Venezuela richting afgrond: ‘We zijn op weg naar een situatie zoals in Zimbabwe’

Venezuela lijkt ineen te storten. Honderdduizenden Venezolanen vluchten het land uit, een in Latijns-Amerika nooit eerder gezien migratie. Het wordt nog erger dan in Zimbabwe, voorspellen experts.

‘Dit is een totaalprogramma zoals ons land er in zijn geschiedenis nog geen gezien heeft’, zei president Maduro toen hij op 17 augustus een eerste pakket maatregelen aankondigde. ‘We gaan herstellen en slaan het pad van de groei en welvaart in.’

Het minimumloon werd 35 keer verhoogd, voor 25 voedselproducten werden officiële prijzen vastgelegd, er werd een stijging van brandstofprijzen en diensten aangekondigd, enkel wie over een Carnet de la Patria beschikt, een identiteitsdocument dat Maduro heeft ingevoerd, kan nog subsidies krijgen voor bijvoorbeeld benzine, de munt devalueerde met 96 procent, en de btw ging van 12 tot 16 procent.

De wet die valutawisseling op de zwarte markt met celstraffen bestrafte, werd afgeschaft. Sinds 20 augustus is een nieuwe groep bankbiljetten in omloop: de bolivar heet nu soberano (‘soeverein’). Er waren al enkele miljoenen bolivar nodig om een kilogram kaas of een brood te kopen; vijf nullen werden nu geschrapt.

Van kwaad naar erger

Een week na de aankondiging ‘zijn de prijzen verdubbeld, van voedsel tot onderdelen voor apparaten’, zegt elektricien Andrés Chacín. ‘Wat ik in juli betaalde voor een doos eieren (30 stuks), daarvoor krijg ik nu maar de helft. Het gaat van kwaad naar erger.’

De privésector, ‘vooral die met zware personeelskosten, zoals banken, winkels, ziekenhuizen of privéscholen, zijn het meest getroffen’, zegt professor Luis Oliveros, die economie doceert aan de Universidad Metropolitana en de Universidad Central de Venezuela.

Manuel Fonseca, een Portugese inwijkeling, heeft een zaak met tweedehandse onderdelen aan de rand van Caracas. ‘De inkomsten zijn te laag om dit vol te houden, ik ga sluiten voor een jaar, kijken hoe het evolueert. Mijn familie is al terug naar Portugal en wacht daar op me.’

Bedrijven failliet

De voorzitter van een accountantskantoor dat 200 kleine en middelgrote bedrijven bedient, wil alleen anoniem getuigen: ’90 procent van mijn klanten gaan failliet als ze aan de nieuwe minimumlonen moeten voldoen. Een deel probeert een overeenkomst te sluiten met het personeel over de betaling van een vergoeding voor ontslag en anciënniteit, ze gaan tijdelijk sluiten en later heropenen. Een ander deel zal het faillissement aanvragen en de activiteiten stopzetten.’

De nieuwe lonen worden van kracht vanaf september. Bedrijven konden daardoor in de laatste dagen van augustus nog beslissen om te sluiten en mensen te ontslaan. De regering bood aan om een ​deel van de loonkosten van de bedrijven gedurende drie maanden op zich te nemen.

‘Met deze maatregelen, die nieuwe uitgiftes van dood geld aankondigen (geld dat niet ondersteund wordt in de reële economie), zullen de armen het meest blijven lijden onder de crisis, omdat ze geen activa of gediversifieerd inkomen hebben als buffer. Er zijn steeds meer arme mensen, de middenklasse wordt steeds kleiner.’

Inflatie van 1 miljoen procent

In 2017 zat 87 procent van de bevolking al onder de armoedegrens op basis van het inkomenspeil en 51 procent op basis van de levensomstandigheden, berekenden drie universiteiten. (Venezuela telt 31 miljoen inwoners.)

Het Nationaal Instituut voor de Statistiek, een overheidsdienst, publiceerde zijn laatste cijfers in 2012. Het stelde toen dat 33 procent van de totale bevolking in armoede leefde.

De kern van het probleem is de inflatie. Sinds 2015 zijn daarover geen officiële cijfers meer beschikbaar. Volgens studies van het parlement (waar de oppositie de meerderheid heeft) bedroeg die in de periode van juli 2017 tot juli dit jaar 82.766 procent. Het Internationaal Monetair Fonds schat dat de inflatie aan het einde van 2018 tot 1 miljoen procent kan oplopen.

11 kilogram vermagerd

Uit de studie van de universiteiten bleek dat 64 procent van de Venezolanen in een jaar tijd 11 kilogram vermagerd was. Acht op de tien respondenten zeiden dat ze niet elke dag aten wat ze zouden moeten eten, als gevolg van de voedselschaarste.

Volgens een rapport dat de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie in juni presenteerde, rukken malaria, mazelen, tuberculose, difterie en hiv-infecties op in Venezuela.

De artsenvereniging zegt dat 22.000 van haar leden het land hebben verlaten sinds 2014 en dat chirurgen, verpleegkundigen en assistenten sinds afgelopen juli protestacties houden en staken in de belangrijkste openbare ziekenhuizen van Caracas en de hoofdsteden van de deelstaten.

Massale emigratie

Maar de beelden van Venezuela die de Latijns-Amerikaanse media de afgelopen weken het vaakst hebben getoond, zijn die van de massale emigratie naar de buurlanden in Zuid-Amerika.

Stephane Dujarric, woordvoerder van de VN-secretaris-generaal, zei midden augustus dat de afgelopen drie jaar 2,3 miljoen mensen Venezuela hebben verlaten.

Ze trekken voornamelijk naar Colombia, Ecuador, Peru, Chili, Brazilië, Argentinië, de Verenigde Staten, Spanje en Panama. Aan de grenzen worden nog dagelijks duizenden emigranten geteld.

Instortende economie

‘Voor de ongeordende economische maatregelen betalen we een hoge sociale en menselijke prijs, het zal de onzekerheid in het land nog doen toenemen’, zegt politicoloog en sociaalpsycholoog Colette Capriles, hoofd van de afdeling Politicologie van de Simón Bolívar-universiteit.

‘De maatregelen van Maduro proberen vooral de koopkracht van de bevolking te herstellen, maar op een nominale manier, door meer geld te drukken en zonder externe financiering of stimulansen voor de markt, de productie en de private sector.’

Het doel van het plan ‘is duidelijk de macht behouden, door middel van grotere controle, maar daarmee neemt men ook het risico, op middellange en zelfs op korte termijn, dat de economie instort, en daarom zet Maduro zijn politieke kapitaal in.’

Zoals in Zimbabwe

Venezuela ‘heeft al de ergste inflatie en economische crisis in Latijns-Amerika in de moderne tijd, en is op weg naar een situatie zoals die van Zimbabwe.’ Daar liep de inflatie in 2008 in de miljarden procent en verdubbelden de prijzen elke 24 uur.

‘Zelfs dat land had geen daling van het bbp (bruto binnenlands product) zoals dat van Venezuela.’ Volgens onafhankelijke economen en internationale organisaties daalde dat in drie jaar met ongeveer 45 procent.

‘Een waarschijnlijk scenario’, zegt historica Margarita López Maya, onderzoeker en directeur van de Latijns-Amerikaanse Raad voor Sociale Wetenschappen, is ‘de voortzetting en verscherping van wat we nu zien. Het land heeft niet de capaciteit om het hoofd te bieden aan de maxidevaluatie en hyperinflatie.’

‘De clans die de macht hebben zijn erin geslaagd de interne oppositie in de kiem te smoren, er zijn geen krachten meer die hen tegenhouden of tegenwerken.’

De huidige koers ‘zal de private sector fors doen krimpen, veel bedrijven zullen moeten sluiten, en dan zal een etatistisch en collectivistisch model komen zoals dat van Cuba.’

Andrés Chacín wacht ondertussen af in zijn huis, samen met zijn vrouw en zoontje. ‘We zullen zien wat er de komende weken gebeurt. Misschien zullen we moeten emigreren, als er geen andere oplossing is.’