Moet Joe Biden als president verzoenen of voluit voor zijn Democratische agenda gaan? En wat moet hij aan met de impeachment van zijn voorganger Donald Trump? ‘Biden is fundamenteel bereid om te luisteren.’
‘Laat varen het bizarre idee dat je Republikeinen de hand moet reiken. Die hakken ze gewoon af.’ Historicus Thijs Kleinpaste twijfelde in Knack daags na de verkiezingsoverwinning van Joe Biden geen seconde over de vraag of de Democraat moet proberen naar verzoening te streven met de Republikeinse Partij.
Hij is sindsdien niet van gedachten veranderd, zeker niet na de bestorming van het Capitool. Kleinpaste zag dat niet enkel op televisie gebeuren, hij was er ook bij. Hij woont in Washington D.C., waar hij promoveert aan de Georgetown University. Nog steeds is hij onder de indruk van het ‘vervreemdende en verdwazende’ schouwspel. ‘Een kleine meerderheid van de bestormers had wel degelijk een plan. U hebt ook de foto’s gezien van die man die zijn handen vol had met flex cuffs, de plastic strips waarmee agenten arrestanten boeien. Die mensen waren op jacht naar Democratische boegbeelden als Nancy Pelosi en Alexandria Ocasio-Cortez. AOC zei dat ze voor haar leven heeft gevreesd. Je mag er niet aan denken wat ze haar hadden aangedaan als ze haar te pakken hadden gekregen.’
Je mag er niet aan denken wat er was gebeurd met Alexandria Ocasio-Cortez als de trumpisten haar te pakken hadden gekregen in het Capitool.
Ook historica Sophie De Schaepdrijver, die al jaren pendelt tussen België en Pennsylvania, hoeft geen twee keer na te denken over de vraag of Biden moet verzoenen dan wel zijn eigen weg moet kiezen. ‘De Democraten reiken al veel te lang de hand aan de Republikeinen, terwijl het bipartisanship – zoals samenwerking tussen de partijen daar heet – al lang niet meer bestaat. Er is simpelweg geen gedeelde wereld meer.’
Dat beaamt de Britse professor Amerikaanse Studies Ken Kennard (UGent). ‘Toen ik in de jaren 1970 en 1980 naar de bars ging rond het Capitool in Washington, trof ik er Republikeinen en Democraten die, na felle politieke debatten te hebben gevoerd in de Senaat of het Huis, samen zaten te drinken en lachten om dezelfde grappen. Dat is sinds de jaren 1990 afgebrokkeld en is nu gewoon onbestaande. Ze zitten nog in dezelfde bars, maar praten niet meer met elkaar.’
Biden, die 37 jaar lang, van 1972 tot 2009, in de Senaat heeft gezeten, is een schoolvoorbeeld van de across the aisle-politicus: iemand die in het parlement de oversteek maakt om compromissen te sluiten met de andere kant. Hij heeft in zijn campagne herhaaldelijk gezegd dat hij dat wil blijven doen.
‘Of Biden een master of the Senate zal blijken, zoals president Lyndon B. Johnson (1963-1969), is maar de vraag’, zegt de Nederlandse opiniemaker Joshua Livestro, die heeft gewerkt voor rechtse partijen als de Republican Party, de Britse Conservatives en de Nederlandse liberale VVD. ‘Johnson had een grotere meerderheid, maar Biden kent wel dat spel door en door en hij is een van de weinige Democraten die nog goede persoonlijke verhoudingen met Republikeinse senatoren en afgevaardigden hebben. Misschien zijn die banden zelfs weer versterkt door wat zich heeft afgespeeld in het Capitool. De Republikeinen hangen nu als los zand aan elkaar, een deel van die partij is enorm boos om wat daar is gebeurd.’
Kennard kan dat bevestigen. ‘Ik hoor via mijn contacten in Washington dat Biden en de Republikeinse Senaatsleider Mitch McConnell elkaar altijd zijn blijven zien en spreken, soms met een glas whisky erbij. Het is de kern van Bidens politieke sterkte: hij breekt geen gesprekken af en blaast geen relaties op. Biden is fundamenteel bereid om te luisteren.’
