De Schulz-trein staat in panne

Het verlies van de Duitse sociaaldemocraten bij de deelstaatverkiezingen in Nordrhein-Westfalen is een flinke tegenvaller voor kandidaat-Bondskanselier Martin Schulz. Merkel lijkt zegezeker op een vierde ambtstermijn af te stevenen.

In Nordrhein-Westfalen trokken zondag 8,5 miljoen Duitsers naar de stembus, de laatste deelstaatverkiezingen naar aanloop van de federale verkiezingen van 24 september dit jaar. De sociaaldemocratische SPD en de Groenen wordt door de kiezers voor haar beleid afgestraft. De partij verliest ongeveer acht procentpunten en eindigt op 31,5%. De CDU wint zeven procentpunten en wordt de grootste partij.

Het is de slechtse verkiezingsuitslag ooit voor de SPD in Nordrhein-Westfalen, uitgerekend hét bastion van de Duitse sociaaldemocratie. De partij stond er, op een korte onderbreking na, al 46 jaar aanhoudend aan het roer. Lijsttrekker en Minister-President van de deelstaat Hannelore Kraft(SPD) trekt haar conclusies en heeft meteen haar ambten in de partij neergelegd. Het verlies voor de SPD is een stevige klap voor de ambities van voormalig voorzitter van het Europees Parlement Martin Schulz om in september Bondskanselier te worden.

Schulz-Defekt

Toen Schulz eind januari werd gebombardeerd tot partijvoorzitter en lijsttrekker voor de federale verkiezingen, schoot de populariteit van de SPD de hoogte in. In de peiling stak ze voor het eerst sinds jaren de CDU voorbij, en Bondskanselier Angela Merkel werd in de verdediging gedwongen. Bovendien kreeg de SPD er op vier maanden tijd maar liefst 16.000 leden bij, terwijl andere partijen het ledenaantal zagen slinken. Schulz leek op weg om de eerste Bondskanselier zonder middelbaar diploma te worden, heel Duitsland sprak over het Schulz-Effekt. Drie verloren deelstaatverkiezingen later klinkt het schertsend Schulz-Defekt.

Hoewel de SPD het in de peilingen nog altijd een stuk beter doet dan onder voorganger Sigmar Gabriel is de euforie rond Schulz’ kandidatuur gaan liggen. Een rondvraag van de Duitse televisiezender ARD toont dat 36% van de Duitsers Schulz als Bondskanselier willen, een pak minder dan de 49% die Merkel verkiest. Bovendien is maar 43% van de Duitsers tevreden met het werk dat Schulz levert, in tegenstelling tot de 63% die Merkel behaalt. Mutti is daarmee de derde populairste politica van het land. Schulz komt slechts op de zevende plaats, en ironisch genoeg staat Gabriel als minister van Buitenlandse Zaken nu op de tweede stek.

Vele Duitsers vinden het onduidelijk waar Schulz nu eigenlijk voor staat. Secretaris-Generaal Katarina Barley (SPD) gaf dit zondagavond in de Berliner Runde op de Duitse zender ARD ook voorzichtig toe. “In de komende maanden van de campagne zal het duidelijk worden waar we voor staan”, zei Barley. Voorlopig zet de SPD vooral in op sociale rechtvaardigheid, maar voor de Duitser is het voorlopig onduidelijk wat ze daarmee bedoelen.

‘Ik ben geen tovenaar’

Na de verkiezingsnederlaag, toonde Schulz zich erg gelaten. ‘Ik ben ook geen tovernaar’, klonk het haast verontschuldigend. Schulz, die nota bene afkomstig is uit Nordrhein-Westfalen, lijkt zich daarmee precies al neer te leggen bij een overwinning van de onwrikbare Angela Merkel. In april had Schulz nog verklaard dat als Kraft de verkiezingen zou winnen, de SPD de grootste Duitse partij en hij Bondskanselier zou worden. Het verlies in Nordrhein-Westfalen is voor Schulz dan ook erg ongemakkelijk. Zijn lotsverbinding komt nu als een boemerang terug, en zal hem de komende maanden nog regelmatig achtervolgen.

In tegenstelling tot de SPD behalen de Christendemocraten in Nordrhein-Westfalen wel uitstekende resultaten. De lijsttrekker Armin Laschet(CDU) behaalt met zijn partij 33% van de stemmen, een sprong voorwaarts van zeven procentpunten. Ze zijn er in geslaagd om 310.000 kiezers van hun sociaaldemocratische concurrenten te overtuigen. Bovendien kon de CDU de meeste niet-kiezers mobiliseren. De partij is na een moeilijke periode tijdens de vluchtelingencrisis helemaal hersteld van haar dip. In Berlijn kijken ze vol vertrouwen uit naar de Bondsdagverkiezingen eind september. Momenteel staan ze in de peilingen tien procent voor op de SPD.

Is het nog te vroeg om Schulz helemaal af te schrijven? Toch wel. De federale verkiezingen zijn nog vijf maanden verwijderd, en de nationale campagne moet nog in volle actie schieten. Bovendien zijn de resultaten van deelstaatverkiezingen niet noodzakelijk een sluitende indicator voor de federale gang van zaken. Zowel in Schleswig-Holstein vorige week als in Nordhein-Westfalen ging de campagne voornamelijk over lokale aangelegenheden zoals veiligheid en kinderarmoede. Anderzijds blijkt uit analyse van de verkiezingsresultaten wel dat maar liefst 59% van de kiezers op de CDU stemt omwille van kanselier Merkel. Bij Schulz bedraagt dat aantal maar 26%.

Merkel zal vooral niet te veel fouten mogen maken. Schulz daarentegen moet vooral nog heel veel juist doen.