Zijn Elizabeth Warren en Bernie Sanders te links om Trump te kunnen verslaan?

Over minder dan drie maanden worden in de Amerikaanse deelstaat Iowa de eerste stemmen uitgebracht in de Democratische voorverkiezingen, die zullen bepalen wie het over een jaar opneemt tegen president Donald Trump. Progressieve kandidaten doen het steeds beter in de peilingen, maar toch slaat bij de Democraten de twijfel toe: zijn Bernie Sanders en Elizabeth Warren te links om te kunnen winnen van Trump?

Wie deze week de nieuwste peiling van The Washington Post en ABC News doornam, zou denken dat er voor de Democraten geen vuiltje aan de lucht is. In een hypothetische strijd tussen president Donald Trump en verschillende Democratische tegenstanders, verliest Trump in alle gevallen ruim.

Liefst 56 procent van de Amerikanen zegt bijvoorbeeld op voormalig vice-president Joe Biden te stemmen als hij het opneemt tegen de president, terwijl slechts 39 procent in dat geval voor Trump kiest. Ook Bernie Sanders (55-41), Elizabeth Warren (55-40) en Pete Buttigieg (52-41) hebben een ruime nationale voorsprong.

In andere peilingen zijn de verschillen minder groot, maar is de conclusie dezelfde: de Democraten gaan aan de leiding.

Maar de Democraten zijn de verkiezingen van 2016 nog lang niet vergeten, en weten dus dat nationale peilingen niet altijd een goed beeld geven van de kansen van een kandidaat. Hillary Clinton ging ook ruim aan de leiding in zulke peilingen – en won uiteindelijk ook 2,9 miljoen meer stemmen dan Trump (48,2 tegen 46,1 procent) – maar dat mocht niet baten.

De krappe winst van Trump in een klein aantal swing states, zoals Michigan, Wisconsin en Pennsylvania, gaf hem het voordeel in het kiesmannensysteem dat uiteindelijk de winnaar van presidentsverkiezingen bepaalt. Met minder dan 100.000 extra stemmen verspreid over die drie staten had Clinton de verkiezingen kunnen winnen, ook al had ze miljoenen stemmen ingeleverd in liberale staten als Californië en New York.

Daarom leidt de populariteit van progressievere kandidaten als Sanders en Warren nu tot de nodige kopzorgen in Democratische kringen. Zij stellen onder meer voor om private zorgverzekeringen af te schaffen en te vervangen door een overheidsstelsel. Ook willen ze de belastingen op de allerrijksten sterk verhogen, veel investeren in maatregelen tegen klimaatverandering en de toegang tot openbare universiteiten gratis maken.

Binnen de Democratische Partij gelden die voorstellen als zeer progressief. Sommige partijleiders vragen zich af of Sanders en Warren in een strijd tegen Trump gematigde kiezers zouden wegjagen in dezelfde cruciale deelstaten; met name de gevestigde orde van de partij lijkt die gok niet te willen nemen in de strijd om het Witte Huis.

‘Wat werkt in San Francisco (een zeer linkse stad, nvdr.) werkt niet per se in Michigan’, zei Nancy Pelosi, de leider van de Democraten in het Huis van Afgevaardigden, vorige week tegen Bloomberg. ‘Denk aan november. Je moet het kiescollege winnen.’

Maakt Biden de beste kans tegen Trump?

Een nieuwe peiling van The New York Times gooide deze week olie op het vuur. In verschillende swing states blijkt Biden de voorkeur van kiezers boven Trump te genieten, terwijl senatoren Sanders en Warren het minder goed doen. Is de gematigde Biden, die in feite een verlenging van het presidentschap van Obama belooft, inderdaad de kandidaat met de beste kans om Trump te verslaan?

Het klinkt misschien voorbarig om die vraag een jaar voor de verkiezingen al te stellen. Tussen nu en november 2020 kan er nog van alles gebeuren: impeachment of zelfs afzetting van Trump, om maar eens een extreem voorbeeld te noemen. Als er één ding zeker is, dan is het dat de campagne van het komende jaar onvoorspelbare wendingen zal nemen.

Toch is het begrijpelijk dat Democraten verder kijken dan het inhoudelijke debat tussen hun kandidaten. In een peiling van CNN zei 55 procent van de Democratische kiezers onlangs vooral op zoek te zijn naar een kandidaat die Trump kan verslaan. Slechts 39 procent van de bevraagden geeft de voorkeur aan een kandidaat met betere inhoudelijke ideeën.

Geen wonder dus dat de ‘verkiesbaarheid’ van kandidaten een belangrijk discussiepunt is geworden in aanloop naar de eerste voorverkiezingen. De peiling van The New York Times laat zien dat ‘Democraten in een fantasiewereld hebben geleefd’, schreef politiek commentator Jonathan Chait deze week in New York Magazine. Hij pleit voor een gematigde koers. ‘Het is echt zo dat er een groep overtuigbare kiezers is, die kan worden afgeschrikt door een partij die als te radicaal wordt gezien.’ Volgens Chait overkwam dat de Republikeinen bij de tussentijdse verkiezingen van 2018, die de Democraten winst in het Congres opleverden, maar dreigt de Democratische Partij nu dezelfde fout te maken.

‘Biden is gezonde salade die kiezers al kennen’

Niet iedereen is ervan overtuigd dat de ietwat stoffige Biden de Democraten inderdaad een betere kans geeft tegen Trump. Volgens de modellen van statisticus Cory McCartan is juist Warren makkelijker verkiesbaar, omdat zij relatief goed scoort in de staten Nevada en New Mexico, waar Biden minder populair is. De gewezen vice-president doet het dan weer beter in (voorheen) industriële staten als Michigan en Pennsylvania.

Bovendien weet Biden bij de harde kern van de Democratische Partij vooralsnog weinig enthousiasme te genereren. ‘Hij is die salade op het menu die (kiezers) al kennen’, zegt Cornell Belcher, Harvard-onderzoeker en voormalig medewerker van de Obama-campagne, tegen Vanity Fair. ‘Het is goed voor je. Het kan geen kwaad om het te bestellen. Maar wil je écht een salade?’

Terwijl Warren en Sanders duizenden aanhangers naar stadions en evenementenhallen weten te halen, worden de bijeenkomsten van Biden een stuk minder goed bezocht. Ook haalt zijn campagne minder geld binnen (15,7 miljoen dollar in het derde kwartaal) dan die van Warren of Sanders (beiden ongeveer 25 miljoen in dezelfde periode). En dat terwijl een grote oorlogskas essentieel is bij Amerikaanse verkiezingen.

De Amerikaanse media spreken inmiddels ook wel van een ‘enthousiasmekloof‘ rond Biden. Zelfs zijn eigen kamp lijkt het bestaan daarvan te erkennen. ‘Wellicht geef je de voorkeur aan een andere kandidaat’, zei Jill Biden, de vrouw van Joe, in augustus tijdens een campagnebijeenkomst. ‘Maar je moet kijken naar wie er gaat winnen.’

‘Wellicht is jouw kandidaat beter als het gaat om, ik zeg maar wat, de gezondheidszorg’, aldus nog Jill Biden. ‘Maar je moet kijken naar wie deze verkiezingen gaat winnen. En misschien moet je even slikken en zeggen: “OK, ik geef persoonlijk de voorkeur aan die of die”, maar uiteindelijk moet het erom gaan dat we Trump verslaan.’

Dat is als campagneslogan bepaald niet zo beknopt en krachtig als het ‘Yes we can‘ van Obama of het ‘Make America great again‘ van Trump. Voor Biden is het te hopen dat Democratische kiezers er toch door geïnspireerd raken.