‘Waarom vertrekken er geen Turkse jongeren – toch ook moslims – naar Syrië?’

‘Als enkel de islam de drijfveer vormt voor jihadi’s om te gaan strijden in Syrië en Irak. Waarom vertrekken er dan geen Turkse jongeren of Marokkaanse berbers?’, vraagt historicus Lucas Catherine zich af.

Jihadisten, salafisten of kalifaat, het zijn woorden die het nieuws dagelijks kleuren wanneer het gaat over de terreurgroep Islamitische Staat (IS) of de oorlog in Syrië en Irak. ‘Maar deze begrippen kun je eigenlijk pas begrijpen als je iets kent van de geschiedenis van de islam’, legt historicus Lucas Catherine uit aan Knack.be. ‘Maar helaas wordt elke verwijzing naar het verleden én het kolonialisme genegeerd.’ Samen met de Belgisch-Palestijnse onderzoeker Kareem El Hidjaazi schreef Catherine het boek Jihad en Kolonialisme. Daarin gaat hij op zoek naar antwoorden op een hele rits vragen, die volgens de auteur in het mainstream discours niet aan bod komen.

‘Als enkel de islam de drijfveer vormt voor jihadi’s om te gaan strijden in Syrië en Irak. Waarom vertrekken er dan geen Turkse Belgen of Marokkaanse berbers? Turken zijn namelijk ook moslims en voor hen zou het – via familie in Turkije – erg eenvoudig zijn om naar Syrië te reizen’, stelt hij.

‘Daarnaast vroeg ik me af of er een verband bestaat tussen de terreurorganisaties die vandaag wereldwijd angst en vernieling zaaien (Islamitische Staat, Boko Haram, Al-Shabaab) en al gauw kwam ik tot de conclusie dat er wel degelijk een rode lijn getrokken kan worden: namelijk kolonialisme.

Sykes-Picot

‘Dit zijn niet alleen mijn woorden, de terroristische jihadi’s legden ook zelf dit verband.’ In het boek verwijst hij naar het eerst filmpje dat IS online plaatste. Daarin zie je bulldozers die de grens tussen Syrië en Irak symbolisch platwalsen, terwijl ze roepen ‘We do not agree with the Sykes-Picot Agreement’. Het waren namelijk de Britse en Franse diplomaten Mark Sykes en Georges Picot die in 1917 de grens trokken tussen het huidige Syrië en Irak. In het geheime verdrag hadden de Britse en Franse grootmachten vastgelegd hoe ze het Ottomaanse Rijk onder hun beide zouden verdelen na de Eerste Wereldoorlog.

De link tussen jihad en kolonialisme wordt nochtans zelden aangehaald door politici en zelfs in het onderwijs wordt de koloniale geschiedenis slechts zijdelings behandeld. ‘Ons koloniale verleden is deels nog steeds taboe’, vat Catherine samen. ‘Kolonialisme wordt afgedaan als iets uit een ver verleden. Toen we de grondstoffen uit Congo gebruikten voor onze eigen ontwikkeling.’ Maar volgens de Brusselse historicus zijn de ‘koloniale tijden’, nog niet voorbij. ‘Het kolonialisme bracht een golf van racisme teweeg in onze maatschappij. En dan heb ik het niet over het discriminerend gedrag van één of enkele individuen, wel is er sprake van geïnstitutionaliseerd racisme. Kijk maar naar de arbeids- of woningmarkt.’

Frustratie

Al bestaat er geen één op één verband tussen racisme en radicalisering. ‘Er zijn verschillende manieren om een antwoord te bieden op discriminatie en uitsluiting’, legt Catherine uit. ‘Kijk bijvoorbeeld naar de Turken in België. Zij vallen terug op een nationalistisch discours. De Belgische Turken stemmen massaal voor Erdogan en zijn AK -partij. Erdogan cultiveert namelijk de glorietijd van het Ottomaanse Rijk en de grootsheid van de Turkse natie.’ En nationalisme als oplossing voor frustratie blijkt te werken. Want geen enkele Turk voelt zich geroepen om in naam van de islam naar Syrië te trekken.

En ook Belgische Marokkanen gaan niet de jihaditoer op. Sommigen van hen storten zich op culturele activiteiten, Terwijl andere hoogopgeleiden terugkeren naar de regio Casablanca, waar ze hun Belgische diploma beter kunnen valideren dan hier. Of ze emigreren naar Quebec, Canada is een immigratieland met quasi geen racisme dat op zoek is naar Franstalige, hoogopgeleiden.

Om aan racisme te ontsnappen wijst Catherine nog op een derde piste: het Westers imperialisme bekijken vanuit een islamitisch perspectief. Daarom laat hij Kareem El Hidjaazi aan het woord in het boek. Hij ruilde Brussel in voor Jemen waar hij al vijftien jaar leeft volgens de traditie van de profeet.

Stigmatisering

‘Kareem wil met religieuze argumenten (toekomstige) IS-strijders een weerwoord bieden. En hoewel ik het op sommige vlakken fundamenteel oneens ben met Kareem (ik ben dan ook niet gelovig), vind ik het belangrijk dat hij gehoord wordt. Want veel van de geradicaliseerde jongeren hebben slechts een beperkte kennis van de islam. ‘Ze geloven wat imam Google beweert. Terwijl hun haatboodschappen nergens vermeld staan in de Koran.’

Ook wil Catherine bewust de stigmatisering rond streng orthodoxe gelovigen doorbreken. ‘Niet elke moslim met een te korte broek en een lang hemd is gevaarlijk.’