‘Kony communiceert met traceerbare satelliettelefoon, hoezo onvindbaar?’

De Oegandese president Yoweri Museveni doet deze week opnieuw een gooi naar het presidentschap. ‘Ik heb elke rebellengroep in dit land verslagen.’

De Oegandese president Yoweri Museveni, die al dertig jaar aan de macht is, zal proberen zichzelf op te volgen tijdens de presidentsverkiezingen op 18 februari. Volgens waarnemers worden deze presidentsverkiezingen de moeilijkste ooit voor Museveni. ‘Het wordt een nek-aan-nekrace’, voorspelt Robert Sempala, de nationale coördinator van Human Rights Network for Journalists (HRNJ). Zijn grootste concurrenten zijn Kizza Besigye, de oppositieleider die het al voor de derde keer probeert, en de gewezen premier Amama Mbabazi.

Museveni dankt zijn populariteit deels aan het feit dat (het zuiden) van het land al dertig jaar oorlogvrij is. Het noorden daarentegen werd twintig jaar geteisterd door Joseph Kony en zijn Verzetsleger van de Heer (LRA). Maar in 2006 trok de gewelddadige groep de grens over. Een verdienste die Museveni graag op zijn eigen conto schrijft: ‘Ik heb elke rebellengroep in dit land verslagen’, klinkt het steevast in verkiezingstoespraken.

Documentaire met Hollywoodallures

Hoewel Kony zich al schuldig maakt aan criminele praktijken sinds het midden van de jaren tachtig en het Internationaal Strafhof hem in 2005 beschuldigde van oorlogsmisdaden tegen de mensheid, was het pas in 2012 dat de zoektocht (en de internationale aandacht) in een stroomversnelling raakte dankzij Invisible Children.

In een halfuur durend filmpje roept de ngo de wereld op om te helpen om Joseph Kony – eindelijk- opgepakt te krijgen. Het doel van de campagne is tweeledig, enerzijds Joseph Kony’s gruweldaden bekend te maken bij het grote publiek en anderzijds zijn arrestatie te bespoedigen. Het eerste lukte aardig, zowat 100 miljoenen mensen keken naar de emotionele film.

Het twee doel was minder succesvol, tot nu toe kon hij niet worden gearresteerd. Iets waar grote vragen bij rijzen. ‘Kony zou communiceren via een satelliettelefoon, iets wat traceerbaar is, waarom is hij dus nooit gevonden?’ Hij zou intussen in Kafia Kingi verblijven, een betwist gebied ten zuiden van Zuid-Darfoer.

Trauma’s

De Britse journalist en Reuters Afrikacorrespondent Matthew Green legde in zijn boek De tovenaar van de Nijl, een ontnuchterende realiteit bloot. Zowel de Oegandese regering van Museveni als de Soedanese regering zouden hun eigen belangen hebben om het conflict in stand te houden. ‘De strijd tussen Kony en Museveni heeft zijn wortels in een dieperliggend conflict tussen het Noorden en het Zuiden van Oeganda. Zolang Kony wordt voorgesteld als een gevaarlijke gek is het voor Museveni erg eenvoudig om zijn oorlog tegen Kony te rechtvaardigen en de onderhuidse spanningen tussen het Noorden en het Zuiden van het land te negeren’, schrijft Green.

En hoewel de LRA intussen niet meer actief is in Oeganda, zijn de gevolgen nog steeds voelbaar. ‘Het is nog veel te vroeg om over een normalisering in de regio te spreken’, meldt der Spiegel. Politiek is de regio nog steeds erg instabiel en de trauma’s bij de bevolking zijn groot. ‘Het duurt jaren om een ontwrichte maatschappij opnieuw te herstellen’, klinkt het. Economisch daarentegen zijn er stilaan verbeteringen zichtbaar. Zo keren verdreven bewoners stapsgewijs terug naar huis en beginnen ze hun landbouwactiviteiten weer op te nemen.

5 miljoen dollar op hoofd Kony

Intussen gaat de zoektocht, in het grensgebied van Congo, Soedan, Zuid-Soedan en de Centraal-Afrikaanse Republiek, voort. ln 2011 stelden de Verenigde Staten zo’n honderd special forces ter beschikking om duizenden Afrikaanse troepen te ondersteunen in de zoektocht naar LRA-leiders. In 2013 bood de VS een beloning van zo’n 5 miljoen dollar aan voor informatie die zou leiden tot de arrestatie van onder meer Kony. In maart 2014 kondigde de VS aan militaire vliegtuigen en meer troepen naar de regio te sturen om de LRA-top te pakken te krijgen.

En in oktober 2015 besloot het Congres unaniem de operatie verder te zetten. Al onthulde The Washington Post dat bij Amerikaanse militairen nogal wat ontevredenheid heerst over de gang van zaken. Het grote twistpunt, zeggen ze, is de samenwerking met de ‘onverkwikkelijke’Séléka-militie in de Centraal-Afrikaanse Republiek. De Séléka maken zich volgens Human Rights Watch schuldig aan verkrachting, kidnapping, afpersing, marteling en moord op grote schaal.

Bijbel

Joseph Kony werd in 1961 in Noord-Oeganda geboren. Hij maakt deel uit van de Acholi, een bevolkingsgroep die het, toen president Museveni in 1986 aan de macht kwam, zwaar te verduren kreeg. Museveni had president Tito Okello, zelf Acholi, afgezet en na de afzetting volgden “wraakacties” tegen de Acholi. Kony, ooit misdienaar, ontwikkelde een mengvorm tussen mystieke beweging en verzetsgroep, die het Lord’s Resistance Army (LRA) werd.

Volgens sommigen was of werd hij gewoon klinisch gek. Hij werd bezeten, zei hij zelf, door multinationale geesten, die door hem spraken (daarbij onder meer een Chinese geest). Hij zou zichzelf af en toe de Messias genoemd hebben, hij ging prat op visionaire krachten. ‘Ik heb gaven’, zei hij ooit, ‘Ik heb het vermogen om vele ziektes te genezen, waaronder hiv/aids.’ Om die gaven en krachten op te roepen, had hij wel jonge meisjes nodig.

Hij wou, is vaak geschreven, een theocratie vestigen gebaseerd op de tien geboden. Niet dat hij die geboden zelf in acht nam. God doodde ook, argumenteerde hij tegenover rekruten met scrupules.

In recentere interviews liet Kony de mystiek grotendeels achterwege. Daar noemde hij zichzelf een vrijheidsstrijder die democratie nastreefde. Hij ontkende steevast dat hij kindsoldaten en seksslaven had laten kidnappen. Dat was, zei hij, propaganda van de overzijde.

Kony is op dit moment 54 en volgens onbevestigde bronnen ziek.