Livestro vindt dan ook dat Biden niet hoeft te kiezen tussen verzoening of zijn eigen agenda, waar overigens een recordaantal van meer dan 81 miljoen Amerikanen voor heeft gestemd. ‘Hij kan beide doen. Zijn beleidsvoorstellen, zoals het optrekken van het minimumloon naar 15 dollar per uur, zijn helemaal niet onpopulair bij Trumpkiezers. Natuurlijk zal hij zo’n 30 procent van hen nooit kunnen aanspreken, maar de eerder centrum-Republikeinen zeker wel. Die willen vooral zien dat er iets gebeurt na vier jaren veronachtzaming van nagenoeg elk ernstig probleem door de regering-Trump. En dat beleid moet hij, zoals hij altijd heeft gedaan, verkopen met de retoriek dat dit goed beleid is voor élke Amerikaan.’
Vertrouwen
De ultieme uitdaging voor Biden is volgens Kennard het vertrouwen herstellen van de burger in het politieke bedrijf. ‘Dat overkoepelt alle enorme problemen die hij op zijn bord heeft, van corona tot klimaat. Vertrouwen herstellen is gruwelijk moeilijk en kan enkel met woorden én daden. Ten eerste moet hij uitstralen dat de Trumpshow voorbij is en good old Joe terug is. Daarnaast moet hij, en dat zo snel als mogelijk, zich richten op het binnenland. Hij moet vermijden wat Barack Obama deed, die verloor zijn eerste 100 dagen aan de Irakoorlog. Biden moet de corona-epidemie aanpakken en gezondheidszorg en onderwijs betaalbaar en toegankelijk maken.’
De Schaepdrijver voegt twee prioriteiten toe. ‘Hij moet het wapenbezit aan banden leggen én de kwalijke praktijken van gerrymandering (het knoeien met de indeling van kiesdistricten met het oog op electoraal gewin, nvdr). Daarmee kan hij geschiedenis schrijven, terwijl het gewoon middle of the road-thema’s zijn waar een meerderheid van de Amerikanen vóór is. Wie daartegen is, noemen wij in vaktermen een radicale gek.’ (lacht)
Een cruciale rol is ook weggelegd voor vicepresident Kamala Harris. ‘Traditioneel wordt die, hoewel op papier zeer belangrijk, vaak opzijgeduwd’, zegt Kennard. ‘ For God’s sake, wat Trump allemaal met Pence heeft uitgehaald! Maar Harris is a smart cookie met een indrukwekkend politiek cv en geeft, bijvoorbeeld, zeer om zaken als gezondheidszorg.’ Hij ziet opportuniteiten voor de Democraten. ‘Neem Georgia, waar Stacey Abrams zo veel zwarte kiezers heeft kunnen mobiliseren dat de van oudsher Republikeinse staat zowel in de presidentsverkiezing als bij de herverkiezing voor de Senaat naar de Democraten ging. Daar zit toekomst in. Die kiezers zijn niet veroverd op de Republikeinen, wat al een grote prestatie zou zijn, maar wel op het defaitisme, op het verlammende idee dat jouw stem er niet toe doet. Als je die mensen al meekrijgt, en, veel gemakkelijker, ook nog alle mensen die blij zijn dat Trump weg is, dan kun je echt veel doen.’
Het is de hoogste tijd dat de Democraten de broek optrekken, vindt De Schaepdrijver. ‘Er wordt al veel te lang gedaan alsof die Trumppolitiek tot het normale politieke landschap behoort, terwijl het natuurlijk een pathologie is. Wij hebben dat als gezin aan den lijve ondervonden. Na Trumps verkiezing konden wij niet meer naar de VS reizen zonder pesterijen te moeten ondergaan van het veiligheidspersoneel op luchthavens.’ Voor zelfvertrouwen moeten de Democraten maar één iets doen, benadrukt De Schaepdrijver. ‘Niet bang zijn voor wat Trumpstemmers eventueel kunnen denken en niet hun eigen handen binden met draagvlakdenken. ” We have nothing to fear but fear itself”, zoals Amerikaans president Franklin D. Roosevelt ooit zei.’
