‘Merkel zit gebeiteld voor de Bondsdagverkiezingen in september’

Volgens Duitslandkenner Dirk Rochtus zit Angela Merkel gebeiteld voor de Bondsdagverkiezingen in september als ze geen grote fouten meer maakt. ‘De kiezer verkiest de zekerheid die Mutti Merkel hen voorspiegelt.’

Alle ogen in het politieke wereldje waren de afgelopen dagen op niets anders gericht dan op de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen. De regionale verkiezingen zouden een signaal naar boven inhouden.

De deelstaat – die grenst aan België en Nederland – telt bijna een vijfde van alle Duitsers. Met dertien miljoen stemgerechtigden gelden de deelstaatverkiezingen er als een ‘kleine Bundestagswahl‘, Bondsdagverkiezingen in het klein als het ware.

En eind september is het dan daadwerkelijk zover. Dan wordt er een nieuwe Bondsdag, een nieuw Duits federaal parlement, gekozen.

De wereld ontdekt dan of de christendemocratische bondskanselier Angela Merkel (CDU) zichzelf opvolgt dan wel of ze plaats ruimt voor haar sociaaldemocratische uitdager Martin Schulz (SPD).

De verkiezingen in Noordrijn-Westfalen waren een test. De nominatie van Schulz als kandidaat-kanselier van de SPD in januari van dit jaar gaf de sociaaldemocraten vleugels. Er ontstond een ware hype rond de gewezen voorzitter van het Europese Parlement.

Verkiezingen in Saarland en Sleeswijk-Holstein in maart en mei, waar de SPD het moest afleggen tegen de CDU, zetten echter een domper op de roes. Daar konden nog regionale factoren de doorslaggevende rol gespeeld hebben – als excuus.

Maar in Noordrijn-Westfalen wordt de bikkelharde waarheid duidelijk: de CDU is de winnaar omdat de mensen iets anders willen. Schulz pakt niet.

Dat zelfs de niet ongeliefde minister-presidente Hannelore Kraft (SPD) het moet afleggen tegen de weinig charismatische Armin Laschet (CDU) bewijst dat Schulz meer ijzers in het vuur zal moeten hebben als hij de Bondsdagverkiezingen wil winnen.

Maar achter de kleurloze Laschet doemt de schaduw van Merkel op. Zij ging ook op campagne in Noordrijn-Westfalen, want ze weet dat vele burgers nog altijd – of opnieuw, na de vluchtelingencrisis van 2015 – vertrouwen hebben in haar.

Laschet kaartte tijdens de verkiezingen het thema binnenlandse veiligheid aan, haalde snoeihard uit naar de rood-groene regering van Noordrijn-Westfalen, verweet de deelstaatminister van Binnenlandse Zaken de hoge criminaliteitscijfers goed te praten en de politie niet goed aan te sturen. De burgers waren Oudejaarsnacht 2015 in Keulen duidelijk niet vergeten.

Wat de rood-groene regering ook ten kwade werd geduid, waren de economische problemen waarmee de sterk geïndustrialiseerde deelstaat te kampen heeft. De werkloosheidsgraad is er de vijfde hoogste van de zestien Duitse deelstaten, de staalindustrie moet vrezen voor sluiting van fabrieken, de hoge bedrijfsbelasting schrikt investeerders af, en er wordt te weinig geïnvesteerd in scholing en onderwijs.

De SPD kan de verantwoordelijkheid niet van zich afschuiven. Op een onderbreking van vijf jaar na bestuurt ze de deelstaat al sinds het midden van de jaren zestig. De mensen zijn dus ontevreden over haar aanpak. Het hameren van Schulz op ‘Gerechtigkeit’ (rechtvaardigheid) zal niet aanslaan. De mensen verwachten meer concreets.

Dat Schulz dan nog eens zijn partij ziet afgaan in de deelstaat waar hij vandaan komt, doet symbolisch extra pijn. In opiniepeilingen bouwt de CDU federaal haar voorsprong verder uit met 38% tegenover 26% voor de SPD.

Merkel zit gebeiteld. Als ze geen grote fouten maakt tenminste.

Nieuw is ook de comeback van de liberalen van de FDP. In 2013 vlogen ze uit de Bondsdag. De kiesdrempel van vijf procent had hen toen genekt. Succes in Noordrijn-Westfalen belooft veel goeds voor hen bij de komende Bondsdagverkiezingen.

De rechts-nationalistische AfD scoort niet slecht, maar minder dan gehoopt. De polarisering tussen CDU en SPD doet haar geen goed. De kiezer wil een partij met een machtsperspectief en een coalitie die de nodige slagkracht heeft om de problemen aan te pakken. Frauke Petry (AfD) wilde op het partijcongres van de AfD de optie van regeerdeelname verdedigen. De hardliners binnen haar partij hebben dat afgewezen. De kiezer echter wil de soep niet zo heet eten, maar verkiest de zekerheid die Mutti Merkel hen voorspiegelt.

Dirk Rochtus doceert Duitse geschiedenis aan KU Leuven/Campus Antwerpen. Hij publiceerde het boek ‘Van Reich tot Republik. Denken over Duitsland vroeger en nu’ (Doorbraakboeken, 2^de druk 2017).