‘Onbegrijpelijk dat het Westen apathisch blijft, nu Erdogan weer op islamistisch-nationalistische hondenfluitjes blaast’

De terugkeer van christenen, jezidi’s en andere minderheden naar hun woonplaatsen in het noorden van Irak en Syrië loopt niet van een leien dakje. Maar in tegenstelling tot een eeuw geleden blijft het Westen totaal onverschillig.

Vandaag 10 augustus werd dag op dag 100 jaar geleden in Sèvres ten zuidwesten van Parijs een verdrag gesloten tussen de Geallieerde overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog en vier vertegenwoordigers van laatste sultan van het overwonnen Ottomaanse rijk. Dat Verdrag van Sèvres voorzag een autonoom gebied voor de Koerden in Zuid-Oost-Anatolië en de integratie van de vilajets Van, Bitlis, Trebizonde en Erzurum in de onafhankelijke – christelijke – republiek Armenië.

Het verdrag werd onder meer ondertekend door grootvizier Damat Ferid Pasja in naam van sultan Mehmet VI Vahideddin, maar de Turkse nationalisten van Mustafa Kemal Pasja – de latere stichter Kemal Atatürk van de Turkse Republiek – in Ankara aanvaardden het niet. Het Verdrag van Sèvres werd nooit geratificeerd en in 1923 vervangen door de voor de Turken veel voordeligere Vrede van Lausanne van 24 juli 1923.

Nu is het op zich wellicht best dat het akkoord van Sèvres het niet haalde. Het beperkte het grondgebied van Turkije, dat voor de grote wereldbrand 1.780.000 vierkante kilometer telde, tot nauwelijks 420.000 vierkante kilometer. Met zo’n vernedering maak je natuurlijk nooit een einde aan de vijandelijkheden. Maar werd met het Verdrag van Sèvres ook alle respect voor de minderheden in het aloude multiculturele en multireligieuze Ottomaanse rijk begraven?

Azerbeidzjan

Sinds enige dagen circuleert een toespraak van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan op de sociale media, waarin hij zich solidair verklaart met Bakoe naar aanleiding van de recente schermutselingen van Armenië rond de christelijke enclave Opper-Karabach in het islamitische Azerbeidzjan. Het is vrij onduidelijk wat eind juli precies tot de opflakkering van het conflict op de Kaukasus heeft geleid, maar de agressie kan inderdaad van Armeense zijde komen…

Dat Erdogan partij kiest voor Azerbeidzjan is normaal, maar de bewoordingen waarin hij dit doet, zijn hoogst verontrustend. ‘Wij zullen afwerken waar onze voorouders mee begonnen zijn’, zegt de Turkse president tijdens zijn bedreigingen aan het adres van de Armeniërs, waarbij hij zich ook uitdrukkelijk richt tot de ‘duizenden Armeniërs die in ons land wonen’. In oosters-christelijke kringen vindt men dat een oproep tot genocide… begrijpelijk.

Je hoeft maar te denken aan de genocides van de nationalistische Jonge Turken op Armeniërs, Assyriërs en Pontische Grieken in de nadagen van de Eerste Wereldoorlog, die Ankara nog altijd mordicus ontkent. Toen is de christelijke aanwezigheid op Turkse bodem met vele honderdduizenden eenheden weggezuiverd. En ook de jongste maanden werden weer talloze vele pesterijen tegen christenen in Turkije gesignaleerd.

Vers van het Zwaard

In januari verdwenen de bejaarde ouders van een priester uit Istanboel, die zich weer in hun geboortedorp Meer hadden gevestigd; het verminkte lichaam van de vrouw is al teruggevonden, van de man nog altijd geen spoor. Daarna volgde het tergende proces tegen de Assyrische monnik Aho Sefer Bileçen van het Mar Yacoub-klooster in Tur ‘Abdin, die vervolgd wordt omdat hij brood gegeven heeft aan een vermeend oud-PKK-strijder.

Eind vorig jaar verschenen in de bushokjes van Diyarbakir zelfs affiches met het beruchte Vers van het Zwaard uit de Koran, in islamistische kringen een vrijgeleide om andersgelovigen over de kling te jagen. De affiches leken de Turkse inval in Noord-Syrië van oktober te willen legitimeren. Toen moesten christenen op de vlucht uit pakweg Kamishli, een stad die pas honderd jaar geleden ontstond… als vrijhaven voor christenen die voor Turkije op de loop waren.

Want inderdaad, niet alleen in Turkije worden minderheden bedreigd, ook over de grens met Syrië en Irak jaagt het Turkse leger ze op. Na de bezetting van een veiligheidszone ’tegen Koerdische terroristen’ in het noordoosten van Syrië in oktober vorig jaar, voerden Turkse lucht- en grondtroepen vorige maand raids uit op het noorden van Irak. In de omgeving van Zakho en Sinjar waren christenen en jezidi’s daar weer de dupe van, zij moesten alweer op de vlucht.

Ninive-vlakte

Eind vorige maand was er iets meer ten oosten, in hoofdstad Erbil in Iraaks-Koerdistan, overleg over de terugkeer van de minderheden naar de Vlakte van Ninive, waar zij net zes jaar geleden door de terroristen van de zogenaamde Islamitische Staat werden verjaagd. Dat loopt niet van een leien dakje, omdat hun huizen in de dorpen en steden rond Mosoel intussen vaak ingenomen zijn door moslims, doorgaans ook op de vlucht voor het oorlogsgeweld in de stad.

De nieuwe Iraakse minister bevoegd voor vluchtelingen en Internal Displaced Person’s, de Chaldeeuws-katholieke biologe Evan Faeq Yacoub Jabro, heeft in Erbil nog maar eens uitgelegd hoe moeilijk het is om de diversiteit van de regio te handhaven of te herstellen. Voor haar benoeming tot minister begin vorige maand was professor Jabro al langer met een niet-gouvernementele organisatie in de weer met projecten gericht op vrouwen en jongeren in Mosoel en omstreken.

Nu wil haast geen enkele verantwoordelijke van christenen, jezidi’s, mandeeërs of andere minderheden in het brongebied van Eufraat en Tigris terug naar de oplossing van Sèvres van honderd jaar terug: eigen autonome gebieden. Zij ondersteunen allemaal de ontwikkeling van sterke, zij het seculiere natiestaten, mits bescherming van alle minderheden op het grondgebied. Het Westen zou deze ‘westerse’ visie toch genegen moeten zijn?

Salamischijfjes

In dit licht blijft het onbegrijpelijk dat het Westen totaal apathisch blijft nu de erfgenaam van de seculiere stichter van de Turkse republiek weer op islamistisch-nationalistische hondenfluitjes blaast. Wij weten van honderd jaar geleden toch tot welke humanitaire catastrofes dit kan leiden. En dit keer gaat het niet over een vijandelijke mogendheid, maar over een Navo-bondgenoot!

Accepteren wij nu dat de genocide die een eeuw geleden zijn dieptepunt kende, in salamischijfjes wordt afgewerkt?

Benoit Lannoo is kerkhistoricus en al langer bekommerd om de christenen in het Midden-Oosten.