1775
Wie ‘einde van Trump’ zegt, zegt impeachment. Voor de tweede keer is de procedure ingesteld om Trump uit het ambt van president te ontzetten. ‘Impeachment is belangrijk om het vertrouwen te herstellen’, meent Kennard. ‘In de eerste plaats omdat het Trumps verantwoordelijkheid is dat Washington is aangevallen door mensen die de regering willen omverwerpen. De laatsten die dat deden, als ik me niet vergis, waren de Britten in 1775. Er zijn voor de eedaflegging van Biden 20.000 leden van de National Guard opgeroepen, meer dan er nu Amerikaanse soldaten zijn in Irak en Afghanistan samen. Buitengewoon! Dit zie je toch enkel in bananenrepublieken? Impeachment is cruciaal om duidelijk te maken dat de Trumpshow voorbij is, want dan kan hij nooit meer terugkomen. Eerlijk gezegd denk ik dat de meeste Republikeinen dat ook willen. Zijn kiezers, ja, die willen ze wel nog, maar Trump zelf? Die vinden ze te disruptief en te onstabiel.’
De Republikeinse leider in het Huis van Afgevaardigden en rabiate Trumpaanhanger Kevin McCarthy verklaarde tegen impeachment te zijn omdat het de verzoening van het land in de weg zou staan. Kleinpaste lacht. ‘Dat klinkt natuurlijk als ketelmuziek uit de mond van een Republikein. Kom op, we hebben allemaal gezien waar jullie de afgelopen jaren mee bezig zijn geweest. Ik herinner me de meest vunzige beschuldigingen aan het adres van Obama en sindsdien is het alleen maar extremer geworden. Ook Democraten en andere Trumpcritici gebruiken het verzoeningsargument tegen impeachment. Maar wie geen politieke beslissing neemt uit vrees te verdelen, die laat zichzelf gijzelen. Bovendien, als Democraten om die reden niet zouden impeachen, dan bevestigen ze de Republikeinse propaganda dat impeachment een partijpolitiek spel is.’
Die beschuldiging slaat nergens op, vindt ook De Schaepdrijver. ‘Als je een president die heeft opgeroepen tot geweld níét impeacht, kun je de procedure net zo goed opheffen. Mag Trump eindelijk, voor het eerst in zijn leven, eens gestraft worden voor een misdaad? In 2016 zei hij dat hij iemand in het midden van de drukke Fifth Avenue in New York kon doodschieten zonder kiezers te verliezen. Zijn hele leven en carrière, een aaneenschakeling van straffeloos frauderen en bedriegen, geeft hem daarin gelijk. Het moet maar eens uit zijn.’
Mijnenveld
Alle bevraagden zijn het erover eens: Biden moet zich onverkort uitspreken voor impeachment als morele plicht. De Schaepdrijver: ‘Wie anders dan Biden heeft het politieke kapitaal om te zeggen “tot hier en niet verder”? Als een radicaler figuur als Bernie Sanders oproept tot impeachment, dan heeft hij even veel gelijk als Biden, maar dan maakt dat wel minder indruk dan wanneer het vleesgeworden centrumfatsoen dat doet.’
Biden kan in impeachment een praktisch bezwaar zien: zal het geen schaduw werpen over zijn eerste honderd dagen in het Oval Office, de dagen waarin een Amerikaans presidentschap worden bepaald? Livestro acht het niet uitgesloten. ‘Een Senaat die bezig is met de impeachmentprocedure kan niks anders doen, bijvoorbeeld het benoemen van ministers. Maar je kunt de procedure flink inkorten, zoals McConnell deed de eerste keer. Hij hield geen hoorzittingen maar duwde de hele zwik er in twee dagen door, recht naar de stemming. Wanneer de Democraat Chuck Schumer het leiderschap van hem overneemt, kan de Senaat Trump snel impeachen én krijgt Biden een schone start.’
