Machtspartij PRI van uittredend president Enrique Peña Nieto haalt alles uit de kast om bij de historische verkiezingen in juli aan de macht te blijven, inclusief vuile trucs. Toch wordt het politieke landschap allicht grondig herschud door oppositiekandidaat en gedoodverfde winnaar Andres Manuel Lopez Obrador.
Het heten historische verkiezingen op 1 juli 2018 in Mexico: nog nooit werden immers zoveel mandaten betwist. Niet alleen kiezen Mexicanen een nieuwe president, vijfhonderd volksvertegenwoordigers en 128 senatoren, op dezelfde dag houden ook dertig van de 32 deelstaten lokale verkiezingen.
De inzet is hoog. Hoewel de zwakke Mexicaanse economie grotendeels afhangt van uitvoer naar de Verenigde Staten, wil de Amerikaanse president Donald Trump mogelijk vrijhandelsakkoord NAFTA opblazen. De onveiligheid in het land is erger dan ooit: vorig jaar werd een recordaantal moorden opgetekend, waarvan tot wel negentig procent onbestraft is gebleven. De helft van de Mexicanen leeft nog steeds onder de armoedegrens en ongelijkheid neemt toe. Corruptieschandalen blijven zich opstapelen.
Wie moet al dat binnenkort gaan aanpakken? Vooraan in de peilingen, met al geruime tijd meer dan tien procentpunten, staat Andres Manuel Lopez Obrador, oud-burgemeester van Mexico-Stad die in 2006 maar heel nipt naast het presidentschap greep en het ook in 2012 moest afleggen tegen nu uittredend president Enrique Peña Nieto van de Partido Revolucionario Institucional, kortweg PRI.
Deze keer hoopt Lopez Obrador het kiespubliek te inspireren met een geheel nieuwe partij, de Movimiento de Regeneración Nacional, kortweg Morena. De zogenaamde ‘beweging voor nationale vernieuwing’ is een ideologische hutsepot à la La République En Marche! van de Franse president Emmanuel Macron.
Lopez Obrador wordt in de peilingen opgevolgd door José Antonio Meade Kuribreña, oud-minister en partijgenoot van Peña Nieto en Ricardo Anaya van de conservatieve Partido de Accion Nacional (PAN). Van de onafhankelijke kandidaten die zowat 900.000 handtekeningen dienden te verzamelen om zich kandidaat te kunnen stellen, onder wie de inheemse genezer Maria de Jesus Patricio Martinez, lukte het enkel Margarita Zavala. Zij is de echtgenote van oud-president Felipe Calderon en brak met de PAN om een gooi naar Los Pinos, de ambtswoning van de president, te kunnen doen. Haar kansen zijn echter gering.
‘Fraude schering en inslag’
Lopez Obrador mag dan wel de gedoodverfde winnaar heten, verkiezingen in Mexico blijven gekenmerkt door systematisch gesjoemel. De PRI staat in Mexico zowat synoniem met machtsmisbruik en verkiezingsfraude. Tot 2000 stond de partij zeventig jaar onafgebroken aan de macht. In die tijd heeft ze een uitbegreid en diepgeworteld cliëntelismesysteem opgebouwd, waardoor het jaar na jaar verkiezingen bleef winnen. Die factor is niet te onderschatten.
‘De PRI voelt de bui al hangen en gaat alles op alles zetten om aan de macht te kunnen blijven’, zegt Alvaro Araya, professor politieke sociologie aan de autonome universiteit van Mexico UNAM, overigens de grootste in Latijns-Amerika. ‘Mexico is in de wereld een schoolvoorbeeld voor electorale fraude. De Mexicaanse verkiezingen zijn sinds het begin frauduleus geweest. Het is systematisch: de eigenlijk kiesregels zijn frauduleus: zo kan een verkiezing zelfs niet nietig verklaard worden, en dat is toch een democratisch basisprincipe.’
‘Uittredend president Peña Nieto mengt zich momenteel in het verkiezingsdebat, en wijst de oppositiekandidaat Lopez Obrador terecht: dat zie je nergens in de wereld!’, vervolgt Araya. ‘Het blijft ook gebeuren dat regeringen, lokaal of federaal, publieke middelen aanwenden voor de kiescampagnes van hun eigen partij. Dat is schering en inslag in dit land. Om nog maar te zwijgen van het kopen van stemmen, stelen van stembiljetten, intimidatie, noem maar op. Verkiezingen in Mexico zijn allesbehalve vrij of fair.’
Volgens de Amerikaanse onderzoeker Kenneth Greene (University of Texas) is de kans groter dan ooit dat politieke partijen in juli stemmen zullen proberen te kopen. Uit een enquête die hij uitvoerde onder het Mexicaanse kiespubliek bleek dat 21 procent van de respondenten benaderd was met een aanbod om hun stem te kopen. 78 procent van de aanbiedingen kwamen uit het kamp van de PRI.
Russische inmenging
Een reeks recente opiniestukken in enkele tonaangevende Amerikaanse kranten en internationale media zien in Lopez Obrador de nieuwe Hugo Chavez of Nicolas Maduro, de overleden links-populistische autoritaire leider van Venezuela en diens opvolger die het land in een diepe economische crisis hebben gestort.
Commentatoren hebben bovendien opgemerkt dat Lopez Obrador wel erg veel positieve aandacht krijgt van RT en Español, de Spaanstalige uitgave van het pro-Kremlin internationale nieuwsmedium. Ze zien er de hand in van Vladimir Poetin, die een autoritaire dictator zou willen installeren als zuiderbuur van de VS, zo gaat de redenering.
Zelfs voormalig VS-nationaal veiligheidsadviseur H.R. McMaster heeft gesuggereerd dat er tekenen zijn dat Rusland zich met de Mexicaanse stembusgang zou willen bemoeien, zonder echter in detail te treden.
Toch is Lopez Obrador in feite allesbehalve een socialist, hoewel veel buitenlandse media hem steevast als een vurige linkse rakker afschilderen. Als burgemeester van hoofdstad Mexico-Stad (2000-2005) oogstte hij uit progressieve hoek bakken kritiek voor een zero-tolerancebeleid tegen misdaad dat mede uitgedacht was door de Republikeinse ex-burgemeester van New York Rudolph Giuliani. Gevangenissen in de stad zaten snel tjokvol.
‘Lopez Obrador wordt in het buitenland vaak afgeschilderd als links, maar dat klopt niet’, aldus nog Araya. ‘De ideologie van Morena mikt op het democratische centrum. De partij is niet sociaaldemocratisch, maar zet zich duidelijk af tegen het corrupte cliëntelisme van de PRI. Zowat een tiental gouverneurs en hoge mandatarissen van de PRI zijn de voorbije jaren immers tegen de lamp gelopen voor corruptie en criminele praktijken.’
Ondanks de dreiging van een coup door de PRI mits stembusfraude, staat het voor Araya vast dat Lopez Obrador de verkiezingen wint. ‘Vooral omdat hij ook de economische elites voor zich begint te winnen, met op kop Carlos Slim (Mexicaanse zakenmagnaat uit de telecom, een van de rijkste mensen ter wereld, nvdr.). Bovendien komen er veel overlopers van de andere partijen aan boord, en die nemen hun aanhangers mee. Die sterke, strategische allianties vormde hij niet in 2006 en in 2012, nu wel. Het is zowat onomkeerbaar.’
‘Het deel van de bedrijfswereld dat zich aansluit bij Lopez Obrador wil op een eerlijke en transparante manier kunnen groeien, en zoeken die toekomst bij Lopez Obrador. Ze eisen ook veiligheid: dat heeft de PRI de voorbije jaren catastrofaal verprutst. Ook ongelijkheid is toegenomen onder de PRI en PAN. Plattelandsbewoners hebben niets en moeten zich vaak tot criminele organisaties wenden om iets te kunnen verdienen. Die zijn volledig vergeten door de traditionele partijnen. Morena reikt hen de hand.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
