David Cameron treedt af als premier. Knack.be sprak in mei met politicologen Eunice Goes (London School of Economics) en Steven Van Hecke (KULeuven) over Camerons premierschap en het brexit-referendum. ”Als Cameron een betere en meer verenigende partijleider was geweest, hadden we geen referendum gehouden over het EU-lidmaatschap.’
Dit stuk verscheen op 14 mei 2016, naar aanleiding van het zesjarige premierschap van Cameron. Knack.be sprak met politicologen Eunice Goes (London School of Economics) en Steven Van Hecke (KULeuven) over het beleid van David Cameron (‘hij heeft gefaald’), zijn stijl als politicus (‘Een combinatie van Steve Stevaert, Bart De Wever en een Teflon-pan’) en het Brexit-referendum (‘Niemand heeft om een Britse crisis gevraagd, enkel Cameron zelf’).
Hoe blikt u terug op zes jaar Cameron?
Eunice Goes: ‘Als het gaat over verwezenlijkingen in zijn beleid en we rekening houden met de doelen die Cameron voor zichzelf en voor zijn regering had vooropgesteld, heeft Cameron gefaald. De Britse regering lijkt alleen maar succesvol omdat Cameron zijn beleid goed kan verkopen. Toen hij in 2010 aan de macht kwam, was zijn grote doel om het overheidstekort weg te werken. Dat is niet gebeurd. Hij heeft ook gefaald als het gaat over economische groei en het aanpakken van de werkloosheid – die de voorbije vijf jaar gestegen is.
De media beschouwen meneer Cameron als competent, maar je kunt je vragen stellen bij de definitie van ‘competent’. Veel beleidsmaatregelen moest hij laten vallen, of moesten serieus herzien worden. Hij is ook helemaal niet in staat om zijn partij te leiden, zeker als het gaat over Europa.’
Steven Van Hecke: ‘In zekere zin is Cameron wel succesvol omdat hij er na vijf jaar premierschap en een coalitie met de Liberal Democrats (de eerste coalitieregering sinds de Tweede Wereldoorlog), toch in geslaagd is om in 2015 opnieuw een absolute meerderheid te heroveren.
Maar de prijs die hij daarvoor betaald heeft, is bijzonder groot. Dat merken we nu in heel Europa.’
Goes: ‘Zijn verkiezingsoverwinning wil niet zeggen dat hij de volledige controle heeft. Het huidige parlement is een van de meest rebellerende Britse parlementen ooit. Cameron heeft heel wat parlementaire nederlagen moeten verwerken en hij moet een zeer verdeelde partij onder controle houden. Die verdeeldheid was al zeer zichtbaar sinds de eerste dagen van de nieuwe regering en de cohesie van de partij vertoont de laatste maanden, met de Brexit-discussie, nog meer barsten.
Als Cameron een betere en meer verenigende partijleider was geweest, zouden we nu geen referendum houden over het EU-lidmaatschap. Dat referendum zal zeer schadelijk zijn. David Cameron zal herinnerd worden als de premier die ervoor gezorgd heeft dat Groot-Brittannië uit de Europese Unie gestapt is. Dat is een realistisch vooruitzicht.’
Cameron in het oog van de storm
David Cameron, de man die een hotdog eet met mes en vork, is tijdens zijn premierschap ook al enkele keren het onderwerp van controverse geweest. Was het niet omdat hij zijn geslachtsdeel in een dode varkenskop gestoken zou hebben, dan wel omdat hij aandelen had in de Panama Papers of omdat hij er op een anti-corruptietop op betrapt werd dat hij enkele landen ‘fantastisch corrupt’ noemde.
Goes: ‘De schandalen en gênante momenten uit zijn carrière zijn niet zo schadelijk. Meneer Cameron is zeer behendig in het omgaan met de controverse rond zijn schandalen. Hij lijkt een zeer geloofwaardige partijleider en dat is zijn grootste troef. Hij lijkt zoveel geloofwaardiger als premier dan eender welke andere partijleider – met uitzondering van Nicola Sturgeon van de Schotse nationalistische partij.’
Van Hecke: ‘Cameron is eigenlijk mister Teflon: niets lijkt hem aan te tasten. Maar bij critici is het altijd een keer te veel. Dat zal zo zijn als het referendum verkeerd uitdraait, dan zal niemand een traan laten. Parlementsleden zullen eieren voor hun geld kiezen en hem als een baksteen laten vallen.
Alle bovenstaande gebeurtenissen zijn op zich nooit redenen genoeg geweest om hem een voetje te lichten, maar dat telt natuurlijk wel op. Als er zich nog een groot incident voordoet, zoals een negatief referendum, dan is het over en out voor Cameron.’
Met welke Belgische politicus kunnen we de politieke stijl van Cameron het best vergelijken?
Van Hecke: ‘Cameron is een soort marketeer die probeert om zijn toehoorders te overtuigen, hij is wat te vergelijken met wijlen voormalig SP.A-voorzitter Steve Stevaert. Iemand die heel goed communiceert, maar van wie een bepaald deel van de bevolking altijd denkt dat hij probeert ‘om ons iets wijs te maken’ of dat hij iets verborgen houdt. Dat bleek na verloop van tijd ook met het gratis-verhaal van Stevaert. Ik heb bij Cameron dikwijls het gevoel dat hij met een dubbele tong spreekt: hij kan het goed uitleggen, maar er zit toch ook een andere boodschap verscholen.
Hij is niet de man van de doorwrochte redevoeringen, maar heeft het wel gemakkelijk in het politieke landschap. In die zin is Cameron te vergelijken met N-VA-voorzitter Bart De Wever in Vlaanderen: hij is gewoon beter dan alle anderen. Cameron kan gewoon beter spreken dan veel andere Britse kopstukken en dat geeft hem een enorm voordeel.’