Volgens Livestro is impeachment vooral voor de Republikeinen een lastige zaak, zeker wanneer die lang zou aanslepen. ‘Dan zal het steeds harder gaan schuren. Het wordt hoe dan ook een pijnlijk moment voor die partij wanneer er moet worden gestemd, want Republikeinse senatoren als Mitt Romney, Ben Sasse, Susan Collins en Lisa Murkowski zullen naar de feiten kijken en Trump dus wellicht veroordelen. Hoe langer en hoe diepgaander een impeachmentprocedure zou zijn, hoe meer er naar boven zou komen over Trump én over de rol van andere Republikeinen in de couppoging. Er komt sowieso een lelijke strijd tussen de Trumpvleugel en die van de meer klassieke Republikeinen. Ik voorzie een bloedbad bij de tussentijdse verkiezingen van 2022. ‘
Collaborateurs
Dat werpt de slotvraag op: wat met Republikeinse toppers als McConnell, Pence en Mike Pompeo, de scheidende minister van Defensie die de laatste weken van zijn ambtstermijn heeft gebruikt om ‘geen brug onverbrand te laten’ en overal tijdbommen en boobytraps nalaat voor zijn opvolger, zoals The New York Times schreef. Kunnen zij verder met hun carrières alsof ze niet vier jaar lang Trump hebben aangemoedigd in en geholpen met zijn aanval op de Amerikaanse democratie? ‘Mogen ze ermee wegkomen? Dat vind ik niet’, zegt Livestro. ‘Maar hoe je dat voor elkaar krijgt, dat is een open vraag. Je kunt ze wellicht juridisch niks aanwrijven.’ De Schaepdrijver: ‘Je kunt enkel hopen dat die collaborateurs botsen op de politieke marktwerking en worden afgestraft door hun kiezers, of dat hun geldschieters afhaken. Dat is het geval bij senator Josh Hawley, de trumpiaan die mee de betogers heeft opgejut.’
Kleinpaste ziet ook hier het belang van impeachment. ‘Als Trump wordt veroordeeld wegens het met de voeten treden van de Amerikaanse grondbeginselen, dan staat het als een paal boven water, zowel politiek als juridisch, dat McConnell en Pence en Pompeo en noem maar op, daaraan hebben meegewerkt. Maar goed. McConnell en Pence zullen bij het naïeve deel van het commentariaat wel goodwill hebben gecreëerd door op het laatst toch een beetje tegen Trump in te gaan. Zo cynisch ben ik wel.’
Kennard maakt zich geen illusies. ‘Ja, Pompeo is een absolute schande en natuurlijk had Pence de president moeten laten afzetten en natuurlijk zijn er veel Republikeinen die verwerpelijk gedrag hebben vertoond. Maar de vraag is: is de wil er bij de Democraten en anderen om die mensen op te jagen? Ik vrees dat ze er gewoon de tijd of de energie niet voor hebben, met alle acute problemen op hun bord. Natuurlijk is dat oneerlijk. Maar, mijn beste, noem mij iets wat wel eerlijk is aan politiek?’
De Schaepdrijver weigert een defaitistisch slotakkoord. ‘Het is mogelijk om niet enkel Trump, maar ook het trumpisme te verslaan. Dat hebben ze in Georgia bewezen.’ Ook Kennard bergt nu zijn sad trombone op. ‘Een belangrijke en spannende vraag is: zal Biden het bij één termijn houden? Als die succesvol is, en Harris was dat ook, dan vraag ik me af of zij het niet al in 2024 overneemt. Dat zou de wereld echt alle goede signalen geven: een zwarte vrouw als president van Amerika. Woooooooow!‘
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
