Ursula von der Leyen voorgedragen als eerste vrouwelijke Commissievoorzitter

Met de 60-jarige Ursula von der Leyen is voor het eerst in de geschiedenis een vrouw voorgedragen als voorzitter van de Europese Commissie. De 60-jarige Duitse minister van Defensie heeft alvast één zaak gemeen met de toekomstige voorzitter van de Europese Raad Charles Michel: beiden zijn geboren en getogen in België.

Von der Leyen is op 8 oktober 1958 geboren in Elsene. Als dochter van een Europese topambtenaar bracht ze haar jeugd in de Belgische hoofdstad door. Ze spreekt dan ook vloeiend Frans en Engels. Op 13-jarige leeftijd verhuisde ze naar Duitsland, waar ze medicijnen zou studeren aan de Medizinische Hochschule van Hannover. Ze huwde ook met een professor in de medicijnen. Met Heiko von der Leyen, een telg van een aristocratische familie, zal ze maar liefst zeven kinderen krijgen.

Haar politieke carrière startte von der Leyen op het lokale niveau in Hannover. Nadat ze zich in 1990 had aangesloten bij de christendemocratische CDU, raakte ze in 2003 voor het eerst verkozen in het parlement van de deelstaat Nedersaksen. Ze schopte het meteen tot minister.

Von der Leyen werd ook al snel opgemerkt door toenmalig nationaal oppositieleider Angela Merkel, die haar bombardeerde tot partijspreekbuis voor sociale en familiale zaken. Het was dan ook weinig verwonderlijk dat von der Leyen die ministerportefeuille in de wacht sleepte toen Merkel in 2005 de macht overnam van de sociaaldemocraat Gerhard Schröder. Sindsdien is von der Leyen nooit van de zijde van Merkel geweken.

Meer zelfs, ze is de enige minister die continu in de opeenvolgende regeringen van Merkel heeft gediend. In 2009 stapte ze over naar het ministerie van Werk en Sociale Zaken, en sinds 2013 dient ze als minister van Defensie. Zo kwam een politica met status aan het hoofd van het Duitse leger, maar de voorbije jaren rees er heel wat kritiek op de wijze waarop ze de Bundeswehr heeft bestierd. ‘Von der Leyen als Commissievoorzitter? Een heel goede oplossing voor de Bundeswehr’, zo tweette de groene politicus Reinhard Butikofer bijvoorbeeld.

Als minister van Defensie brak von der Leyen wel meermaals een lans voor een sterker Europees defensiebeleid. De Duitse christendemocrate heeft zich in het verleden ook meermaals geout als een overtuigd aanhanger van de Europese integratie. Meer zelfs, in 2011 droomde ze in een interview met Der Spiegel luidop van een federale Europese Unie. ‘Mijn doel is een Verenigde Staten van Europa, naar het voorbeeld van federale staten als Zwitserland, Duitsland en de Verenigde Staten.’

Doorheen de jaren is von der Leyen meermaals getipt als opvolger van Merkel. Maar het wordt dus de Europese Commissie, een instelling met 30.000 ambtenaren die nog steeds de draaischijf van de Europese samenwerking is. De Commissie heeft het exclusieve recht om wetgevende voorstellen te doen aan de Europarlementsleden en nationale regeringen en ziet toe op de uitvoering en het respect voor de Europese wetgeving in de lidstaten. Ze onderhandelt ook de handelsakkoorden met de rest van de wereld en fungeert als waakhond van de concurrentieregels.

Merkel: ‘Onenigheid met sociaaldemocraten leidde tot Duitse onthouding’

Omdat de SPD, de sociaaldemocratische coalitiepartner van Angela Merkels CDU, het niet eens is met de voordracht van Ursula von der Leyen als Commissievoorzitter, moest Duitsland zich onthouden bij die beslissing in de schoot van de Europese Raad. Dat heeft de Duitse bondskanselier dinsdagavond zelf toegegeven.

Ondanks het feit dat de Commissie voor de eerste keer in meer dan 50 jaar een Duitse voorzitter lijkt te krijgen, is Duitsland de enige EU-lidstaat die zich onthouden heeft bij de voordracht van de Duitse minister van Defensie. Onenigheid binnen de grote coalitie van CDU/CSU en SPD is er de oorzaak van. In een mededeling zegt de SPD-top dat ze het er moeilijk mee heeft dat geen van de voorgedragen kandidaat-Commissievoorzitters – Manfred Weber, Frans Timmermans en Margrethe Vestager – uiteindelijk de nominatie in de wacht heeft kunnen slepen, maar dat die is gegaan naar een politica die niet eens aan de Europese verkiezingen heeft deelgenomen.

Over mogelijke gevolgen voor de ‘GroKo’ rept de SPD met geen woord, maar Merkel zei op haar persconferentie na afloop van de top dat ze met haar coalitiepartner het gesprek wil aangaan. De Franse president Emmanuel Macron liet zich na de top dan weer ontvallen dat Duitsland geen reden heeft om te klagen. ‘Als iemand mij kan uitleggen hoe dit akkoord Duitsland verzwakt, dat hij het dan doet.’

Voor Macron zelf is het een overwinning dat met von der Leyen als toekomstig Commissievoorzitter, Charles Michel als voorzitter van de Europese Raad, Josep Borrell als Hoge Vertegenwoordiger en Christine Lagarde als ECB-topvrouw een ‘integraal Franstalige’ ploeg zal aantreden.

Macron lijkt ook zijn slag thuis gehaald te hebben met het feit dat geen van de ‘Spitzenkandidaten’ benoemd is geraakt. Hij was altijd een koele minnaar van dat systeem omdat ‘de logica niet werd doorgetrokken’ en er niet met transnationale lijsten werd gewerkt.

Merkel zei dinsdagavond dat ze het hele voordrachtsysteem wil herbekijken om een herhaling van deze onverkwikkelijke benoemingsprocedure te herhalen. Transnationale lijsten en de rechtstreekse verkiezingen van kandidaten zijn opties die tegen het licht kunnen worden gehouden, aldus Merkel.