Op 23 juni wordt het langverwachte Brexit-referendum gehouden, een berekende gok?
Goes: ‘Het Brexit-referendum is eigenlijk een hobby van de conservatieve parlementsleden, bij het Britse kiespubliek is er niet speciaal interesse. Ik denk dat misschien 10 procent van de kiezers, als het al zoveel was, in 2015 geïnteresseerd was in het vooruitzicht om een referendum te houden.’
David Cameron heeft van een intern partijprobleem een Europees probleem gemaakt
Van Hecke: ‘Cameron heeft destijds de dissidentie van de eurosceptische vleugel van zijn partij de kop proberen in te drukken door in januari 2013 een referendum te beloven, als hij de verkiezingen in 2015 zou winnen. Zijn idee was dat hij hen daarmee de mond zou snoeren. Dat is niet gebeurd, integendeel. Hij heeft ze bijna vleugels gegeven.
Vanuit een louter democratisch standpunt is het wel heilzaam dat de Britten zich mogen uitspreken over een lidmaatschap – en ben ik ook jaloers op hen. De burgers van alle lidstaten zouden daartoe de kans moeten krijgen.
Tegelijk neemt Cameron een enorm risico: hij heeft van een intern partijprobleem een Europees probleem gemaakt. We hebben een Griekse eurocrisis, een vluchtelingencrisis, een oorlog in Oekraïne, het probleem met terrorisme en we krijgen er dan ook nog een Britse crisis bovenop waar niemand om gevraagd heeft. Behalve Cameron zelf. In tegenstelling tot wat hij zelf beweert, zal Cameron niet kunnen aanblijven als zijn kamp het referendum verliest. En als hij wint zijn de problemen natuurlijk ook niet opgelost.’
Goes: ‘Volgens de polls zijn er nog veel onbesliste stemmers en is er een nek-aan-nekrace, maar de Remain-campagne (de Blijf-campagne, nvdr) is extreem zwak. Hopelijk zal het de komende weken verbeteren, de officiële campagne is nog maar net begonnen, maar de pro-Europese-Britten hebben veel te lang gewacht om er een zaak van te maken om in de EU te blijven.’
Wat zal het referendum betekenen voor de politieke carrière van Cameron?
Goes: ‘Het zal zijn carrière enorm beïnvloeden. Voor de laatste verkiezing had Cameron al aangekondigd dat hij een eventuele tweede ambtstermijn niet zou uitdoen. Het zal extreem moeilijk worden. Zijn partij is momenteel onhandelbaar, de verdeeldheid is groot en het zal heel moeilijk zijn om de regering na het referendum onder controle te houden.
De algemene verwachting is dat Cameron zal opstappen, indien de mensen kiezen om de EU te verlaten. Als er geen Brexit komt, is de kans echter groot dat meneer Cameron nog een of twee jaar zal aanblijven.
Als de Brexit er wel komt, volgt er ook een economische crisis, en die zal op zijn beurt ook politieke gevolgen hebben. Vervroegde verkiezingen komen er wellicht niet, maar er zal ongetwijfeld een periode van politieke instabiliteit komen. De Schotse regering heeft al laten weten dat het in dat geval onmiddellijk een referendum zal organiseren over een exit uit het Verenigd Koninkrijk. Dus stel je voor: de Europese Unie verlaten en Schotland verliezen, dat is niet echt iets waarmee een eerste minister in de geschiedenisboeken wil staan.’
Van Hecke: ‘Camerons vriend/rivaal Boris Johnson heeft goed nagedacht. Hij was oorspronkelijk voorstander van het EU-lidmaatschap, maar is van kant gewisseld. Ik denk dat Johnson strategisch campagne voert voor het Leave-kamp en zich opwarmt op Cameron te kunnen opvolgen als premier en als partijvoorzitter.
Als je alle stukjes bij elkaar legt, krijg je een krachtige cocktail die ervoor zorgt dat de uitslag van het referendum onzeker en een Brexit realistisch is
Camerons autoriteit zal in geval van een Brexit zo zwaar aangetast zijn en hij zal zo ongeloofwaardig overkomen, ook ten aanzien van zijn eigen parlementsleden, dat er een soort paleisrevolutie zal plaatsvinden en de parlementsleden zelf een nieuwe voorzitter zullen kiezen. Die wordt dan ook automatisch premier. Als Cameron verliest en de conservatieve partij niet splitst, kunnen de partij en het premierschap als een rijpe vrucht in de schoot van Johnson vallen.’
Ziet u de kans dat het Verenigd Koninkrijk in de EU blijft, somber in?
Van Hecke: ‘Een van de belangrijkste problemen van David Cameron is zijn geloofwaardigheid. Hij heeft meer dan zes jaar als eerste minister kritiek gegeven op de Europese Unie, er was werkelijk niets wat uit Brussel kwam dat hem zinde. Nu vraagt hij aan zijn eigen bevolking om voor het lidmaatschap te stemmen: dat vind ik heel eigenaardig en komt weinig geloofwaardig over. Ook al omdat de toegevingen die hij bedongen heeft, niet zo ontzettend veel voorstellen.’
Goes: ’95 procent van de tijd stemmen mensen in een referendum voor een status quo. Er is de veronderstelling dat kiezers zich rationeel gaan gedragen en dat ze een status quo verkiezen boven onzekerheid. Maar stemgedrag is niet altijd rationeel.
Daarbij komt dat de huidige crises in Europa op dit moment niet bepaald aantrekkelijke vooruitzichten bieden. Als je al deze stukjes bij elkaar legt, krijg je een krachtige cocktail die ervoor zorgt dat de uitslag van het referendum onzeker en een Brexit realistisch is.’
Brexit-referendum
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
