‘Trump kon de uitnodiging van Kim gewoon niet naast zich neerleggen’

De Amerikaanse president Donald Trump verbaast vriend en vijand door in te gaan op een uitnodiging van de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un tot een persoonlijke ontmoeting, wellicht ergens in de loop van mei. Vier vragen aan Bart Kerremans, hoogleraar internationale relaties en Amerikakenner (KU Leuven).

Hoe historisch is deze ontwikkeling precies?

Bart Kerremans: ‘Er is nooit eerder een ontmoeting geweest tussen een Noord-Koreaanse leider en een Amerikaanse president in functie, er bestaat dus geen discussie over dat deze ontmoeting bijzonder historisch zou zijn.

Het historische karakter zal voor een stuk beïnvloed worden door wat er op die ontmoeting wordt bereikt en daar zit toch een belangrijk risico

‘Dat neemt niet weg dat het historische karakter voor een stuk beïnvloed zal worden door wat er op die ontmoeting wordt bereikt en daar zit toch een belangrijke risicofactor. Het is een uitnodiging van Kim Jong-un aan Donald Trump, die er ook op ingaat, maar er is op dit moment – voor zover bekend – nog geen enkele voorbereiding gebeurd. Waarover zal er op die ontmoeting onderhandeld worden, hoe gaat dat precies verlopen enzovoort? De diplomaten die deze ontmoeting moeten voorbereiden, zullen nog veel werk hebben tussen nu en mei.’

De voorbije maanden liep het spierballengerol tussen Washington en Pyongyang steeds hoger op, Trump dreigde er zelfs mee het Noord-Korea van ‘little rocket man’ van de kaart te vegen met ‘fire and fury’. Vanwaar deze ommezwaai?

‘Ook ik had ze niet zien aankomen. Een deel van de verklaring ligt zonder twijfel in Noord-Korea. Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat het toenaderingsbeleid van Kim de voorbije maanden, in het licht van de Olympische Winterspelen in Zuid-Korea, is gebaseerd op het feit dat hij het maximale heeft bereikt om in zo’n onderhandelingen te kunnen stappen. Hij heeft een waterstofbom kunnen testen – of op zijn minst de indruk gewekt dat die test geslaagd is, hij heeft verschillende ballistische raketten getest én hij heeft de wereld kunnen tonen dat het bereik daarvan intercontinentaal is, dat hij de VS kan treffen.’

‘Ten tweede: de politiek van Kim was aanvankelijk om de Zuid-Koreanen en de Amerikanen uit elkaar te proberen spelen. Dat heeft een andere wending genomen. Waarom? Een mogelijke hypothese is dat de economische sancties nu echt wel beginnen te bijten, waardoor hij nu over de brug komt terwijl hij – zeker in Noord-Korea zelf – het verhaal kan verkopen dat de Amerikanen toegeven.

‘Omgekeerd is er aan de zijde van Trump de stelling dat de harde politiek die hij voorstaat – de harde taal, het opvoeren van de druk op China om ervoor te zorgen dat de sancties tegen Pyongyang niet omzeild worden enzovoort – de druk op Kim zo hebben opgedreven dat die gedwongen is om toegevingen te doen. Dat is alleszins het verhaal dat we de volgende dagen zullen horen uit de omgeving van Trump en in het conservatieve deel van de Amerikaanse media.’

‘En last but not least: Trump pakt ermee uit dat hij de ambitie heeft om een president te zijn die dingen realiseert waarin zijn voorgangers niet geslaagd zijn. En dat heeft Kim volgens mij heel goed bekeken: een uitnodiging voor zo’n ontmoeting kon Trump eigenlijk gewoon niet naast zich neerleggen.’

Voor wie is deze ontmoeting de grootste triomf, vindt u?

‘De vraag is het belangrijkste vanuit het perspectief van Trump, veel minder dan vanuit dat van Kim. Het Noord-Koreaanse regime geeft immers niet de indruk dat het op kapseizen staat. Het feit dat de ontmoeting plaatsvindt, past wel in het beeld dat Trump graag van zichzelf creëert om als president dingen te kunnen doen die zijn voorgangers niet konden. Daarom gaat hij ook in op die uitnodiging.

‘Dit is voor hem dus een groot voordeel, maar tegelijk ook een groot risico. Want in diplomatieke termen betekent dit zoveel als “tot het uiterste gaan”. Maar welke opties heb je dan nog als het mislukt?

Is er volgens u kans op succes? Er zijn nog heel wat valkuilen, de voorwaarden van Kim om zijn kernwapenarsenaal af te bouwen zijn nog vaag en het verleden leert dat Noord-Korea niet echt te vertrouwen is.

‘Eén zaak is het stopzetten van de gezamenlijke militaire oefeningen van Zuid-Korea en de VS. Maar nog belangrijker is dat de doelstelling van het nucleair programma vanaf de start was – en dat deelt Kim Jong-un met zijn vader Kim Jong-il en zijn grootvader Kim Il-sung – om te komen tot een echt vredesakkoord. Voor Noord-Korea moeten de Amerikaanse troepen weg uit Zuid-Korea, dat is duidelijk. En dat is een enorm probleem voor de VS.

‘Een belangrijk punt voor de VS is de verificatie van afspraken. Er zijn in het verleden al akkoorden bereikt over de denuclearisatie van Noord-Korea, maar de grote overtuiging aan Amerikaanse zijde is dat oud-president Bill Clinton zich in 1994 heeft laten beetnemen omdat Pyongyang zich niet aan de afspraak heeft gehouden. We hebben ook allemaal de beelden gezien van de ontmanteling van de nucleaire site in Yongbyon in 2007, maar toch is gebleken dat Noord-Korea is doorgegaan met het verrijken van uranium om te gebruiken in wapens.

‘Dat verificatievraagstuk is een ongelooflijk moeilijk vraagstuk, kijk ook naar de kritiek van Trump op het akkoord met Iran, dat ook rond verificatie draait. Dat wordt een zeer moeilijke knoop om door te hakken.’