‘Zolang Israël de Palestijnen niet bevrijdt, zal het geen rust kennen’

De scepsis over de haalbaarheid van een onafhankelijke Palestijnse staat groeit, maar de internationale gemeenschap moet Israël onder druk blijven zetten, schrijft Brigitte Herremans, beleidsmedewerker Midden-Oosten van Broederlijk Delen. ‘Israël wil een totale overgave van de Palestijnen.’

‘Twee staten, één staat, of zelfs vijf staten, het maakt ons niet meer uit.’ Aan Palestijnse zijde klinken dergelijke opmerkingen steeds vaker. Door Israëls expansiedrift moeten Palestijnse burgers noodgedwongen erkennen dat hun strijd om zelfbeschikking niets opleverde. Een deel van hen pleit nu voor gelijke rechten in één, binationale, staat op het grondgebied van Israël en de Palestijnse gebieden. Maar dat is niet wat de Amerikaanse president Trump voor ogen had toen hij tijdens het bezoek van Israëlisch premier Netanyahu op 15 februari verklaarde dat de oplossing hem eender is: twee staten of één staat. In zijn visie wordt Israël onfair behandeld. Vooral de Palestijnen moeten inbinden. Pas dan kan er vrede zijn.

Internationaal groeit de scepsis over de haalbaarheid van een onafhankelijke Palestijnse staat. In 2013 waarschuwden vertegenwoordigers van de EU-lidstaten in Oost-Jeruzalem al dat de deur naar de tweestatenoplossing, met een Palestijnse staat op de Westelijke Jordaanoever, de Gazastrook en Oost-Jeruzalem, zich langzaam maar zeker sluit omwille van de Israëlische nederzettingenexpansie. Een blik op de kaart volstaat om te begrijpen wat ze bedoelden: de Palestijnse gebieden zien eruit als een grote gatenkaas, door de ongeveer 200 kriskras verspreide Israëlische nederzettingen. Die observatie zette een woordvoerder van voormalig president Obama er vorig jaar toe aan om gewag te maken van een éénstaatrealiteit.

Toen het Israëlische parlement begin februari de omstreden ‘Regulariseringswet’ goedkeurde en de deur openzette naar de toepassing van Israëlisch recht in bezet gebied, was de maat vol voor de Europese Hoge Vertegenwoordiger Federica Mogherini. Zij stelde dat deze wet een éénstaatrealiteit van ongelijke rechten, aanhoudende bezetting en conflict zou verankeren. Het woord apartheid viel net niet. Betekent dit dat beleidsmakers de tweestatenoplossing overboord gooien? Neen, deze verklaringen zijn eerder een uiting van wanhoop, een manier om de druk op Israël te verhogen zonder zwaardere middelen, zoals sancties, in te zetten. Europa houdt mordicus vast aan het vredesproces omdat het gelooft dat dit ‘the only game in town‘ is.

In het wereldbeeld van president Trump is Israël the good guy. Toegegeven, af en toe gaat het uit de bocht, zoals recent nog met het opdrijven van de bouw van nieuwe woningen in de nederzettingen. Maar de nederzettingen zijn geen steen des aanstoots en al helemaal geen struikelblok voor vrede in de ogen van Trump.

Het was niet verrassend, maar toch schokkend dat president Trump tijdens het bezoek van Netanyahu brandhout maakte van het officiële Amerikaanse beleid. Dat stelt de tweestatenoplossing al decennialang voorop. Voormalig president Bush verklaarde reeds in 2004 dat Israël zich niet moet terugtrekken tot aan zijn grenzen van vóór 1967 en de grote nederzettingsblokken mag houden. Maar president Trump is nog een stuk toegeeflijker tegenover Israëls expansiebeleid. Meer nog, hij gaat mee in Israëls waanzin. Want stel dat de tweestatenoplossing begraven wordt, en de Palestijnse staat op de schop gaat: hoe moet de toekomst er dan uitzien? Ofwel komt er dan een de facto apartheidsregime ofwel krijgt de binationale staat concreet vorm.

Ook al gaf Israël concreet gestalte aan de eenstaatrealiteit door vijftig jaar bezetting en landroof, toch gruwt het van een binationale staat.

Ten eerste zou dat betekenen dat alle inwoners gelijke rechten krijgen en dat de Palestijnen volwaardige burgers worden. Dan zou de nachtmerrie van de demografische ‘bom’ concreet worden. Momenteel zijn er in Israël en de bezette gebieden samen ongeveer 6 miljoen Joodse burgers en 6,5 miljoen Palestijnse burgers. Ook al is haar honger naar land groot, toch heeft ze de Westoever en de Gazastrook, in tegenstelling tot Oost-Jeruzalem, nooit willen annexeren. Dan had ze immers de verantwoordelijkheid moeten opnemen voor de Palestijnse burgers die daar wonen. Israël koos voor het beste van twee werelden: een bezetting waarbij het de Palestijnse gebieden transformeert en plundert en de bevolking systematisch onderdrukt.

Ten tweede druist het idee van één gedeelde staat in tegen Israëls eis om als Joodse staat te worden erkend. Sinds een paar jaar is het voor de Israëlische regering immers niet meer voldoende dat de Palestijnse bevrijdingsorganisatie (PLO) Israël reeds in 1988 erkende. Niet alleen weigert Israël de Palestijnse staat te erkennen, maar bovendien legt het de lat nog hoger door de erkenning van het Joodse karakter van Israël te koppelen aan de vredesgesprekken.

Israël wil een totale overgave van de Palestijnen. Ze moeten niet alleen de massale ontheemding van Palestijnen bij de oprichting van Israël in 1948 goedkeuren en elke eis tot rechtzetting, laat staan terugkeer van vluchtelingen, laten varen. Ook moeten ze akkoord gaan met een onleefbaar ministaatje dat kunstmatig in leven wordt gehouden door internationale hulp en afzien van gerechtigheid.

Sinds 20 januari heeft de regering Netanyahu met president Trump een grillige, maar onbetwistbare bondgenoot die hen geen strobreed in de weg zal leggen. Dit verhoogt de druk op de Europese Unie, die een belangrijkere rol speelt in de regio dan ze zelf vaak inschat, om Israël een halt toe te roepen. Federica Mogherini, Angela Merkel en ook premier Michel begrepen dit: ze spraken duidelijke taal en stelden vergaderingen met Israël uit. Druk is de enige manier om Israël tot verandering aan te zetten, en duidelijk te maken dat er geen shortcut naar vrede, of veiligheid, mogelijk is. Zolang Israël de Palestijnen niet bevrijdt, zal het geen rust kennen.