‘De klimaatopwarming zal een cascade van reacties veroorzaken’

Bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans koppelt enkele wetenschappelijke studies aan elkaar om onverwachte mogelijke gevolgen van de klimaatopwarming te documenteren.

Soms krijg je bij het doorploegen van de vakliteratuur waar je journalistieke werk voor een deel op steunt, ineens bijna toevallig een cascade van wetenschappelijk gedocumenteerde effecten voorgeschoteld, die illustratief kan zijn voor wat er ons te wachten staat als we er niet in slagen drastisch in te grijpen op de klimaatopwarming.

Want de te verwachten effecten hebben niet uitsluitend te maken met de rechtstreekse gevolgen van de klimaatopwarming, zoals hogere temperaturen en een stijgende zeespiegel (en hand in hand daarmee een verhoogd uitsterven van dieren en planten en een sterk verhoogde migratie en economische achteruitgang van mensen).

De queeste begon met de vaststelling in het vakblad Environmental Research Letters dat de noordpoolregio in de winter de jongste halve eeuw meer dan 3 °C warmer werd – wereldwijd steeg de temperatuur sinds 1900 met 1 °C. De driemaal snellere opwarming van de Noordpool heeft onvermoede effecten, onder meer voor onze weersystemen, want de temperatuurverschillen tussen het hoge noorden en de rest van de wereld worden kleiner.

Het topvakblad Nature publiceerde op zijn website een studie die aantoonde dat het massaal afsmelten van de gletsjers in zowel het noorden als het zuiden een steeds snellere stijging van de zeespiegel in de hand werkt. Sinds 1961 verloren de gletsjers wereldwijd meer dan 9.000 miljard ton ijs, wat tot een extra stijging van de zeespiegel met bijna 3 centimeter leidde. En dat is nog maar het begin.

De klimaatopwarming zal een cascade van reacties veroorzaken.

Een studie in het vakblad Cryosphere rekende voor dat, als er niet snel ernstig wordt ingegrepen, de Zwitserse Alpen tegen het einde van de eeuw meer dan 90 procent van hun gletsjers zullen zijn verloren. De Zwitsers zullen daar wel op kunnen anticiperen, maar elders in de wereld zal verlies van gletsjers op die schaal tot enorme problemen met de watervoorziening leiden – zie bijvoorbeeld Peru of landen in het Himalayagebied.

Maar er zijn ook onrechtstreekse fall-out-effecten te verwachten. Zo publiceerde het vakblad Climate Dynamics een studie, die suggereert dat het milder worden van het klimaat in het noordpoolgebied zal leiden tot een verergering van de smogvervuiling in landen als China en (het noorden van) India. De link is dat er minder wind zou zijn in de wintermaanden, waardoor luchtvervuiling minder gemakkelijk wordt weggeblazen. Vervuiling die, à propos, vooral afkomstig is van de verbranding van fossiele brandstoffen in die landen. Fossiele brandstoffen zijn de voornaamste drijvende kracht achter de recente snelle stijging van de globale temperatuur.

Luchtvervuiling kan dus onvruchtbaarheid in de hand werken.

Tenslotte rapporteerde New Scientist over een studie die aantoonde dat er een rechtstreeks verband is tussen de mate van luchtvervuiling in een stad en de kwaliteit van het mannelijk zaad. De studie focuste wel op experimenten met muizen, maar de betrokken wetenschappers aarzelden niet om te besluiten dat de kans reëel is dat er bij mensenmannen vergelijkbare effecten optreden. Luchtvervuiling kan dus onvruchtbaarheid in de hand werken.

Zo blijf je dan na een zwerftocht door de wetenschappelijke vakliteratuur achter met het gevoel dat hogere temperaturen in de noordpoolgebieden via allerlei tussenstappen eventueel tot een afname van de mannelijke vruchtbaarheid kunnen leiden. Misschien komt er op die manier een (bescheiden) natuurlijke afname van de overbevolking die aan de basis ligt van onze recente worsteling met drastische veranderingen in onze leefomgeving die we zelf veroorzaken. Helaas is het niet wenselijk om daar op te wachten. Want dan dreigen we véél te laat te komen.