Migranten zouden ervoor kiezen om te verhuizen, terwijl vluchtelingen geen andere keuze hebben. Maar wat als je land ‘simpelweg’ slecht bestuurd wordt of landbouw onmogelijk wordt door de klimaatsverandering?
Op Wereldvluchtelingendag (20 juni) vragen de Verenigde Naties (VN) bijzondere aandacht voor de vluchtelingen wereldwijd. Maar wat is een vluchteling eigenlijk en wat is het verschil met een migrant? En waarom is dat belangrijk?
De definitie van een vluchteling werd in 1951 vastgelegd in een Internationaal verdrag, de Conventie van Genève, ondertekend door 150 landen, waaronder België. Vluchtelingenwerk Vlaanderen vat het als volgt samen: ‘Over het algemeen geldt dat mensen op de vlucht individueel moeten kunnen aantonen dat ze vervolgd worden om wie ze zijn, wat ze doen of omwille van de bevolkingsgroep waar ze deel van uitmaken.’
Daarnaast heb je de subsidiaire bescherming. Dit statuut biedt bescherming aan mensen op de vlucht voor een oorlog of burgeroorlog, foltering of onmenselijke behandeling en doodstraf of executie.
UNHCR: De termen ‘asielzoeker’ en ‘vluchteling’ worden vaak door elkaar gebruikt: een asielzoeker is een persoon die beweert een vluchteling te zijn, maar van wie de aanvraag nog wordt onderzocht.
Dromen najagen
Het vluchtelingencommissariaat van de Verenigde Naties (UNHCR) erkent dat het migratiepatroon sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw volledig is veranderd en complexer is geworden. Zo zitten vluchtelingen in gammele bootjes naast de zogenoemde ‘economische migranten’.
En hoewel beide groepen op eenzelfde manier reizen, even miserabel worden behandeld door mensensmokkelaars en dezelfde dromen najagen, worden ze op een andere manier behandeld door het internationale recht. Migranten (voornamelijk economische) zouden ervoor kiezen om te verhuizen om hun toekomst te verbeteren. Vluchtelingen daarentegen zouden gedwongen zijn om te verhuizen omdat hun leven in gevaar is. Zij hebben daarom nood aan bescherming.
Gambia
Maar de realiteit is veel minder zwart-wit. Mensen verhuizen omwille van verschillende factoren. Zowel angst om vervolgd te worden, als economische factoren kunnen meespelen. De grote hoeveelheid migranten/vluchtelingen die Europa, vaak langs Libië via de Middellandse Zee de afgelopen maanden bereikten, maken dit erg duidelijk.
Niet Syrië of Somalië, maar wel Gambia prijkte bovenaan het lijstje van herkomstlanden van bootvluchtelingen via de Middellandse Zee tijdens de eerste drie maanden van dit jaar. ‘Als je land zo slecht bestuurd wordt en je ziet in de verste verte geen sprankeltje hoop op verbetering, wat kan je dan nog doen? Enkel vluchten’, vertelde de voormalige minister van Buitenlandse Zaken Sidi Sanneh, eerder aan Knack.be. In dit geval is het onderscheid tussen ‘gedwongen’ om te vluchten en ‘ervoor kiezen’ erg onduidelijk.
‘Opvallend: politici kiezen vaak woorden als illegale migranten om zij die de Middellandse Zee oversteken te omschrijven terwijl mensenrechtengroeperingen opteren voor de termen vluchteling of asielzoeker’, schrijft Irin NEWS op haar website.
Klimaatvluchteling
Een andere groep die door de huidige definiëring in de kou blijft staan, is de klimaatvluchteling. Toen het vluchtelingenverdrag in 1951 werd afgesloten in Genève, was er nog geen sprake van klimaatmigratie. Pas in recente publicaties maakt de UNHCR melding van de klimaatproblematiek als een reden voor migratie.
Experts maken een onderscheid tussen twee groepen klimaatvluchtelingen. Ten eerste zijn er de slachtoffers van natuurrampen, zoals aan aardbevingen, bosbranden, cyclonen, hittegolven en overstromingen. Maar daarnaast zijn er ook de sluipende gevolgen van de klimaatopwarming. Door processen als bodemverzilting, milieuvervuiling en woestijnvorming zullen almaar meer plekken op aarde ongeschikt worden voor landbouw of zelfs voor bewoning. De inwoners van die gebieden zullen noodgedwongen hun traditionele levensstijl moet opgeven en verhuizen naar andere oorden.
Volgens de meest extreme schattingen zou een zevende van de huidige wereldbevolking tegen 2050 een ‘klimaatvluchteling’ zijn. ‘De schatting van één miljard is, toegegeven, extreem. Bepaalde wetenschappers hebben het over ‘slechts’ 250 miljoen personen. Hoe dan ook, het gaat om een gigantische massa mensen’, schrijft Melanie Gavel in haar scriptie over de rechten van klimaatvluchtelingen. ‘Toch blijft een internationale reactie uit.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier