‘Werkgevers moeten meer aandacht hebben voor de mantelzorgers op hun werkvloer’

Marleen Vanhees, directeur Ons Zorgnetwerk, over de maatschappelijke nood aan een mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid.

Eén op vijf werkende Vlamingen is mantelzorger. Een mantelzorger zorgt voor iemand uit de naaste omgeving met een meer dan normale zorgnood. Het zijn dus geen beroepskrachten of vrijwilligers binnen een organisatie, maar wel de papa van een kindje met een handicap, de man die voor zijn bejaarde moeder zorgt, de vrouw wiens echtgenoot kanker heeft, …

Werkgevers moeten meer aandacht hebben voor de mantelzorgers op hun werkvloer.

Mantelzorg is geen randfenomeen, maar voor bijna iedereen een dagelijkse realiteit op een bepaald moment in zijn/haar leven. Een aantal maatschappelijke evoluties, zoals de vergrijzing en de verzilvering van de bevolking en de vermaatschappelijking van de zorg, doet het belang van mantelzorg in de nabije toekomst alleen maar toenemen. Door de stijgende pensioenleeftijd zullen steeds meer mantelzorgers werk en zorg moeten combineren. Meer dan de helft van de geregistreerde mantelzorgers ervaart de combinatie van werk en zorg als zwaar tot zeer zwaar. De groep zwaar overbelaste mantelzorgers neemt bovendien de laatste jaren toe. Zijn onze werkgevers zich hiervan bewust?

De economische waarde van mantelzorg is immens. Mantelzorgers verlenen zorg à rato van 121.000 voltijdse banen of een geschatte economische waarde van 11,38 miljard euro per jaar. Maar er is ook een keerzijde van de medaille: de financiële gevolgen van mantelzorg op de ziekteverzekering in het Vlaams Gewest raamt men op 0,6 miljoen euro per dag. Dit is de prijs die we betalen bij het tekortschieten van doeltreffende ondersteuning voor werkende en overbelaste mantelzorgers.

De ondersteuning voor werkende mantelzorgers moet maatschappelijke prioriteit krijgen en geen fenomeen blijven waar we alleen maar empathisch op toekijken. De ondersteuning is nog vaak ‘too little, too late‘ en moet dringend meer omvattend en preventief zijn.

Zijn de formules van zorgkrediet dan niet toereikend? De meest gekende vormen van ondersteuning voor mantelzorgers zijn de thematische verloven zoals het verlof voor medische bijstand en het tijdskrediet of de loopbaanonderbreking met motief. Hoewel deze maatregelen een beperkte groep van mantelzorgers kunnen helpen bij de combinatie zorg-werk, zijn deze onvoldoende. Niet alleen overschrijdt de gemiddelde duur van mantelzorg (11 jaar) sterk de gecombineerde maximale duur van deze maatregelen. Het is voor velen ook financieel niet mogelijk om het werk te minderen, zelfs met een tegemoetkoming. Bovendien zijn veel mantelzorgers helemaal geen vragende partij om hun werk af te bouwen: het geeft hen voldoening, erkenning, afwisseling en sociale steun, … Wanneer mantelzorgers wel het werk minderen krijgen ze vaak nog meer zorgtaken opgelegd, zodat van een verminderde belasting geen sprake is. Mantelzorgers gebruiken slechts in beperkte mate deze vormen van werkonderbreking.

Men moet ook verder durven denken dan louter ‘minder werken’. Hier ligt een verantwoordelijkheid bij de overheid èn bij de werkgever. Ons Zorgnetwerk, een erkende mantelzorgvereniging is gespecialiseerd in het coachen van HR-medewerkers van bedrijven rond een mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid. De vereniging stelde vast dat zonder coaching, werkgevers – hoewel vaak van zeer goede wil – meestal niet verder geraken dan standaardoplossingen rond ‘werk minderen’. De overheid geeft ook geen stimulansen aan werkgevers om een mantelzorgvriendelijk beleid uit te werken voor hun werknemers.

In het boek ‘Werken, zorgen, leven. Naar een mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid’ pleiten Eva Van de Gaer en Sarah Janssens voor een kwaliteitsvol personeelsbeleid voor werkende mantelzorgers. Mantelzorgvriendelijke werkgevers zorgen er niet alleen voor dat hun werkende mantelzorgers de verschillende verlofstelsels kennen, maar bespreken met elke werknemer welke concrete maatregelen de druk echt kunnen verminderen. En dit voor de gehele duur van het mantelzorgtraject.

Is dat dan een te grote belasting voor bedrijven? Tijdens het onderzoek van Ons Zorgnetwerk bleek dat er vaak niet veel nodig is om toch een verschil te maken. Kleine veranderingen kunnen een verschil maken: een gemakkelijk te verwezenlijken service (bijvoorbeeld maaltijden mee kunnen nemen naar huis uit het bedrijfsrestaurant), een beetje schuiven met de werkuren en taken, een personeelsdienst met kennis van zaken over premies en tegemoetkomingen, een aanspreekpersoon/mantelzorgcoach,… Deze maatregelen vragen weinig extra middelen en tijd maar nemen alvast druk weg bij de werkende mantelzorgers.

Mantelzorgers op de werkvloer zijn te kostbaar om geen aandacht te krijgen.

Een open bedrijfscultuur en het bespreekbaar maken van mantelzorg waarbij het opnemen van zorgtaken niet wordt gezien als een risico (‘Oei, hij gaat toch niet uitvallen?’ of ‘Gaat zij nog wel voldoende tijd hebben voor haar job?’) maar als een positief engagement, betekent voor een mantelzorger al een groot verschil. Goed ondersteunde mantelzorgers zullen beter presteren, loyaler zijn, minder snel uitvallen en bijdragen aan een positief werkgeversimago.

Waar wachten we nog op? Mantelzorgers op de werkvloer zijn te kostbaar om geen aandacht te krijgen. De ondersteuning mogen we niet uitstellen tot werkende mantelzorgers onder de last bezwijken, maar we moeten er preventief voor zorgen dat zij hun maatschappelijk waardevolle taak zowel thuis als op het werk kunnen blijven opnemen.

Marleen Vanhees is directeur van Ons Zorgnetwerk, een netwerk voor alle mantelzorgers. Ons Zorgnetwerk telt bijna 21.000 leden, waarvan ruim 13.000 mantelzorgers en 8.000 gebruikers. .

Lees ook: ‘Een mantelzorger mag nooit volledig en uitsluitend verantwoordelijk zijn voor alle nodige zorg’