procent van de wereldwijde CO2 uit de lucht.

De uitstoot van CO2 is de hoofdoorzaak van de wereldwijde klimaatverandering. De hoeveelheid CO2 in de atmosfeer is momenteel het hoogste in minstens 800.000 jaar en daar heeft de mens een groot aandeel in.

Hoewel de vele lockdowns en beperkende maatregelen in het kader van de covid-19-pandemie in 2020 hebben geresulteerd in de grootste daling van de uitstoot van broeikasgassen in de menselijke geschiedenis, verwachten experts dat die daling slechts tijdelijk zal zijn. Bovendien is het thuis houden van mensen geen duurzame manier om de klimaatverandering aan te pakken.